ФАСЛИ I. Муќаррароти УМУМї
Боби 1. Муќаррароти АСОСї
Моддаи 1. Танзими гумрукї ва фаъолияти гумрукї дар Љумњурии Тољикистон
1. Танзими гумрукї аз муќаррар намудани тартиб ва ќоидањое иборат мебошад, ки шахсон њангоми риоя намудани онњо њуќуќи аз сарњади гумрукии Љумњурии Тољикистон (минбаъд - сарњади гумрукї) интиќол додани мол ва воситањои наќлиётро амалї менамоянд.
Танзими гумрукї мувофиќи њамин Кодекс ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон амалї карда мешавад.
2. Фаъолияти гумрукї маљмўи усулњо ва воситањои таъмини риояи тадбири танзими гумрукию тарифї, мамнўият ва мањдудиятњоеро дар бар мегирад, ки мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар соњаи танзими давлатии фаъолияти иќтисодии хориљї вобаста бо интиќоли мол ва воситањои наќлиёт аз сарњади гумрукї муќаррар шудааст.
3. Роњбарии умумии фаъолияти гумрукиро Њукумати Љумњурии Тољикистон мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон татбиќ менамояд.
Маќоми ваколатдор оид ба масъалањои фаъолияти гумрукї бо маќсадњои гумрукї татбиќи мустаќими вазифањоро дар соњаи фаъолияти гумрукї ва истифодаи якхелаи ќонунгузории гумруки Љумњурии Тољикистон аз љониби њамаи маќомоти гумрук дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон таъмин менамояд.
4. Љумњурии Тољикистон дар њамкорињои байналмилалї дар соњаи танзими гумрукї бо маќсади њамоњангсозї ва мутаносибии ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба меъёрњои њуќуќии байналмилалї ва амалияи умумиэътирофшудаи байналмилалї иштирок менамояд.
Моддаи 2. Ќаламрави гумрукї ва сарњади гумрукии Љумњурии Тољикистон
1. Ќаламрави Љумњурии Тољикистон ќаламрави ягонаи гумрукии Љумњурии Тољикистонро ташкил медињад.
2. Дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон метавонанд минтаќањои озоди иќтисодї љойгир бошанд, ки мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ташкил шуда, ќисми минтаќаи гумрукии Љумњурии Тољикистон ба њисоб мераванд. Моли дар ќаламрави минтаќањои озоди иќтисодї љойгиршуда бо маќсади истифодаи бољњои гумрукї ва андоз, инчунин мамнўият ва мањдудияти дорои хусусияти иќтисодї, ки тибќи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон муайян шудаанд, ба истиснои њолатњои муќаррарнамудаи њамин Кодекс ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон њамчун моли берун аз ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон љойгиршуда ба њисоб мераванд.
3. Доираи ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон, инчунин доираи ќаламрави дар ќисми 2 њамин модда нишондодашуда сарњади гумрукии Љумњурии Тољикистон мебошанд.
4. Сарњади гумрукї, ба истиснои доираи ќаламрави минтаќањои дар ќисми 2 њамин модда муайяншуда ба Сарњади давлатї мувофиќ аст.
Моддаи 3. Санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон дар соњаи фаъолияти гумрукї
1. Санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон дар соњаи фаъолияти гумрукї ба Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон асос ёфта, аз њамин Кодекс, ќонунњо, санадњои меъёрии њуќуќї, ки ќабули онњоро њамин Кодекс пешбинї намудааст, инчунин санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Љумњурии Тољикистон иборат мебошад.
2. Ќонунгузории гумруки Љумњурии Тољикистон муносибатњои вобаста ба фаъолияти гумрукї, аз љумла муносибатњои муќаррар намудани тартиби интиќоли мол ва воситањои наќлиёт аз сарњади гумрукї, муносибатњоеро, ки дар љараёни барасмиятдарории гумрукї ва назорати гумрукї ба миён меоянд, шикоят нисбати санад, амали (беамалии) маќомоти гумрук ва шахсони мансабдори онњо, инчунин муносибатњо оид ба муќаррар намудан ва татбиќи низоми гумрукї, муайян, татбиќ намудан, таѓйир додан ва ситонидани пардохтњои гумрукиро танзим менамояд.
