Жректі туа пайда болан ааулары.
Туанан пайда болан жрек кемістігі іште жатан кезде жректі жаратылу эмбригонезіні бзылуынан, туан уаытына дейін бір алыпа келіп лгермеуіні серінен болады. Барлы жрек ауруларыны ішінде бл аурулар 1-2% шамасында. Барлы туан балаларды 0,3-0,4% жректі жне магистралды ан тамырларыны кемістігімен туады. Жрек кемістігіні жіктелуі те крделі болып келеді. Ертедегі жіктелулерде клиникалы белгілері бойынша жрек кемістігін екіге блген: І.цианозбен (синие пороки) 2.цианозсыз Ал азіргі жіктелу бойынша кіші ан айналым шеберіні гемодинамикалы бзылуларына байланысты жрек кемістіктерін ш топа бледі; І.Толу кемістігі (гиперволемиямен) 2.Кедейленген кемістік (гиповолемиямен)
Бірінші топты цианозсыз тріне келетін болса, оан ашы артериялы зек, жрекше аралы апаны дефектісі, ола коарктациясы. Ал цианозбен трі арынша аралы апашаны лкен дефектісімен, кпелік баананы алыпты калибрімен сипатталатын шжармалы клапанны артериясы, клелік артериядан олаа ан ауымен ашы артериалды зек. Бл кбінесе кіші ан айналым шеберіндегі тамырларды айын гипертензиясы кезінде байалады (Эйзенменгер кешені). Нетізінен бірінші топта болатын згеріске жрек ішіндегі кемістіктер атарына о жа жне сол жа жрек бліктері зара алыпты жадайда кездеспейтін тесік арылы жаласуы, сондытан да о жактан веналы андар сол жатаы артериалы ан жолына тсіп араласады. Бл топа жататын науастарды ерекшелігі бл жерде артериалы зектен веналыа айдалып, сйтіп перифериалы артерияны зегінде артериалы анны жетіспеушілігі байалады. Осыан байланысты мндай аауы бар балалар физикалы даму жаынан алып ойан, пневманиямен жиі ауырады, тері кабаттары бозылттанып трады, кейде еріндері ашы ызылт тске бойалып трады. Денені бозылтануы физикалы кш тскеннен кейін кшейеді. Бл топты барлы аауларына жректі, кпе тамырларыны о жа бліктеріні ана толуы тн. Рентгеноиологиалы тексергенде кпеде кіші кан айналым шеберінде гиперволомия кпелік суретті кшейуімен, кпе тамырыны кееюімен, ана толуына байланысты кпелік артерияны ісінуімен сипатталады. Перкуторлы жректі о жа камерасын анытайды. ЭКГ-да айын о арыншаны гипертрофиясы байалады. Сйтіп кіші ан айналым шеберіні толу синдромын анытааннан дрігер клиникалы белгілері бойынша аускулътациялы жне баса симптомдар бойынша аау трлерін анытайды. Мысалы: ашы артериалды зекте-тсті сол ырында екінші абыра тсында кшті систоликалы шу естіледі. Диагностикада сонымен атар УДЗ, ангиокордиаграфия, ультардыбысты доплерографияны маызы зор. Екінші топты цианозсыз тріне кпелік артерия баанасыны стенозы жатады. Ал цианозбен жретін тріне Фолло триадасы, тетрадасы, пентадасы (бірнеше аауларды комбинациясы), кпелік артерия баанасыны ш апалы клапанны атрезиясы жатады. Екінші топ яни бл кезде жрек ішіндегі кемістіктерді серінен алыпты жадайда кездеспейтін жрек бліктеріні арасындаы байланыстарды пайда болу жадайыда артериалы ан веналы ан жолына тседі: жрек басы арасындаы апасыны арасындаы пердені туан мезгілде бітпеуінен, арынша аралы апада тесік болуынан, артериалы зекті ашы