Тмен температураны сері

А.Ясауи атындаы Халыаралы аза-трік университеті

Медицина факультеті

Адам патологиясы кафедрасы

«БЕКІТЕМІН »

Кафедра мегерушісі, доцент

Н.А.Жуманазаров

хаттама №_ ”__ ” _____2016 ж.

Сот медицинасы курсы

Дріс: №5

Таырып: Кейбір физикалы факторларды серінен заымдану жне лу

 

 

Тркістан 2016 ж.

1. Дріс таырыбы:Кейбір физикалы факторларды серінен заымдану жне лу

2. Дріс жоспары:1. Кіріспе.

2. Сот медицинасы пніне сипаттама.

3. Процессуальды негіздері.

4. Оиа болан жерді сот медициналы сараптауды маызы.

5. орытынды.

3. Дрісті масаты: Студенттерге сот медициналы сараптаманы рылымы мен йымдастырылу принциптерін йрету. Сот медидициналы сараптаманы процессуальды негіздерін білу.

4. Дрісті мазмны:Жоары температураны сері

Жоары температура жалпы жне бір жерге сер етуі ммкін. Ал оны жалпы сер етуі жылу жне кн ту трінде крінеді.

Жылу етуі организмні атты ызуына себепші болатын жадайларда: температура, ауаны ылалдылыы жоары боланда жне жмыста блшы етке кп кш тскенде байалады. Мндай жадайлар ысты цехтарда жмыс істеген, отстік ендіктерде теізде жзіп жрген адамдарда, терен шахталарда жмыс істейтін кеншілерде, содайа ысты кндерде сап тзеп жрген солдаттарда кездесуі ммкін.

Жылу ткенде адам денесіні температурасы 43-44°-а дейін жетуі ытимал. Сонымен бірге адамнан лі кетіп, уелі атты тер басады да сонан со ол тоталады, шеміршек асты ауырып, несеп жиі блінеді, жрек соысы жиілеп, артерия ысымы тмендейді, кзі блдырап, беті ызарып кетеді, адам есінен танып, кейде оны суы ммкін, клонусты тырыспа пайда болады.

Мндай жадайда лікті сот-медицина трысынан зерттеген кезде лікті тез сіресуі, ішкі мшелеріне, сіресе, кпеге крт ан толаны аныталады, кпе кбінесе арайып кетеді. Миды жне ми абытарыны ісінуі, ми затыа шашыраы трде ан йыланы, сондай-а сірі абытар астына, кбінесе сіріауыз бен эпикард астына са-са ан ааны байалады. Бл морфологиялы згерістер жылу туден адамны ліп кетуі шін патогномоникалы белгілері болып табылмайды. Сондытан оианы мн-жайларымен салыстырмайынша, жылу ту жніндегі мселені морфологиялы белгілері негізінде ана адамны луіне себеп болан деп санауа болмайды.

Кн ткенде кн сулесі (ультраклгін суле) адамны жала басына сер етеді. Мны зі баса ан йылуын, миды ызып кетуін туызып, ол содан со орталы нерв жйесіні жмысын бзады. Кн ткенде оан оса жалпы денені ызып кетуі ммкін. Кн еткеннен лген адамдарды ліктерін сойып араанда миа анны крт толып кеткені мен са топталып ан йыланы байалады.

Жоары температураны бір жерге сер етуі ол жерді кйдіріп жібереді. Мндай кйікті от, ызан заттар, ысты сйытар, бу, кн сулесі, т.б. туызуы ммкін. атты ышылдар мен сілтілерді серінен химиялы кйіктер болатыны байалады. Термиялы кйіктер жадайында лпаларда пайда болатын жергілікті згерістер медицинада трт дрежеге белінеді.

I дрежелі кйік тірі адам мен лікте трліше крінеді. лікте I дрежелі кйік жадайында кйген жер ызармайды жне іспейді, детте, терісіні тсі сарылт тартып, ра болып трады, кбінесе тлейді. I дрежелі кйіктерді кн сулесіні серінен болуы жиі кездеседі. Дене бетіні 3/4 блігіні I дрежелі кйігі адам міріне ауіпті екенін ескерген жн.

ІІ дрежелі кйіктер кезінде ліктегі клбіреген жерлер кеуіп, ан тамырлары кенейіп, беті жаратанып кетеді. Кйікті кепкен учаскелері сарылт жне оыр ызылт тс алады, кесу иын болады, кескенде ан шыпайды. Кйікті клбіреуін — ірідеп клбіреуден, кепкен кйіктерді теріні жырылуы мен теріге бензин салан іздерден айыра білу керек.