3. Агар дар санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Љумњурии Тољикистон нисбат ба муќаррароти њамин Кодекс меъёрњои дигар муќаррар шуда бошанд, меъёрњои санадњои њуќуќии байналмилалї татбиќ мегарданд.
Моддаи 4. Љорї намудани санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон дар соњаи фаъолияти гумрукї
1. Санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон дар соњаи фаъолияти гумрукї, ки дар моњи якум ва (ё) моњи дуюми семоња расман нашр шудаанд, аз санаи 1 - уми моњи аввали семоња,ки баъди семоњаи нашр шудани онњо фаро мерасад, эътибори ќонунї пайдо мекунанд.
Агар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон дар соњаи фаъолияти гумрукї дар давоми моњи сеюми семоња нашр шуда бошанд, онњо аз рўзи якуми моњи дуюми семоњаи баъд аз семоњаи интишори расмии онњо эътибори ќонунї пайдо мекунанд.
2. Агар дар худи санадњои меъёрии њуќуќї дар соњаи фаъолияти гумрукї ё санадњо оид ба татбиќи онњо мўњлати дигари эътибори ќонунї пайдо кардани онњо пешбинї шуда бошад, муќаррароти ќисми якуми њамин модда татбиќ намегардад.
Моддаи 5. Ќувваи бозгашти санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон дар соњаи фаъолияти гумрукї
1. Амали санадњои меъёрии њуќуќии танзимкунандаи муносибатњои њуќуќї дар соњаи фаъолияти гумрукї нисбати муносибатњои њуќуќие, ки то љорї намудани онњо ба миён омадаанд, ба истиснои њолатњое, ки агар дар худи санадњо ё санадњо оид ба татбиќи онњо мўњлатњои дигар зикр нашуда бошанд, татбиќ карда намешавад.
2. Меъёрњои муќарраркунанда ё вазнинкунандаи љавобгарї ё вогузорандаи ўњдадорињои иловагї ба зиммаи субъектњои муносибатњои њуќуќии гумрукї ќувваи бозгашт надоранд.
3. Меъёрњои сабуккунандаи љавобгарии иштирокчиёни муносибатњои њуќуќии гумрукї ќувваи бозгашт доранд.
Моддаи 6. Талабот ба санадњои ќонунгузории гумрук, дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон ва санадњои маќоми ваколатдор оид ба масъалањои фаъолияти гумрукї
1. Муќаррароти санадњои ќонунгузории гумрук, санадњои меъёрии њуќуќї дар соњаи фаъолияти гумрукї бояд чунон баён гарданд, ки њар як шахс њуќуќ ва вазифањои худ, аз љумла њангоми интиќоли мол ва воситањои наќлиёт аз сарњади гумрукї иљрои кадом амал, кай ва тартиби иљрои онро даќиќ донад.
2. Муќаррароти санади меъёрии њуќуќии маќоми ваколатдор оид ба масъалањои фаъолияти гумрукї наметавонанд хилофи муќаррароти санадњои ќонунгузории гумрук ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон бошанд ё талабот, мамнўият ва мањдудиятеро муайян намоянд, ки онњо дар санадњои ќонунгузории гумрук ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон пешбинї нашудаанд.
Санадњои меъёрии њуќуќии маќоми ваколатдор оид ба масъалањои фаъолияти гумрукї, ки дорои хусусияти умумињатмї мебошанд, бо розигии маќомоти давлатии ваколатдор, аз љумла бо маќомоти ваколатдори соњаи фаъолияти савдои хориљї ќабул карда мешавад.
