Мұнай, газ, су дебитін өлшеу және өнімді анықтау
Ұңғыманың игеру режимін детальды қадалау және өнімді нақты есептеу мұнайлы қабатты өндіріске бағалау ұңғыманың оңтайлы жұмыс уақытын орнату, кеніштеу, анализдеу процесінде, мұнай және газдың өндірілуін жобалау, сонымен қатар мұнай және газ қорын есептеу үшін қолданылады.
Әр ұңғымада жүйелі түрде (систематический) мұнай, газ және су дебитін (сонымен қатар сұйықтықтағы құмның прценттік мөлшерін, мұнайдың сумен кірленуін) есептейді.
Сұйықтықтағы өнімді есептеу арнайы механикалық есептеу (механический счетчик) арқылы есептеледі, дебитті үздіксіз өлшеуге мүмкіндік береді және жекеше әрбір ұңғыма үшін (не себептен мұнайдан алдын ала суды, газды соынмен қатар құмнан және кірден тазалау) не болмаса келесі дебитті ұңғыма бойынша бөліп ұңғыма тобындағы өнімнің қор қоймасын есептеу не болмаса кезекпен қор қоймадағы ұңғыманың өнімділігін есептеу, өндірілген өнімді берілген ұңғымада белгілі бір уақыт арасында және сол ұңғыманың сұйық бергіштікке сипатына байланысты қор қоймада бағалау. Осындай өлшеу негізінде ұңғыма дебитін бір сағатта анықтап, содан сағат бойынша алынған дебитті тәулік ішінде игерілген сағатына көбейтіп ұңғыманың тәуліктік өнімін есептейді. Бұл жағдайда ұңғыманың тәулік ішінде игерудің уақыт мезетінде көп береді немесе өнімді аз тепе-тең ішінде жеткілікті өзгерсе, онда ортаның іс жүргізу мақсатында екінші ретті дебитті өлшеу жүргізіледі.
Ұңғымадан алынған өлшенген дебитті кәсіп бойынша жалпы мұнай өнімімен салыстырып және оны арнайы кітапшаға жазады. Осы тәулік бойынша жазылған мәліметтер ай бойынша алынған мұнай және су өнімін, мұнай кәсіптік кәсіпорнында жүргізгені бойынша әр айдағы игерілген мәліметті мұнайдағы судың проценттік (пайыздық) мөлшері бойынша жалпы мәлімет беріледі.
Ұңғыма тереңдігі, игеру кололннасының өлшемі, игерілетін горизонт, игеру тәсілі және т.б. әр айдағы игерілген мәлімет жалпы берілген мұнай қысымын және судың тұздылығын, сол сияқты газ факторы туралы мәлімет береді.
Кәсіпорын геологиясы ұңғымадан судың бірінші пайда болған нақты түрде қадағалау керек, себебі бұл мәліметтер мұнай-газды жапсарды анықтауда негізгі әдісі болады және игерілген сулы горизонттың алғашқы белгісі (сигналы) болып табылады. Ол аз уақытынды шеткі судың я.б – уы Дина және Старка приборы көмегімен судың сынама түрдегі пайыздық мөлшерін біртексіз ортада ұңғыма ернеуінен алынады.
Жоғары дебитті ұңғымадағы мұнайдың орнына өндірілген газды өлшеу үшін және таза газ ұңғымасындағы газды өлшеуде қалған ұңғымадан алынған газ мөлшерін шайбалы өлшегішпен Пито түтігімен өлшенеді.
Газды толық өлшеу үшін құбыраралық кеңістіктен шығатын газды терең сорапты ұңғымада өлшейді, сонымен қатар оны өлшуішінен (мерник) немесе өлшегіш алдындағы сынамадан өлшейді.
Өндірілген газ өлшемін тәулік бойынша автоматикалық құралмен (өзі жазатын расходометр) көмегімен жеңіл түрде жүргізіледі.
Ұңғыма бойынша тіркелген мұнай, газ және су мөлшері және оның арнайы кітапшадағы жазбасы ұңғыманы игеру жағдайындағы техникалық мәліметі азайған тығыздықты көрсетеді. Кітапта ұңғымадағы мұнай, газ, судың бірінші ретті есептеу жазылады, сонымен қатар бұрғылау жұмыстары жүргізілгеннен бастап ұңғыманың оликвидациясының аяқталуына байланысты ұңғыманы өндірістік өмірін баяндап әрбір ұңғыманы паспортқа тіркейді.
Кен орнында маңызды тапсырмалардың бірі – ұңғымадан алынған мұнай, газ және судың дебитін өлшеудегі дұрыс ұйымдастыру.