ІІІ дрежелі кйік жадайында лікте, егер адам кйгеннен кейін бірсыпыра уаыт мір срсе, демаркациялы абынуы бар ашыл немесе ашыл срылт абырша пайда болады.

IV дрежелі кйіктер отты за уаыт сер етуінен болады, бдан жмса лпалар мен сйектер ртеніп кетеді. Блайша ртену сатысы тек отты серімен ана болуы ммкін, оны адамны терісі ысталып алатын баса да кйік дрежелерінен айыра білу ажет.

ртенген лікке сот-медицина сараптамасын жасаан кезде кйікті адам тірі кезде боланы туралы сра туындайды. Ота адамны тірі кезінде тсуіне тн белгілерге тыныс жолдарынан кйені табылуы жатады, мны зі мармны от ішінде тыныс алып, йе жтанын длелдейді. Ал кйе кпені е са тарамдарына дейін те алады. лік атты ртеніп, едуір бзылан жаданда да гистологиялы зерттеулер кезінде кпені е кішкене тарамдарындаы кйені анытауа болады.

Адам ота тірі кезінде тскен ретте оан лікті аны мен лпаларынан рт кезінде пайда болатын кміртегі тотыын жту салдарынан карбоксигемоглобинні табылуы да тн. Мынаны есте сатаан жн: аннан карбоксигемоглобинні табылуы ан ліктін жрегінен немесе теренде жатан жерлерінен алынып зерттелген жадайда ана адамны ота тірі кезінде тскеніні белгісі деп саналуы ммкін. Кптеген авторларды пікірінше, кміртегі тотыы ліктін терісінен, сіресе ан аан кезде, лгеннен кейін де тіп кетуі ммкін. Мндай жадайларда анны ашы ызыл тсі анда карбоксигемоглобинні болуына айа болмайды, йткені анны ыздырылан кезде де ашы ызыл тс алуы ытимал.

Жрек пен тамырдаы анны млшері мен жай-кйіне арап та адамиы ота тірі кезінде тскені жнінде белгілі бір дережеде пікір айтуа болады. ртте аза тапан адамдарды жрегі мен ірі кк тамырларынан кп млшерде йыан ан табылады. Егер лік ота ліктік табалар пайда боланнан кейін тссе, ірі кк тамыр бос алады.

Ота адамны тірі кезінде тскен белігілеріні бірі - кзді айналасындаы теріні заымданбаан жне ысталмаан атпарлары бола алады, бл мармны кзін жмып аланын длелдейді. Мндай жадайларда кз алмасы мен конъюнктиваларыны заымданбай алуы жиі кездеседі.

Кйіктерді адам лместен брын салынуына келетін болса, оны сіресе ртеніп кеткеннен кейін анытау те иын, йткені лгеннен кейінгі кйік адам лмей трандаы кйікке те сас болады.

Сот-медицина сараптамасы алдына кейде кйіктерді неден боланын анытау туралы мселе ойылады. Сйытан кйгенде (пісіп алу) оан ысты сйы ауынан із алуы, сондай-а дене тктерінде згерістер болмауы тн. Пісіп аланда кйген жерлерде жне киімде тгілген не йылан сйыты рамдас бліктері болып, кйікті неден боланын анытауа (сорпа, ст, шай, т.б.) ммкіндік береді.

Ота кйген жадайда кйген жерлерде ыс, кйе іздері саталып, дене тктері йтіледі. Ысты сйыа кйгенде ол тмен арай аса, ота кйгенде жалын жоары арай шарпиды. Кйікгерді сипатына арай отырып, кейбір жадайларда зардап шегушіні кйген кезде андай жадайда боланын (отыранын, траны, т.б.) байауа болады. Мысалы, адам киімі жанса, жалына оранып жгіреді, мндай жадайда лікке сараптама жасаанда, кйік пен ыс жоары арай жолатанып тскені аныталады. Егер жатан адамны киімі ртенсе, жолатар клденеінен тседі.

ызан металл заттардан кйгенде олар сол затты трі мен клеміне сйкес келеді.

