Дріс №4. Техникалы ызмет крсету мен жндеуді йымдастыру
Жоспарлы-ескертулік ызмет крсету жне жндеу жйесі.Пайдаланан сайын машинаны, оны блшектері мен тйіндеріні жмыс абілеті тмендейді. Ааулар техникалы ызмет крсетумен, ал тозу жндеумен алпына келтіріледі.
Машиналарды ктпеген жерден істен шыуын болдырмайтын немесе оны ытималдыын азайтып пайдалануды негізгі аидасы жоспарлы ктім жасау мен жндеу болып табылады.
Халы шаруашылыында машиналара жоспарлы ескертулік ызмет крсету жне жндеу (ЖЕЖ) жйесі ке олданылады.
ЖЕЖ жйесі – машиналарды ааусыз жне жмыс абілетті жадайында стау шін алдын ала жасалынан жоспар бойынша профилактикалы орындалатын машиналара ызмет крсету жне жндеу шараларыны кешені.
ЖЕЖ жйесіні негізгі аидалары:
1) жабдытара жндеу аралы кезе деп аталатын жоспарланан уаыт аралытарынан со орындалады;
2) жоспарлы крделі жндеуден кейін жабдыты мінездемелері жаа жабдыты уатты крсеткіштеріне жаындайды;
3) бкіл жабдытар жндеу кезедері аралыында жйеде крсетілген ата тртіппен барлы кезекті жндеулерден теді;
4) жоспарлы жндеулерден баса ТК-лер орындалады;
5) ТК мен жндеуді кезегі, кезеі жне клемі жабдыты атаратын ызметімен, рылымен жне пайдалану жадайымен аныталады.
ТК орындалатын операциялар саны, клемі жне уаыты бойынша ата регламентпен орындалады. Ал жндеу клемі мен уаыты бойынша жоспарланады жне машинаны жадайына байланысты белгіленген уаыт ішінде орындалады.
Машиналара ызмет крсету мен жндеуді принциптік слбасы 4.1-суретте крсетілген
 |
4.1-сурет – ЖЕЖ жйесіні принциптік слбасы
Кнделікті ызмет крсету кнде орындалады. Оан кірден тазалау, брандалы осылымдарды тексеру жне тарту, майлайтын рылымдарды тексеру жне жнге келтіру, баылау, орау жне тежеу рылымдарын тексеру жатады.
Кезедік ТК-ге ызмет крсету жне майлау картасында крсетілген майлаулар жне май ауыстыру, сыртын жуу, реттеу жне тексеру жмыстары, барлы баылау жне басару жйелерін тексеру жне жнге келтіру жатады. ТК технологиялы тотаулар кезінде орындалады. детте, ТК операциялары машина немесе ондырыаызмет ететін мамандарымен (моториспен, механикпен, операторлармен) орындалады. Барлы орындалан жмыстар, сондай-а байалан тозулар мен ааулар арнайы жорнала жазылады. Сйтіп, кезекті жндеуге материалдар жиналады.
Аымдаы жндеу (АЖ) – былайша ааусыз машинаны кейбір бліктерін жмыс алпында стауы масатында жасалады.
АЖ клемі жне иындыы крделі емес. Олар: жабдыты жадайын тексеру, тез тозатын блшектерді ауыстыру, ажет болса майларды ауыстыру, жабдыты крделі бліктерін блшектеуді керек етпейтін барлы аауларды жнге келтіру. АЖ жабды орнатылан жне пайдаланылатын жерде орындалады.
Ортаы жндеу (ОЖ) кезінде жабдыты те ажетті бліктеріні табии тозу нтижесінде жоалтылан жмыс абілеті алпына келтіріледі. Жмыс клемі маызды. Ауыр жне лкен жабдытарды ОЖ пайдаланылатын жерде орыналады. Жндеуді тездету шін ертеректе жнделініп ойылан блшектер мен тйіндер пайдаланылады (тйіндік жндеу принципі). Технологиялы тотауды азайту шін агрегатты діс олданылады. Агрегаттар алдын-ала дайындалатын агрегаттар орынан алынады. ОЖ келіп жндейтін бригадалармен орындалады жне жылжымалы жндеу шеберханалары пайдаланылады.
Крделі жндеу (КЖ) – бл машинананы немесе жабдыты жмыс орын толы немесе толыа жаын алпына келтіруге баытталан жндеу. ЖЕЖ кезінде негізінен брын олданылан блшектер мен бліктер пайдаланылады. Сондытан КЖ кейін алпына келтірілген жабдыты жндеу аралы кезеі жаа жабдытікімен салыстыранда 10%-а кем. КЖ жааланан, тозуа тзімділігі арттырылан блшектер пайдаланылуы ммкін. Бл кезде дайындаушы заводтар кмектеседі. КЖ жндеу заводтарында немесе жасы жаратандырылан лкен жндеу базаларында орындалады.
|
, 
.