болуынан, кпе артериасыны арасында тесік болуынан, екі апалы клапанны тарылып жрек басы арасы аланында тесік болуымен тсіндіріледі. Бл топа кіші ан айналым шеберіні кедейлнуі, яни айдалатын анны о арыншадан кпе артериясына туіні иындауы тн. Ол мысалы кпе артериасыны стенозы кезінде байалады. кпелік артерияны нашарлау тарылуында балалар анааттанарлы дамиды. Ал аттыра тарылуы кезінде балаларда детте лсіздік, физикалы кш тскенде ентігу байалады. Тері тсі детте алыпты, "жрек бкірі" байалады. Аускультативті жректе екінші тонны лсіреуі, тсті сол ырында екінші абыра аралыта систоликалы шу естіледі. Пальпаторлы тексергенде систоликалы діріл байалады. Бл сиптомдар кпелік артерианы тарылуына тн. Рентген, УДЗ-да стеноз, кпелік артерианы постинотикалы кееюі немі жоарылаан систоликалы кшке байланысты о арыншаны гипертрофиясымен жреді. ЭКГ-да жректі о жа блігіні гипертрофиясы, зонд арылы тексергенде о карыншада ысымны жоарылауы, кпелік артерияны ысымыны тмендеуі байалады. Комбинирленген аау кезінде тетрадо Фолло кпелік артерияда ан айналымны тмендеуімен сипатталадые. Артериалы зекке те кп млшерде венозды анны клуінен артериалы анны оттегімен амтамасыздануы нашарлайды. Мндай ауруларда туаннан тері абаттарыны цианозы байалады. Ал созылмалы оттегілік жеткіліксіздікті нтижесінде біркелкі емес тері абатыны цианозы, ол штары, саусатар фалангларыны семуі, тыныштытаы ентігу, тахикардия байалады. Жрек шекараларыны кееюі, кеуде клеткасы деформацияа шыраан, жрек бкірі байалады. Аускультативтік тексергенде кпе артериясында екінші тон лсіреген, тсті сол жа ырында шінші -тртінші абыра аралыта кшті систоликалы шу естіледі. ЭКГ- да о арыншада гипертрофия синдромы байалады. Диагностикада таы УДЗ, ангиографияны маызы зор. шінші топа ола доасыны жне оны тарматарыны аномалиалары, ола доасыны болмауы, ола коарктация мен стенозы, митральды атрезия, олалы клапанны жетіспеушілігі жатады. Бл жадайда ан айналысыны бзылу себебі жректі магистралды ан тамырларыны тарылуына байланысты. Бл топтаы науастарды ерекшеліктері оларда тез шаршаышты, тахикардия, бас ауруы байалады. ола коарктациясы кезінде 14-15 жастан асан науастарда артериялы ысымы жоарылап кетеді, тері абатыны тсі алыпты, жрек шында систоликалы шуыл естіледі, жрек шекарасы сола ыысан. ЭКГ-да сол жа гипертрофия синдромы аныталады. Паталогиалы тередігін анытауда УДЗ, ангиография, магниттік резонансты томография жасаукмек береді. І.кпе артериясыны тарылуы. Барлы туаннан пайда болан жрек аауларыны ішінде 5 % кездеседі. Оны екіге блуге болады: І.апалы 2.апа астындаы тарылу кпе артериалы клапанда болан тарылуында клапанны апашалары екіге блінбей аузы кпе артериасына арай ашылып тран гір сиякты бір тесіктен трады. Оны лкендігі 2-10 мм болады.