Ота кюді ышылдара кюден айыру иыныра. Химиялы заттардан кйгенде, онда клдіреген жер болмайды, ал абыршатары ьпыылды ерекшеліктеріне арай алуан трлі болады. Химиялы кткті неден боланын анытау шін лікті лпалары мен киім-кешегіне сот-химиялы зерттеу жргізу керек. Кенде кйдірген заттар, мысалы, битум, ара май, т.т. теріге жабысып алады.

Адам кйіктен кп кешікпей ліп кетуі немесе бірсыпыра уаыт ткен сон луі ммкін. Кйік ауруып асындырып, адамны луіне кеп соатын жпалы аурулара кпенін абынуы, соны ішінде абсцедирования, септикопиемия, септицемия былыстары бар аурулар жатады. Кейде адам зі кйгеннен кейін зак, уаыт ткен со дей тскен лсіреу салдарынан да леді. Бл жадайда луді себептері мен мерзімі, негізінен аланда, кйікті ауымы мен оны дрежесіне байланысты. Медицина тжірибесі ІІ жне ІІІ дрежелі кйік денені штен бір блігін жне одан да кбін амтыса, мірге ауіп тндіретінін крсетеді.

ртенген ліктерге сот-медицина сараптамасын жасаан кезде оларды тану (састыру) туралы мселе туындайды. Бл, сіресе, бір топ адамдарды аза табуына байланысты авариялар боланда, мысалы, авиация апаттары, лкен трын йлердегі рт жадайларында маызды. састыру адамны р трлі ерекшеліктері, саталып алан ерекше белгілері, киім-кешегіні алдытары жне ондаы рттен блінбейтін трлі заттар негізінде жзеге асырылады. ртенген лікгерді састыран кезде ондай ліктерді зындыы адамны тірі кезіндегі бойынан ыса болатынын ескеру керек. лген адамнын кім екенін састыруа брыны жарааттарыны сйекте алан іздерін анытау жрдемдесуі ммкін. Бл жнінен сйектерге рентгенологиялы зерттеу жргізуді зор маызы бар, ол лген адамны жынысын, жасын, ал кейде оны аасыны жеке ерекшеліктерін де анытауа ммкіндік береді.

Оиаларды м-жайына араанда, адамдардын кпшілігі ртке, кйікке кездейсотан, лдебіреуді абайламай жасаан рекетіні салдарынан шырайды. Кю ересектер арасында сирек болмаса да, балалар арасында жиірек кездеседі.

Сондай-а ылмыс ізін жасыру масатымен ліктерді ертеп жіберуге рекет жасалады. лікті ртеуді тездігі оны салмаына, пешті рылысына, отынны сипатына, т.б. байланысты. Жас нресте мйітін деттегі пеште бас-аяы екі, екі жарым саат ішінде ааш отынмен ртеп жіберуге болатын болса, ересек адамны лігін шамамен 20 сааттай ртеуге тура келеді.

лікті блшектеп ртеу жнінде кдік туан жадайда белгілі бір жердегі кл-оысты мият зерттеу ажет, онда жоары температураа нерлым тзімді сйектер мен тістерді алдытары табылуы ммкін.

Тмен температураны сері

Суыты за уаыт, сіресе нашар киінген адама сер етуі салдарынан дене біршама тез суынады, сйггіп дене температурасы 25°-тан тмендегенде организмде орны толмас згерістер болып, адам ліп кетеді.

Дене салындаан жадайда тотытану алпына келу процесі бзылып, мны зі лпада ауаны жетіспеуі (гипоксия) мен оттегі жеткіліксіздігіне (аноксия) кеп соады, біра анда оттегі кемімейді (аноксемия болмайды). Гиперартериалды ан болан жадайда гипоксия мен аноксияны бел алуы ан айналысынын суы серінен байалатын едуір бзылуына байланысты. лпаларды 30°-а дейін салындауы оларда ан айналысыны едуір бзылатыны, ал температурасы 38⁰ жадайында ан тамырларыны рефлекторлы спазмасы салдарынан лпалара а ауы жартылай азаятыны, сонан со стаз басталып, лпалар некрозына апарып соатыны аныталан. Сондытан дене салындаан кезде негізгі мірлік ызметтер (тыныс алу, ан айналысы, зат алмасу) нашарлап, мны зі клиникалы трыдан лсіздік, иналу, йы басу жне, аырында, есінен тану сезімдерінен крінеді.