Бдан 
сті келген кезде барлы блшектер бірдей жмыс орларын тауысатыны шыады. Сол кезде машинаа немесе жабдыа КЖ ткізіп оны жмыс абілетін толы немесе толыа жаын алпына келтіруге болады.
|
Жабдыты кез-келген сттегі жмыс абілетіні дегейі мына формуламен аныталады:
, (4.1)
бл жерде, 
уаыт интервалдарыны жалпы 
уаыты ішінде бтін саны.
ЖЕЖ жйесіні негізгі крсеткіштерін анытау дістері.ЖЕЖ жйесіні крсеткіштеріні негізгі міршедігі болып табылады.
Физикалы шыдам мерзімі:
(4.2)
Бл жерде
(4.3)
мнда, 
білік пен тесікті беттеріні кедір-бдырлыыны сомасы;
білікті айналым саны;
білікке тсетін кш;
білікті диаметрі;
кш тсетін беттерді зындыы;
майды ттырлыы.
Тозу жылдамдыы 
заводты немесе пайдалану сынауларымен аныталады. Табылан 
-ны анытауа пайдаланылады:
(4.4)
бл жерде, 
уаыты ткеннен кейін пайда болан жне лшенген блшектер арасындаы саылау.
Негізгі блшектер шін 
ны кестесін жасайды. Соны негізінде жндеу цикліні рылымын жндеуді рбір тріні клемі мен уаытын анытайды. Бл рылым бастапы болып табылады. Ол пайдалану тжірибесі негізінде тзетіледі.
Технологиялы машиналар мен жабдытарыны ЖЕЖ жйесіні негізгі крсеткіштері тменде келтірілгендер болып табылады.
- жндеу циклі 
кезекті екі КЖ, ал жаа жабдытар шін бірінші КЖ-ге дейінгі уаыт;
- жндеу аралы кезеі 
кез келген жоспарлы екі жндеулер аралыындаы уаыт.
Жндеу аралы цикліні рылымы – бір жндеу циклі ішіндегі ртрлі жоспарлы жндеу трлеріні саны жне кезектесу реті.
жне 
жабды жмыс істеген саат санымен аныталады. Уаытты есептеу дрыс жола ойылмаан жадайда жне машиналы жне кнтізбектік уаытта оны пайдалануды жоспарлы коэффициенттерін ескере отырып кнтізбектік уаытпен аныталады.
Жабдыты машиналы уаыт бойынша пайдалану коэффициенті машиналы уаытты жабдыты жмыста болан уаытына атынасымен аныталады:
(4.5)
тікелей жмысты орындау, ТК, кмекші жмыстар, апаттар мен иындытарды жою уаыттарынан трады.
Жабдыты кнтізбектік уаыт бойынша пайдалану коэффициенті жмыста болан уаыт сомасыны жалпы кнтізбектік уаыта атынасымен аныталады:
. (4.6)
ТК мен жндеуді жоспарлау, дайындау жне йымдастыру. ЖЕЖ жйесі наты жоспарлауды талап етеді. Жндеу жмыстарыны бекітілген рылымы мен кезедері негізінде бас механик ызметі ТК мен жндеуді айлара блінген жылды жоспар-кестесін немесе жиі блек жндеуді жылды жоспарын жне ТК оперативтік кестесін жасайды.
Жоспарды жасаан кезде белгіленген жндеу аралы кезеді сатауды жне жндеу базасын біркелкі жмыс клемімен амтамасыз етуді маызы зор. Бл кезде машинаны жадайын арап 
згертуге болады.
Жоспар-кестені жне ЖЕЖ жйесімен белгіленген жмыс сыйымдылыын, осалы блшектер мен материалдар шыынын біле отырып жндеу базасына таайындалан жмыс клемін анытайды, осалы блшектер мен материалдарды сатып алуды жоспарлайды.
Машиналарды жндеу кезінде торапты графикті пайдалану. ылымды негізде машиналарды жндеуді басару циклін жетілдіру оларды жндеу мерзімін ысартуды жне техника-экономикалы крсеткіштерін жасартуды шешуші шарты. Жндеу жмыстарыны клемі скен сайын оларды жоспарлау жне басару крделене береді жоары длдік пен жоспарлауды талап етеді. Іс жзінде бл жмыстарды йымдастыру крсеткендей жмысты орындалу кезеі жніндегі басарушыа жететін апарат кбіне толы жне ттас емес. Егер іс жзінде ндірістік процеске атысатын блімшелерді жмыстары алдын-ала жоспарланатын болса, онда ол жететін нтижелері де оды болады. Бндай басару шапшадыы кп шешімдерді ішінен е туірін тадап, ндіріс орын дер кезінде пайдалануа ммкіндік береді.
Жоспарлау здіксіздігін амтамасыз етуде, масаттаы нтижеге жетуге ебек жымыны кшін шоырландыруда жоспарлау мен басаруды торапты дісіні маызы зор. Іске асырылып жрген ндіріс процестерін басару дістерімен салыстыранда торапты жоспарлау жйесіні артышылытары маызды. Ол жмысты йымдастыруды жетілдіруге, баылау мен басаруды жасартуа, жоспарлы жне есептік жаттарды арапайымдандыруа ммкіндік береді. Торапты графикті кмегімен жмыстарды орындалу мерзімі мен тізбегін, жауапты орындаушыларды жне материалды-техникалы амтамасыз ету тртібін айындайды.