кпе артериасы клапаныны тарылуы о жа арыншадан анны кіші ан айналысына баруа кедергі жасайды. ан айналысыны минутты млшерін амтамасыз ету шін о жа арыншаны кп жмыс істеуіне тура келеді. Бл о жа арыншаны блшы еті тонусыны згергенінен жне оны лсірегенінен жрек уысы лкейіп кееюіне кеп соады. Кейінірек жректі о жаыны жмысы толы атарылмаандытан лкен ан айналу шеберінде де ан айналысыны бзылысы байалады. Тексеру уаытында науастарда ентікпені барлыы аздап ана ол жмыс жасаса кшейтетіні аныталып, жрек соуыны жиілеуі, те тез шаршау байалады. Тексеру кезінде жрек бкірі, жрек жиырылан кезінде тсті сол жа шетінде екінші шінші абыра аралыында діріл пайда боланын, тадап араанда жиырылу кезінде онда згерген дыбыс бар екенін жне кпе артериасыны екінші тоны лсірегенін байауа болады. Артериядаы ысым азайып, венадаы ысым жоарылайды. ЭКГ —да о жата згеріс байалады, Р тісіні лкейгені, P-Q интервалыны тарыланы аныталады. Фонокордиаграммада кпе артериасыны нктесінде жрек жиырылан сттегі дыбыс ромб трінде бейнеленеді. Рентгенмен араанда жректі клекесі о жа арынша есебінен лкейгені байалады. Рентгенкимографияда о жа арыншаны пішінінде ан толыныны тістері лкейіп, ал кпе тбіндегі ан толыны тістеріні кішірейгені байалады. О жа арыншаны, кпе артериасыны ысым клемін жазуа тсіру жне ангиокордиаграфия дістері тарылуды клапанда немесе клапан астында боланын, оны аншама дрежелі тарыланын, сондай а жректі о жа блігі аншама кеігенін айырып диагноз оюа ммкіндік береді. Емінде тек кана хирургиалы діс олданады. Операцияны адам денесіні ызуын тмен тсіру жне жасанды ан айналысын олдану арылы жасайды. Егер клапанда болан тарылу болса, кпе артериасыны басталан сабаын тіліп айшымен клапанны тарылан жерін артерияны кабырасына дейін тіліп кеітеді (комиссуротомия). Егер клапан асты тарылан болса, онда о жа арыншаны ан шыатын жолын тіліп ондаы атайан фиброзды саинасын алып тастайды. Егер осы жерді кеітуге ммкіндік болмаан жадайда жректі тесік жеріне синтетикалы заттардан жамау салады. 2.Туаннан болан оланы тарылуы. оланы тарылуы туаннан болан жрек аауларыны ішіндегі жиілігі 5 -6 % кездеседі. оланы жректен шыар жердегі тарылуын шке блінеді:
Ішкі азаларды ішінде бір алыпты, циклді ритмде жмыс істейтін жрек. Жрек пен ан тамырлар жйесі мал организміндегі е басты жйені бірі, оны негізгі ызметі -азалар мен лпаларды оттегімен, сумен жне ртрлі нрлі затгармен амтамасыз етіп, кереті заттарды денеден шыару.
Орташа жас зактыымен есептегенде адамны жрегі мір бойына 2,5 млд. рет соады екен де, зі арылы 200 млн.литр анды ткізеді екен.
Міне бл табиатты жаратан ммкіншілігі,
е алдыы атаралы ылыми жетістіктерді пайдалана отырып
жасалан техникалы насостарды бірнеше мы саат ана
жмы істейтінін ескере отырып, оны табиатты
ммкіншілігімен салыстырса, онда лі ашылмаан табиат
тылсымыны анша пия сырлары бар екендігі болжамданады.
Денедегі ан айналысын здіксіз жргізіп труа жрек, артерия, вена, капилляр ан тамырлары міндетті. Жрек еттерінде аз уаытты ішінде /секунд/ энергияа те крделі осылыстар пайдаланылып, айта тзіліп жатады. Жрек еттеріні 4 негізгі асиеттері бар:
- автоматты;
- озышты;
- ткізгіштік;
- жиырылышты.
Жрек еттеріні осы жмыстары гликолиз процессіні барысында болатын, немі жаарып отыратын, негізгі энергия кзі АФ ышылы атынасатын реакциялар жреді [1,3.4].