Денені сууынан елуді, айтылып жргеніндей, атып лу деу дрыс емес, йткені адам дене температурасы 25° тмендегенде леді де, лік бірсыпыра уаыт суыта жатса, ол сонда барып атады. Дегенмен, суыа арттар мен балалар тзбейді, ал жаа туан нресте жалааш алса, едеттегі блме температурасьшда-а ліп алады. Сондай-а, денесі салындаанда алкогольмен мас болу адамны луіне едуір дрежеде себепші болады. Ондай жадайдадене терісіні гиперемиясы орын алып, организмнен жылудын блінуі мен оны тез салындауын туызады. Сонымен бірге мас адам айналадаы жадайды агармайды, сйтіп, мны бааламау лімге сотырады.

Денесі салындаан адамны луіне тынысты тоталуы тікелей себеп болады. Сондай-а біратар жадайларда адам ан айналысыны тоталуы мен жректі алашы фибрилляциясынан да луі ммкін, ал бл орайда ан айналысынын тоталуы детте ан тамырларыны коллапсына байланысты.

Дене суынуынан луді анытау кейде едуір иынды келтіреді, йткені бл ретте лікгі жаранда ерекше белгілер болмайды. Суытан лген адамны лігін сырттай араан-да, тоган адама тн белгілі бір сипат аарылады ("брісу"). "Боксер сипатынан" айырмашылыы "брісу" адамны тірі кезімен байланысты, йткені жылуын сатаысы келген адам амалсыздан сондай жадайа шырайды. Алайда, суыа тоанда барлы уаытта бірдей "брісе" бермейді. детте, адам есін білмей мас боланда олай істемейді.

Суыты серіне за уаыт шыраанда домбыу белгілері байалады. Ол денені жалааш жерлерінен крінеді, ашы жер кгеріп, ісініп трады, кесіндісінде бояулы, нкте сияты ан аан жерлер кп болады. Дененін домбыан блігі (саусатар) мен киім ішіндегі баса жаы арасында айын шек болуы жиі кездеседі. Кейде мрын мен ауыз алдында мз сгілері, кірігікте ырау болуы ммкін, бл адама суы тірі кезінде сер еткенін крсетеді. Сирек болса да, блшы еттерді ысаруы салдарынан пайда болатын "с еттілік" байалады, ол дене терісіндегі тктерді тікірейтіп жібереді.

Егер айналадаы ортаны температурасы 0⁰-тан тмен болса, мйітті лгеннен кейін мздауы (сіресіп атуы) орын алады. Мйіттін сырты немесе тгел аресіп атуы ммкін. Ми толы мздаан жадайда оны клемі лаяды да, бл бас сйекті шытынап жарылуына сотырады. Егер бас жіктері бітпеген болса (жас адамда), бас сйекті жіктер: сгіліп кетеді. Бас сйек шытьшаанда, теріні жыртылуы байалады. лік жібіген кезде лпаларда адам лгеннен кейінгі жыртылан жерлеріне гемолизденген ан сііп, тірі кезінде алан жарааттара сайды.

ан гемолизі лік жібіген жадайда орын алады, бл орайда гемолиз дрежесі, демек, мшелер мен лпаларда адам лген со гемолизденген анны сінуінен болан згерістер де жібуді аншалыты тез жретініне байланысты болады. Егер лік жоары температура жадайында, мселен, ысты суда жібітілсе, гемолизденген анны сіуінен адам лгеннен кейін болан згерістер едуір дрежеге жетіп, жарып диагноз оюды атты иындатады. Сондытан атып алан ліктерді онша жылы емес блме жадайында за уаыт жібіту керек.

лікті сіресіп атуы мен оны жібуі кезіндегі анны гемолизі ліктік табаларды тсіне айтарлытай сер етеді. Ал ліктік табалар суытан детте ызылт тартады. Кейбір авторлардын пікірінше, ол лпаларда тотытану процестеріні жеткіліксіздігіне байланысты. Ал баса бір зерттеушілер ліктік табалар тсіні ызыл болуын лгеннен кейін болан былыс, ол ауа оттегісіні эпидермистегі е сак сызаттар арылы тсуіне байланысты, бл сызаттар дене атан кезде теріні созылуы салдарынан болады деп санайды. Бл кзарасты ліктік табаларды тсімен салыстыранда тереірек орналасан лпалар тсіні нерлым ошыл болуы растайды. Жібіген ліктерде ліктік табалар тсіні ызылт болуы лпаларды гемолизденген анды сініруіне де байланысты.