3. Њељ кас барои вайрон кардани ќоидањои гумрукї ба љавобгарї кашида намешавад, ба шарте ки ин вайронкунї аз сабаби ихтилоф доштан ба меъёрњои њуќуќии дар санадњои меъёрии њуќуќии фаъолияти гумрукї мављуда ба миён омада бошад.
4. Нисбати санадњои меъёрии њуќуќии маќоми ваколатдор оид ба масъалањои фаъолияти гумрукї, ки ба њуќуќу манфиатњои ќонунии шахсони соњаи фаъолияти соњибкорї ва дигар навъи фаъолияти иќтисодї дахл мекунад, тибќи тартиби судї, мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон шикоят кардан мумкин аст.
Моддаи 7. Истифодаи тадбирњои танзими тарифи гумрукї, мамнўият ва мањдудиятњои мувофиќи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон муќарраршуда
Дар фаъолияти гумрукї тадбирњои танзими гумрукию тарифї, мамнўият ва мањдудиятњои мувофиќи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон муќарраргардида, ки дар рўзи ќабули декларатсияи гумрукї амал мекунанд, истифода бурда мешаванд.
Моддаи 8. Тартиби бањисобгирии мўњлатњои муќаррарнамудаи њамин Кодекс
1. Муќаррар намудани рўзи оѓоз ва рўзи анљоми мўњлатњои мувофиќи њамин Кодекс муќарраршуда, ки барои давра ё рўзи фарорасии њодиса муайян мегардад, мувофиќи тартиби пешбининамудаи њамин Кодекс муќаррар карда мешавад.
2. Агар мувофиќи њамин Кодекс барои бањисобгирии мўњлатњо тартиби махсус муќаррар нашуда бошад, барои муайян кардани рўзи оѓоз ва рўзи анљоми мўњлатњо дар фаъолияти гумрукї ќоидањои муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, бо назардошти њолатњои пешбининамудаи ќисми 3 моддаи 129 њамин Кодекс истифода мегарданд.
Моддаи 9. Муносибат бо маълумоте, ки маќомоти гумрук гирифтааст
1. Њама гуна маълумоте, ки маќомоти гумрук гирифтааст, дар асоси санадњои меъёрии њуќуќии гумрук, дигар санадњои ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, санадњои маќоми ваколатдор оид ба масъалањои фаъолияти гумрукї танњо барои маќсадњои гумрукї истифода бурда мешаванд.
2. Маќомоти гумрук ва шахсони мансабдори онњо, дигар шахсони ба маълумот иљозатдошта, ки дар ќисми 1 њамин модда зикр шудаанд, тибќи ќонун ва ё ќарордод њаќ надоранд маълумоти дорои сирри давлатї, тиљоратї, бонкї, андоз ё дигар сирри ќонунан њифзшавандаро ифшо намоянд, барои маќсадњои шахсї истифода баранд ё ба шахси сеюм, аз љумла ба маќомоти давлатї дињанд, ба истиснои њолатњое, ки дар њамин Кодекс ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон муќаррар гардидаанд.
Маќомоти гумрук метавонанд тибќи тартиби бо маќоми ваколатдор оид ба масъалањои фаъолияти гумрукї ва маќоми давлатии ваколатдор мувофиќашуда, бо риояи талаботи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон оид ба њимояи сирри давлатї, тиљоратї, бонкї, андоз ва дигар сирри ќонунан њифзшаванда ва дигар маълумоти махфї (конфиденсиалї) маълумоти гирифтаашонро ба маќоми давлатии ваколатдор дињанд, агар чунин маълумот барои ин маќомот љињати иљрои вазифањои мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба зиммаашон гузошташуда зарур бошад.
Маќомоти ваколатдори давлатї, шахсони мансабдори онњо, шахсони дигаре, ки тибќи ќонун ба маълумоти махфии аз маќомоти гумрук гирифташуда иљозат доранд, ба истиснои њолатњои муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон њуќуќ надоранд чунин маълумотро ифшо намоянд, пањн кунанд, ба маќсадњои шахсї истифода баранд ё онро ба шахси сеюм дињанд.