Осы процестерді барысында тзілетін те бір маызды осылыстар жзім жне ст ышылдары тотыу процесіні субстраттары болып есептеледі де, олар жрек етінде тзілетін биосинтез процесін жне етті созылышты асиеттерін амтамасыз етеді.
Жрек диастола кезінде нерлым толыыра созылса, систола кезінде сорлым кштірек жиырылады (Франко-Старлинг заы). Жрек ызметіні е компоненті диастола болып есептеледі. Себебі, диастола кезінде жрек етіні жирылуына ажетті энергия жинаталады. Мысалы, жылыны жрегі тулігіне 45 000 рет жырылады да, зі арылы 4-4,5 т анды ткізеді. рбір жиырлан сайын энергия олданылып отырылады. Ол энергия клеткаларды митохондрияларында оттегіні атысуымен, не оттегісіз тзіледі. Оттегі жеткілікті болан жадайда, глюкозаны молекуласынан 38 молекула АФ ышылы тзіледі. Олай болса бл процесс те тымды жне пайдалы. Ал оттегі болмаан жадайда глюкозаны бір молекуласынан екі-а молекула АФ ышылы тзіледі. АФ - креатинфосфокиназа - АЕФ + креатиифосфат.
Жрек пен ан тамырларыны жмысы жне оларды баса азалармен байланысы сопаша мидаа орталы жне нейрогуморальды жолдар арылы реттеліп отырады.
Жректі жмысы алымдарды те ерте кезден ызытыра бастаан. Бірата кпке дейін ан айналу процесін наты тсіндіру ммкін болмады. Бір кездерде артерияларда ауа, ал ан тек веналарда ана болады деген тсініктер болды жне ан айналуды реттейтін орталы бауыр делінді.
аннын о лашадан сол арыншаа келетінін бірінші рет Гален длелдеп берді.
анны жректі о жартысынан сол жартысына кпе арылы тетінін ХVІ . Сервет пен Коломбо дделдеді.
1582 -1579 ж. Гарвей кіші ан шеберін ашты.
1661 ж. Малъпиги капиллярларды ашты.
Одан кейінгі жректі жмысыны реттелу процесіне
И.П.Павловты, Старлиигті, Г.И.Косицкийді, В.Ф.Овсянниковты осан ебектері мол болды.
анны организмдегі негізгі кызметтері:
- оректендіру ( 1 литр ст тзілу шін сиырды емшегі арылы
500-550 литр ан ту керек екен). - бліп щыару (мочевина, зр ышылы, креатинин,
баса да тздар, ышыддар ). - Дем алуды амтамасыз ету (02, С02) .
- организмді орау (фагоцитоз, улара арсы заттар, антитела,
иммунитет ). - Денені жылулыын реттеу.
- коррелятивтік асиеті - азалар ызметтеріні тратылыын
(гомеостаза) гуморальды жолмен реттеу.
анны 20%-ы бауырда, 16% -а жуыы кк бауырда, 10% -а жуыы теріде орда /депо/ болады.
Артерия ан тамырлары арылы анны жруі жрекгі жиырылуы мен артерия мен капиллярларды тонусына байланысты.
Вена тамырлары арылы анны жру процесі крделірек болады:
• артерияларды алан серпімділігі жне оларды жиырылуы;
•. Дене блшы еттеріні жиырылуынан болатын ысым;
• демалу кезіндегі кеуде уысында пайда болатын кері
ысымны арасында анны сорылуы есер етеді.
ан айналу процесі мен ондаы анны млшері лпалардаы зат алмасу процесімен тікелей байланыста жреді.
Жрек дрыс жмыс істегенде оан келіп ятын ан мен шыатын анны млшері біралыпты жадайда сталуы тиіс. Ал жрек ауруа шалдыанда бл атынас бзылады да, уеліде жмыс істеген кезде, кейіннен тіпті тыныштыта оны ызыметі згере бастайды.