Кейде атып алан лікті ашы жерлерінде ол жібігеннен кейін кптеген шектеулі немесе жайылып кеткен жара сияты срылт датар байалады. Олар брасын кезіндегі атан ар мен мз тйіршіктерінін серінен пайда болады жне сырттай араанда адамны тірі кезінде тскен сызат сияты болып крінеді. Жалпы аланда суытан лген адамдардын ліктерінде анталаан жне тырналан жердін болуы жиі кездеседі, йткені мндай жадайа кбінесе мас адам шырайды, ал мас адамны лап, жараат алуы, сіресе, мндай жарааттарды денесіні шыыы жерлеріне, мысалы, мрнына, иегіне, тізесіне, олына, шынтагына жне т.б. тсуі ммкін.

Суытан атып лу диагаозыны негізгі белгісі асазанны шырышты абыына ан уйылуы болып табылады. Ол Вишневский даы деп аталады. Бл да нкте млшерінен 0,5x0,5 см-ге дейін жететін, тсі ызылт тартан ср болып тратын анталаан жерлер болып келеді. Вишневский датарыны болуы гистологиялы зерттеулерді нтижелерімен уатталуа тиіс.

Суытан атып луді жанама белгісі - жректе ауру згерістері болмаан жадайда оны ана толуы. Бл орайда жректі о жа жне сол жа жартыларындаы анны тсінде кейде айырмашылы анарылуы ммкін. Мндай жадайларда жректі о жа жартысындаы анны тсі ара ошыл, ал сол жаында ашы тсті болады, бл жректен рамында оттегі мол ан аатынын крсетеді. Суытан атып лудін баса белгілері арасынан уытытолы болуын жне бауырдан гликоген мен антты жойылуын атап ткен жн.

атып алан мшелерге гистологиялы зерттеу жргізген кезде саылаулар мен уыстар табылады, оларды пайда болуы мзды механикалы серіне байланысты. Кейбір деректерге араанда, лікті сіресіп атуына тн ерекше белгісі - базальды (негіздік) абат бртіктеріні арасындаы теріден, без зектері мен ен зекшелерінен кпіршіген жне белокты рылымдарды байалуы.

Суытан атып лу диагностикасын екіні бірінде оан оса механикалы жарааттарды болуы немесе ес-тссіз мас болу жадайы иындата тседі. Суыта алан адам лігінен елеулі жарааттарды табылуы оны луіне жараат себепші болан немесе оны негізгі себебі болан деген кдік туызады. Бл мселені шешкен кезде наты жарааттарды сипаты мен ерекшеліктерін, дене сууы белгілеріні айынды дрежесін егжей-тегжейлі зерттеуді, сондай-а оианы барлы мн-жайын тптіштеп талдауды зор маызы бар.

лікті аны мен несебі рамындаы алкоголь млшерін, сондай-а адамны тмен температура серінен елуіні жарандаы белгілеріні айынды дрежесін саластыру негізінде денені сууы мен алкогольге мас болу арасына сараланан диагноз ойылады.

Суытан суді трлі дрежеде серлері (мрынны, латы, саусатарды, башпайларды жне т.б. суі) тірі адамдардан, детте оларды денесі жылыаннан кейін байалады, йткені реактивтік згерістерді рістері шін белгілі бір жылылы керек. Сондытан денені суынуынан тез ліп кеткен адамдарды ліктерінен детте су белгілері байалмайды. Егер суы біртіндеп жне за уаыт сер етіп, адам з денесіні тоан жерлерін жылытуа рекет жасаса, ондаы реактивтік згерістер адам лгенге дейін де орын алуы ммкін. Мндай жадайларда ліктерден I дрежелі сік байалады. ліктерде сирек кездесетін ІІ дрежелі сік йыан немесе геморрагиялы жалыа (экссудата) толы кпіршіктерді пайда болуымен сипатталады.

Тірі адамдарда ІІІ жне IV дрежелі сіктер байалуы ммкін. Оларды сіген дене бліктеріні толы немесе ішінара шіруімен аяталады. Тірі адамлар суіні аншалыты ауыр екені детте алай аяталатынына арай бааланады.

Оианы мн-жайы бойьшша денені сууынан адамны луі жазатайым оиаларга жатызылады, бл орайда ересек адамдарда ол кбінесе мас болып, суыта йытап алумен байланыстырылады. Психикалы ауруы бар адамдарды зін-зі суыта алып лтіруге рекет жасаан бірлі-жарым оиалары болан.