3. Маълумоти дар ќисми 1 њамин модда зикршуда, ки сирри давлатї, тиљоратї, бонкї, андоз ё дигар сирри ќонунан њифзшавандаро ташкил медињад ва дигар маълумоти махфї (конфиденсиалї) дорои низоми махсуси њифз ва иљозат мебошад.
4. Гум кардани њуљљатњои дорои сирри давлатї, тиљоратї, бонкї, андоз ё дигар сирри ќонунан њифзшаванда, маълумоти махфї (конфиденсиалї), ифшои чунин маълумот, истифодаи онњо барои маќсадњои шахсї ё додани онњо ба шахси сеюм боиси љавобгарии пешбининамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон мегардад.
Моддаи 10. Мафњумњои асосї
1. Дар њамин Кодекс мафњумњои асосї ба маънои зайл истифода бурда мешаванд:
1) амалиёти гумрукї - амалњои алоњида нисбати мол ва воситањои наќлиёт, ки аз љониби шахсон ва маќомоти гумрук њангоми барасмиятдарории гумрукии мол ва воситањои наќлиёт иљро карда мешаванд;
2) андозњо - андоз аз арзиши иловашуда ва аксизњо, ки маќомоти гумрук вобаста ба интиќоли мол аз сарњади гумрукї мутобиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон меситонанд;
3) андозњои дохилї - андоз аз арзиши иловашуда ва аксиз, ки њангоми муомилоти мол дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ситонида мешавад;
4) боркашон (интиќолдињанда) – шахсе, ки молро аз сарњади гумрукї ва тањти назорати гумрукї дар доираи ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон интиќол медињад ё барои истифодаи воситаи наќлиёт масъул аст;
5) брокери гумрукї (намоянда) - миёнараве, ки амалиёти гумрукиро аз номи декларант ва (ё) бо супориши он ё шахси дигар, ки ба зиммаи ў чунин масъулият гузошта шудааст, иљро мекунад ё ба вай њуќуќ дода шудааст, ки амалиёти гумрукиро мувофиќи њамин Кодекс анљом дињад;
6) воридоти мол ва (ё) воситањои наќлиёт ба ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон - интиќоли воќеии мол ва (ё) воситањои наќлиёт ба ќаламрави гумрукї ва њамаи дигар амалњои мувофиќи њамин Кодекс пешбинишуда бо мол ва (ё) воситањои наќлиёт то замони иљозати онњо аз љониби маќомоти гумрук;
7) воситањои наќлиёт - њама гуна киштии дарёї (аз љумла лихтерњои худгард ва ѓайрихудгард, баржањо, инчунин киштињои болдор), киштињои дорои болиштњои пурбод, тайёрањо, наќлиёти автомобилї (аз љумла ядакњо, нимядакњо, воситањои наќлиёти омехта) ё воњиди њаракаткунандаи роњи оњанро дар бар мегирад, ки барои њамлу наќли байналмилалии интиќоли пулакии шахсон ё њамлу наќли пулакї ва ройгони бори саноатї ва тиљоратї истифода мешаванд, инчунин ќисмњои эњтиётии штатї, олот ва таљњизот, сўзишворию равѓанњои молидании дар бакњои штатї мављуда, агар онњо якљоя бо воситањои наќлиёт интиќол дода шаванд;
8) декларант – шахсе, ки молро декларатсия мекунад ё аз номи ў мол декларатсия карда мешавад;
9) декларатсияи гумрук - њуљљати дорои шакли муайян, ки дар он тибќи њамин Кодекс маълумоти барои маќомоти гумрук зарурї зикр карда мешавад;
10) интиќоли мол ва (ё) воситањои наќлиёт аз сарњади гумрукї – бо усулњои гуногун ба ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон ворид кардан ё аз он содир кардани молу воситањои наќлиёт;
11) интиќоли ѓайриќонунии мол ва (ё) воситањои наќлиёт аз сарњади гумрукї - амали воридот ба ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон ё содироти мол ва (ё) воситањои наќлиёт аз ин ќаламрав бо вайрон намудани тартиби муќаррарнамудаи њамин Кодекс;
12) иљозати мол - амали маќомоти гумрук, ки ба шахсони манфиатдор барои истифода ва (ё) ихтиёрдории мол тибќи низоми гумрукї иљозат медињад;