Жрек ауруларын анытау жне ол ауруларды емдеу те крделі іс. Сондытан да кп жадайларда жрек аурулары аныталмай алуы да ммкін. Белгілі деректерге араанда жрек аурулары барлы ішкі жпалы емес ауруларды 4,5 - 35%-на болады екен. Мндай проценттік ара ашыты соны длелі болса керек.
Жректі, ан тамырларыны андай аурулары болмасын, жрек пен ан-тамырлар жйесіні жеткіліксіздігін тудырады. Жрек пен ан-тамырлар ауруларында олар:
- жректі ызметіні жеткіліксіздігі;
- ан тамырлары ызметіні жеткіліксіздігі болып
кездеседі.
Жрек пен ан-тамырларыны ызметтеріні жеткіліксіздігі организм азаларында ауру пайда болан кезде жрек пен тамырларыны азалар мен тіндерді ажетті млшерде анмен амтамасыз ете алмауы.
Е негізгі себебі - жрек етіні жиырылу абілетіні лсіреуі.
Мына жадайларда жректі лсіреуі пайда болады:
- Жпалы ауруларды кбінде;
- Жрек етіні оректенуі бзыланда;
- оттегі жетіспеген жадайда;
- организмдегі анны дегейі, озалысы бзыланда;
- уланганда;
- Малдар озалмай кп трып аланда;
- зат алмасуыны аттыра бзылуында;
- Жрек абаттарыны ауруларында (эндокардит, миокардит, Перикардит, склероздар);
- ртрлі стресс жадайларда (шуыл - невроз ).
Жрек етіні жиырылу аблетіні лсіреуі жрекке келіп ятын ан мен одан шыатын анны ара атынасын бзады. Ол жректі минуттік клеміне сер етеді.
Г.Ф.Лангты деректері бойынша жректі минутты клеміні азаюы оны жеткіліксіздігіні дамуына тура пропоционал.
Жрек етіні жиырылу абілеті оан келетін энергия мен «кальций насосына» тікелей байланысты. Ал ол энергия айдан келеді ?
АФ ышылыны траты трде жаарып отыруы;
Гликолиз процессі;
• анаэробты фазасы (ст ышылы, пировиноград
ышылы).
• аэробты фазасы (гликогенні Н20 жне С02-а
ыдырауы).
Сау организмде ст ышылыны 4/5 блігі ыдырап (ресинтез) лгереді. Ал ауру организмде оны ыдырауы бсендеп, ст ышылыны млшері сау организмдегіден 5 есеге дейін артатын крінеді. Бл шоырланан ст ышкылын гликогенге айналдыру шін жеткілікті млшерде оттегі ажет. Денедегі барлы оттегін оан жмсаса, организмде оттегіні жеткіліксіздігі (гапоксия) пайда болады. Сондытан оттегіні жеткіліксіздігінен шоырланан ст ышкылы ана барады да, оны рамындаы натрийді бикорбанатымен осылып, одан кмірышыл газын ыыстырып шыарады. Бос жадайдаы кмір ышыл газы демалу орталыын тітіркендіреді. Осыдан барып алыну, демігу пайда болады. Бан оса ауру малды организмінде оттегін пайдалану коэффициенті азаяды. Ол барып жректі соуын жиілетеді.
Ол -ауруды бастапы кезінде жрек ызметіні жетіспеушілігін тншытыру ретінде болса (систоланыц млшеріні кебеюі арылы), кейінен систоланы млшері азайан кезде жрек соуыны жиілегеніні пайдасы болмайды. Соны салдарынан жрек еті шаршап, оны демалыс уаыты азаяды (диастола). Осындай журек соуыны жылдамдауы (тахикардия) жрек етіні оректенуін нашарлатады. Осыны брі жрек етінде дистрофия былысын тудырады.