Мұнай ұңғымасын барлау
Мұнай ұңғымасын ағымға барлау игерілген ұңғыманың технологиялық дұрыс жұмыс режимін орнатуға мүмкіндік беріп және қабаттық кеуектілігіне мөлшерін анықтау үшін үлкен мәліметтер береді.
Ыманы барлау әдісі
Ұңғыманы ағынға зерттеу үшін дебит өлшемін нақты өлшеудегі қойма үшін сұйықтық дебиттің және кей жағдайда газдың нақты өлшенуін қолдану қажет.
Ұңғыма құбырын бітемеуі қажет, ал сүзгіші таза болуы қажет.
Тоқтап қалған ұңғыманы барлау алдында міндетті түрде құбырды өлшеу, статикалық ( немесе динамикалық) деңгейін және су-мұнай жапсарын анықтау қажет. Сұйықтың (және газдың) және қысымына сәйкесінше бір уақытта өлшеу, бірақ сол уақыт режиміне кейін ағынға орнатады. Алынған мәліметтер дұрыс және қолайлы интепритация, сонымен қатар ұңғыманы игеруде технологиялық режимді жобалауда ғана емес, мұнайлы қабатты игерудегі қоршаған ұңғыманың жағдайын анықтау қажет. Кәсіпорын практикасында ұңғыманың екі барлау әдісі қолданылады: деңгей бойынша іс жүргізу әдісі немесе қысымы сынама әдісі (немесе суды орнату).
Қысым немесе деңгей бойынша барлау( іс жүргізу) отызыншы жылдары В.П.Яковлевтің басқаруымен жүзеге асқан. Бұл әдіс келесі екі жағдайда жүзеге асады. Алу жолымен немесе құйылу жолымен сұйықтың ұңғыма деңгейі қалрының бұзылуына әкеледі. Содан уақыт бойынша деңгей қалпының өзгеруіне із қалдырып белгілеу деңгейдің өзгеру жолы уақыт арасына сәйкес анықталады. Ұңғыма қысымына барлау әдісін жүргізу жолы тепе-теңдік жағдайына шығарады, содан уақыт бойынша сұйық деңгейін емес, құбыр деңгейін өлшейді.
Бұл қалаған әдіс көптеген заты жеткіліксіз, оның ішінде бастысы ұңғыма құбырының қысымды өлшеу процесі аймақта өзгеруді және сұйықтың қасиетінің созылмалылығын анықтау және қабаттың сұйықаралық байланысын және құбыр қысымы осы қалпында тұрып жарамды игеруде сұйықты штуды орнатады. Бұдан басқа бұл әдіспен ұңғыманы зерттеуге болмайды, сол себепті ұңғыманың белгілі мөлшерін ( 10-20м3/т) береді. Осыған орай қарастырылған әдіс кең көлемде қолданылады.
Сынамалы айдап шығару әдісі және кері орнату әдісі қабаттан сұйық алу мөлшерінің өзгеруімен шектеледі және дебитті өлшеу және құбыр қысымын өлшеу ( әр жаңа жұмыс режимінде ұңғымада ағынның орнатылуы). бұндай өлшеу қатары құбыр қысымына дебит байланысын және ағын теңдеуін құрастыру қажет.
Сынамалы кері айдау әдісінің негізгі заты (алуды ұйымдастыру) ұңғыманы игеруді тоқтатпаудың, өндірілген мұнай, су және газ өнімін есептеп және оның әрқайсысына ағын құрастырып, бұл игерім әдісінсіз барлық ұңғыманы барлау, болашақта ұңғыманы игеру мақсатында ұңғымада барлау әдісін жобалап жүргізеді.
Ұңғыманы зерттеу әдісімен және өңдеу әдісінде ұңғыманы материалдық тексеру толығырақ « мұнай кәсіпорнын игеру» курсында қарастырылған.
Барлау қорытындысын пайдалану қабаттағы сұйықтық қисық ағынын құрастыру үшін қолданылады. Ол үшін ұңғыма дебитінің масштабта осъі түседі (м3/тәу) вертикал бағытта динамикалық деңгей (м-де) жоғарыдан төмен атқылауында төменнен жоғары құйылады. Деңгей орнына қысым депрессиясын қолдануға болады. Ұңғыманың дебитке байланысты графигі сол сияқты қысымның төмендеуінен (қабатқа депрессия мөлшері), индикатор диаграммасы деп аталады, ал қисық сызықтың өзі – индикатор қисық сызығы деп аталады.
Қисық индикатор пішіні әртүрлі болуы мүмкін және сұйықтың табиғатта қозғалысы фильтрат түрі негізінен қабат режиміне байланысты болады.
Ұңғыманы зерттеп қорытындылай келе сұйықтың (газ) алу қалының және оның жұмысының технологиялық режимін орнатады.