Торапты график аазда жмыстарды тиімді технологиялы тізбегі жне уаыт бойынша оларды зара байланысы крсетілген графиктік кескіні болып табылады. Онда тмендегідей ымдар мен анытамалар крсетіледі.
Жмыс - уаыт шыынын ажет ететін ебек немесе технологиялы процесс. Торапты графикте жмыс баытты сызыпен крсетіледі.
Оиа – келесі жмысты бастау шін ажетті бір немесе бірнеше жмыстарды аяталуы. Оиа ішіне нмірі немесе шифрі жазылан дгелекпен белгіленеді.Оиа мынадай трлерге блінеді: бастапы оиа – алдында ешандай жмыс орындалмаан, циклді басындаы оиа; бастаушы оиа – соынан келесі жмыс жаласатын алдыы жмысты аяталуын крсететін оиа; аыры оиа – алдындаы жмысты аяталуын анытайтын оиа; аятаушы оиа – кейіннен ешандай жмыс орындалмайтын, циклді аяталанын крсететін оиа.
Туелділік немесе жалан жмыс – уаыт шыынын ажет етпейтін, біра бір жмысты басталуы екіншісіне тікелей туелді екі оиа арасындаы байланыс. Бл туелділік зік сызытармен крсетіледі.
Торап – бірнеше жмыстарды немесе оиаларды технологиялы тізбегі мен зара байланысын крсететін оларды графиктік кескіні.
Сыни жол - бастапы оиадан соыа дейін крсетілген жмыстарды е за мерзімін крсететін торапты графиктік жолы. Сыни жолдаы жмыстар ою немесе ос сызыпен крсетіледі.
Отайландыру – торапты графикті сыни жолын немесе жмыстарды орындалу мерзімін ысарту ммкіндіктерін іздеу.
Торапты графикті жасау шін келесідей мліметтер керек:
- жмыстарды орындауды технологиялы тізбегі;
- жмыстарды орындау затыыны нормативі;
- дайынды жмыстарды тізімі;
- жетпейтін материалдар мен блшектерді тізімі мен шамасы;
- жндеуге атысуы керек рылымды блімдерді ажеттіктері.
Торапты графикті мынадай тртіппен жасайды.
Алдымен графикті бастапы нсасын жасайды. Бл шін параты бетін жндеуге ажетті кндер санына сйкес те бліктерге бледі. Бетті о жаынан жмыс анытамаларыны картасына арнап орын тастайды. Жндеу циклін ірілендірілген жмыстара бліп график жасаанда жмыс анытаушыларыны картасына блек орын тастамауа болады. Бл кезде жмысты атауларын бастапы жне аыры жмыстарды осатын сызытарды стіне жазады.
Графикті жоары жаында демалыс кндері есепке алынбай жндеуге ажетті кндер мен жмысты аятайтын кн кнтізбектік тртіппен крсетіледі.
Графикті салуды жндеуді бірінші кніні басталуын крсететін бастапы оиадан бастайды. Бастапы оиадан аыры оиаа дейін жасалуы керек технологиялы тізбектік жне параллель жмыстар крсетіледі.Оиаларды жндеу кндерін бліп тран сызыа салып, сйкес нмірмен жне шифрмен белгілейді. Бр мезгілде орындалатын жмыстар санын жмыстарды параллель жргізуге ммкіншілігі бар жндеу бригадаларыны звенолар саны мен рамына сйкес есептейді. рбір жмысты орындалу затыын баытты сызыты стінде, ал звенолар рамын – астында крсетеді. Бл жмыстарды атаулары анытаушы картаа енгізіліп, алдыы жне арты оиалармен шифрланады.
Графикті бастапы нсасын жасааннан кейін оны отайландырып, жобаланан жмыс тріне сйкес рбір жндеу кніне ажетті кліктер мен механикаландыру ралдарыны санын анытайды.
Механизмдерге, материалдара жне жабдытара кнделікті ажеттілік графигі оиалары крсетіліп, торапты графикті тменгі жаына орналастырылады.Торапты графикті жасауа инженерлік-механикалы жмысшылар, шеберлер, бригадирлер атыстырылады.
Торапты графикті тпкілікті нсасы цехтарды бастытарымен келісіліп, бас инженермен бекітіледі.
дебиеттер: 1 нег. [49-69], 3 нег. [58-61], 4 нег. [114-128], 6 ос. [29-41].
Баылау сратары:
1. ЖЕЖ жйесіні негізгі аидалары андай?
2. Техникалы ктімге андай жмыстар кіреді?
3. Аымдаы жндеу дегеніміз не жне оны ерекшелктер андай?
4. Крделі жндеу дегеніміз не?
5. Торапты жндеуді йымдастыру технологиясы.