Кальций жрек еттіні жиырлу, босасу процесстерін реттеп отыратын бірден-бір табии элемент. Ол микоплазмадан саркогоматикалы ретикулума белсенді трде ауысын оттырады.
Кальцийді сііру организмні ышыды жоарлаан кезде (ацидоз) крт нашарлайды. Ол барып жрек етіні жиырылуына есер етеді. Егер де біз кальцийдін, торшаа, жнс одан тысары аамын реттей алатын болса, онда жрек етіні жиырылу, босасу процестерінде реттеген болар едік.
Соы кезде табылан ерекше зат (ионофора А) жрек етіні жиырылу жне босасу процестеріні жиілеуіне жне кшіне сер ететін крінеді. Олай болса, жрек етіні осынау бір ажетті асиеттеріне фармакологиялы дрілермен сер етуге ашуа ммкіншілік бар деген сз.
Кп жылдар бойы нерлым АФ ышылы кп тзілсе, сорлым жрек етіні жиырылуы да кшті болады деген тсінікпен келдік.
Соы кезде, молекулалы биологияны жасы дамуыны арасында жрек етіне энергияны жеткізу жне беру процесінде креатинфосфокиназалы жйені рлі зор екені аныталды. Жалпы жрек ызметіні жеткіліксіздігі 3 топа блінеді:
1. Жректі сол жа арыншасыны жмысыны
жеткіліксіздігі;
2. Жректі о жа арыншасыны жмысыны
жеткіліксіздігі;
3. Жалпы, аралас жеткіліксіздігіні трі.
1. Жректі сол жа арыншасыны жмысы жеткіліксіз
болада систола кезінде ондаы ан толы ортаа жіберіліп
лгермейді. анны алдыы арыншата калып ояды да, рбір
арылан сайын оны млшері кбейе береді. Осыны салдарынан:
- кіші ан шеберінде, сіресе бронхыларда, анны
тоырауы; - сол жа арыншаты созылуы;
- кей кезде кеуде уысында сйы затты іркілуі
(гидроторакс) байалады.
Бндай згерістер кебінесе анны ысымы жоары боланда, бйрек абынанда, склероз ауруларында, жрек уларында жене жпалы ауруларда жиі кездеседі.
2. О жа арыншаны жеткіліксіздігінде:
- жректі клемі лаяды;
- 1 саз кмескіленіп алыстан естіледі;
- ішкі азаларда, бас жата вена аныны тоырауы
байалады;
- бауырды клемі лаяды;
- ас корыту азаларында абыну белгілері білінеді;
- вена аныны ысымы ктеріледі.
3. Жрек жеткіліксіздігіні аралас трінде жоарыдаы
згерістер абаттас жреді. Алдымен о жа арыншаты жеткіліксіздігі, содан кейін сол жа арыншаты жеткіліксіздігі байалады.
Жалпы жрек пен ан тамырлары ызметіні жеткіліксіздігі 3 сатыа блінеді:
1-ші сатысында малдар жай транда жрек пен ан тамырлары жеткіліксіздігіні ешандай белгілері жо (белгісіз трі);
2-ші сатысында малдара аздап салма тсіргенде: жректі соуы мен тыныс алуды жиілеуі, лпаларды ісінуі (сіресе екі жа сйектеріні арасында, кеуде тсында, жыныс азаларыны маайында, аяты тменгі жатарында) байалады.
Жоспар:
Кіріспе
1 Негізгі блім.....
1.1 Жрек ан тамырды ааулары жне оны ызыметтері........
1.2 Жрек пен ан тамырлар жйесіні ауруларыны жіктелуі...........
1.3 Емдеу шаралары ...
1.4 Жректі ішкі абыны жне ан тамырларыны аурулары
1.5 Жрек ааулары...
орытынды.
Пайдаланылан дебиеттер тізімі:
1. http://kazmedic.kz/archives/407