13) иљозати шартї - иљозати мол ва воситањои наќлиёт бо мањдудиятњо ва шартњои муќарраршуда оид ба истифода ва ихтиёрдории онњо;
14) маќоми ваколатдор оид ба масъалањои фаъолияти гумрукї - маќоми давлатии дахлдор, ки аз тарафи Њукумати Љумњурии Тољикистон барои таъмини бевоситаи иљрои вазифањо дар соњаи фаъолияти гумрукї ва истифодаи якхелаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон аз тарафи њамаи маќомоти гумрук дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон ваколатдор шудааст;
15) маќомоти гумрук - маќоми ваколатдор оид ба масъалањои фаъолияти гумрукї ва воњидњои тобеи он, ба истиснои њолатњое, ки дар њамин Кодекс маќомоти гумруки давлатњои хориљї ёдовар шудаанд;
16) мол - њама гуна амволи манќули њам ба маќсадњои тиљоратї ва њам ѓайритиљоратї аз сарњади гумрукї интиќолшаванда, инчунин воситањои наќлиёти марбут ба амволи ѓайриманќул, ки аз сарњади гумрукї интиќол дода мешаванд. Воситањои наќлиёти дар банди 7 њамин ќисм нишондодашуда ба мол тааллуќ надоранд;
17) моли ватанї - моле, ки барои маќсадњои гумрук дар ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон дорои статуси муомилоти озод мебошад, яъне моле, ки аз ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон содир нашудааст ва пурра дар Љумњурии Тољикистон истењсол гардидааст, моли барои муомилоти озод дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон иљозатдодашуда ва моле, ки дар Љумњурии Тољикистон аз моли барои муомилоти озод дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон иљозатдодашуда истењсол гардидааст;
18) моли хориљї — моле, ки моли ватанї њисобида намешавад;
19) моли тањти назорати гумрукї ќарордошта - моли хориљие, ки то замони иљозати он ба муомилоти озод, интиќоли воќеии мол аз сарњади гумрукї њангоми содирот ё худ то замони нобудкунии он, ба ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон ворид карда шудааст, инчунин моли ватанї аз замони содироти он аз ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон то замони интиќоли воќеии он аз сарњади гумрукї;
20) муомилоти озод - муомилоти мол дар ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон бидуни мамнўият ва мањдудиятњои пешбининамудаи ќонунгузории гумруки Љумњурии Тољикистон;
21) назорати гумрукї – маљмўи тадбирњое, ки маќомоти гумрук бо маќсади таъмини риояи ќонунгузории гумрукии Љумњурии Тољикистон амалї менамоянд;
22) низоми гумрукї – расмиёти гумрукие мебошад, ки маљмўи талабот ва шартњо, аз љумла тартиби нисбати мол ва воситањои наќлиёт истифода бурдани бољњои гумрукї ва андоз, мамнўият ва мањдудиятњои санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон, инчунин маќоми мол ва воситањои наќлиётро ба маќсадњои гумрукї вобаста бо маќсади интиќоли онњо аз сарњади гумрукї ва истифодабарї дар ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон ё берун аз ин ќаламрав дар бар мегирад;
23) расмиёти гумрукї – маљмўи муќаррароте, ки статуси мол ва воситањои наќлиёти аз ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон интиќолшавандаро барои маќсадњои гумрукї муайян менамояд;
24) содироти мол ва (ё) воситањои наќлиёт аз ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон - пешнињоди декларатсияи гумрукї ё анљом додани амалњои дар сархати дуюми њамин банд зикршуда, ки мустаќиман ба содироти мол ва (ё) воситањои наќлиёт, инчунин дигар амалњои мувофиќи њамин Кодекс барои мол ва воситањои наќлиёт то замони интиќоли њаќиќии онњо аз сарњади гумрукї пешбинишуда нигаронида шудааст.
Ба амалњое, ки мустаќиман ба содироти мол ва (ё) воситањои наќлиёт аз сарњади гумрукии Љумњурии Тољикистон нигаронида шудаанд, амали дохил шудани (вуруди) шахси воќеии аз Љумњурии Тољикистон хориљшаванда ба минтаќаи назорати гумрукї, ворид шудани воситањои наќлиёт ба нуќтаи гузаргоњ аз сарњади давлатии Љумњурии Тољикистон бо маќсади баровардани он аз сарњади гумрукии Љумњурии Тољикистон, супоридани мол ба ташкилотњои наќлиётї ва (ё) муросилоти байналмилалї тавассути ташкилотњои (муассисањои) алоќаи почта барои ирсол берун аз ќаламрави гумрукии Љумњурии Тољикистон, амали шахс љињати бо мол ва воситањои наќлиёт мустаќиман баромадан аз сарњади гумрукї берун аз мањалњое, ки мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муќаррар карда шудаанд, ба њисоб меравад;
25) статуси (маќоми) мол ва воситањои наќлиёт барои маќсадњои гумрукї – мављуд будан ё набудани мамнўият ва мањдудиятњо барои њуќуќи истифода ва ихтиёрдории мол ва воситањои наќлиёт, ки мувофиќи њамин Кодекс муќаррар шудааст;
26) шахсони манфиатдор – шахсоне, ки манфиати онњо тавассути ќарор, амали (беамалии) маќомоти гумрук нисбати мол ва воситањои наќлиёт мустаќиман ва инфиродї дахолат карда мешавад, агар аз њамин Кодекс тартиби дигаре барнаояд;
27) шахсон - шахси воќеї ва њуќуќї, агар аз њамин Кодекс тартиби дигаре барнаояд;
28) шахсони хориљї - шахсоне, ки шахсони ватанї њисобида намешаванд;
29) шахсони ватанї - шањрванди Љумњурии Тољикистон, шахси бешањрванд, ки дар Љумњурии Тољикистон мањали истиќомати доимї дорад, соњибкори инфиродї, ки дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба ќайд гирифта шудааст, инчунин шахси њуќуќие, ки мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон таъсис ёфтааст;
30) шахси њуќуќии ватанї – шахси њуќуќие, ки мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон таъсис ёфтааст;
31) экспедитор – шахсе, ки мувофиќи шартномаи экспедитсияи наќлиётї мутобиќи ќонунгузории граждании Љумњурии Тољикистон амал мекунад;
32) њуљљатњои тиљоратї – њисобнома - фактура (инвойс), вараќањои боррасонї ва бастабанд ва дигар њуљљатњое, ки мувофиќи санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Љумњурии Тољикистон ва санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон, дигар анъанањои муомилоти корї њангоми анљом додани фаъолияти иќтисодии хориљї ва дигар фаъолият истифода мегарданд ва онњо тибќи ќонун, созишномаи тарафњо ё анъанањои муомилоти корї барои тасдиќи анљом додани ањдњо вобаста ба интиќоли мол аз сарњади гумрукї истифода бурда мешаванд, агар аз њамин Кодекс тартиби дигаре барнаояд;
33) њуљљатњои гумрукї – њуљљатњое, ки танњо барои маќсадњои гумрукї тањия шудаанд;
34) њуљљатњои наќлиётї (борбарї) –коносамент, борхат ё дигар њуљљатњое, ки мављудият ва мазмуни шартномаро барои интиќоли мол тасдиќ менамоянд ва њангоми интиќоли байналмилалї њамроњикунандаи мол ва воситањои наќлиёт мебошанд;
2. Њамаи мафњумњои дигар дар њамин Кодекс мутобиќи мазмуне, ки дар дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон муќаррар гардидаанд, истифода бурда мешаванд.