Дріс №5. Майлау шаруашылыы
Майлар мен арнайы сйытар.Жабдыты тиімді пайдалану мен ктуді маызды шарттарыны бірі – отайлы йымдастырылан майлау шаруашылыы.
Технологиялы жабдытарды пайдалану кезіндегі майлау материалдарын пайдалану мен сатауды йымдастыруа мыналар кіреді:
- майланатын жабдытарды есепке алу;
- ажетті майлау материалдарыны шамасын анытау;
- майлау материалдарын дрыс сатау жне рт ауіпсіздігі ережелерін бзбау;
- арнайы нсаманы талаптарына сйкес майлау материалдарын абылдау жне беру;
- жабдытарды майлау графигін бзбау;
- жмыс орындарын майлау материалдарымен амтамасыз ету;
- майлау материалдарына зертханалы талдау жргізу;
- жмыс істеп шыан майларды айта деу (регенерация);
- майлау шаруашылыыны жмысшыларын сайлап алу, жмыс орындарына блу жне жмсау.
Жанар-жаар материалдар (ЖЖМ) базадан пайдалану орнына орталытандырылан тртіппен жеткізіледі. Базада абылдап аланда цистернада пломбаны болуын жне ЖЖМ рбір сортында тлжаты болуын талап ету керек, тлжатта толы талдау жасалан кні жне оны нтижелері крсетілуі керек. Цистернаны пломбасы, майды тлжаты болмаса жне сапасыз ЖЖМ келінгенде орталы ылыми-техникалы зертханаа тексеруге азандай материал жіберіледі. Бл ЖЖМ-на толы талдау жасап біткенше пайдалануа ата тыйым салынады. Базада рамы дрыс емес ЖЖМ йып алуа арналып ыдыстар арастырылан.
ойманы кйі, майлау материалдарын абылдау, сатау жне беру майлау шаруашылыында маызды буын болып табылады.
рбір мекемелерде майлау шаруашылыыны йымдастыру дегейін мына факторлар сипаттайды:
- жабдытарды баптаан кезде технологиялы тртіпті бзбау;
- жабдытарды майлауа арналан ралдар болуы;
- машиналарды майлаумен дер кезін баптау (бір майды орнына басасын олдануа, сзгі арылы тпеген майды олдануа жне т.б. тыйым салынады);
- майлау німдеріні шыынын дрыс есепке алу жне т.б.
Жмыс істеп шыан майларды жинау жне оларды айта деу.Механизм жмыс істеген кезде май біртіндеп кірлейді, тотыады, зіні майлау асиеттерін жоалтады, ал оан тскен атты блшектер тісті берілістерді, тербеліс мойынтіректеріні йкелісетін беттеріні тез тозуына сер етеді, мойынтіректер ызып кете береді, ол механизмді жиі тотатып, механизмні уаытынан ерте істен шыуына келіп соады.
Жаар майлар озалтыш ішінде де жмыс істегеннен кейін белгілі бір уаыттардан со зіні физика-химиялы жне майлау асиеттерін жоалтады. Бан жоары температура, ауадаы оттегі, металдарды, оларды орытпаларыны жне тозу німдеріні сері зор.
Майлау материалдарыны тез жне кшті тотыуы 
жоары температурада жреді, жне алашы кезедерді зінде-а металдарды тотыуына, кетпейтін смола осындыларын жасауа келетін аз молекулалы суда еритін ышылдарды картерде, клапандарда, поршень саиналарында жне машиналар мен механизмдерді баса да бліктерінде жабысып алатын майда ерімейтін осылымдарды тзілуіне келеді.
Белгілі уаыт жмыс істеген, алашы сапасын жоалтан жмыс істеп шыан майлар майлау жйесінен тгіледі. Бл майларды майлаушылар бригадасы жинайды. Жмыс істеп шыан майлар ЖЖМ базасына, сонан со майларды айта дейтін арнайы мекемеге тапсырылады. Бл майларды айта деуге тапсыру жне делген майларды абылап алу жаа майларды абылдаандай рсімделеді. Майларды жинайтын ыдыстар саны майды сорттарыны трінен кем болмауы керек. Бір ыдыса зыыр майларыны барлы трлерін; тазаланан жне негізденген, ттырлыы бойынша жаын машина майларын; негіздері бірдей жмыс істеп шыанн майларды жинауа рсат етіледі.
Майларды айта деу келес операциялардан трады:
- майларды аартатын балшыпен жне сумен сумайлы эмульсия алу шін деу;
- ауа 13,3-20 кПа сиретілген буландырышта (кеште 
дейін ыздырылан) су мен отынды майдан айыру, бл кезде де майды аартатын балшыпен осымша жанасуы болады;
- майларды сзгіден ткізу жне ВНИИНП-360 (МЕСТ 9899-78) оспаларымен айта делген майларды араластыру.
рбір ксіпорында жмыс істеп шыан майларды жинау жинатап, деу пунктеріне жнелту іске асырылуы керек. Жмыс істеп шыан майларды жинау жне айта деу жасы жола ойылса, материал немделіп, жаа майлар шыыны 15-20% кемиді.
Жмыс істеп шыан майларды міндетті трде жинау сйкес жаттармен реттелген.
5.1-кесте - ндірісте олданылатын майлау материалдары
| Майлаушы материалдар | Маркасы | МЕСТ нмірі |
| Майлы солидол (еруі орташа жаармай) | УС-1 (пресс-солидол) УС-2 УС-3 | 1033-79 1033-79 1033-79 |
| Синтетикалы солидол | С (пресс-солидол) С | 4366-76 4366-76 |
| Авиациялы май | МС-14 МС-20 МК-22 | 21743-76 21743-76 21743-76 |
| Цилиндрлік май | 11 (цилиндрлік2) 24 (вискозин) | 6411-76 6411-76 |
| Индустриальды май | 20799-75 20799-75 20799-75 20799-75 20799-75 | |
| Іріктеліп тазаланан индус-триальды май | ИСТ-11 ИС-50 | 20799-75 20799-75 |
| Турбиналы май | Т-22 | 9972-74 |
| Компрессорлы май | К-12 К-19 | 1861-73 1861-73 |
| Дизельдік май | Зимнее | 8581-78 |
| Трансформаторлы май | АМГ-10 | 6794-75 |
| Автомобиль майы | АС-8 | 10541-78 |
| Индустриальды жаармай | ИП-1-З (ысты) ИП-1-Л (жазды) | 23510-79 23510-79 |
| Ныыздаушы жаармай | ЛЗ-31 ЛЗ-162 | 24300-80 24300-80 |
| Еруі нашар мбебап жаармай (майлы консталин) | УТ-1 УТ-2 | 1957-73 1957-73 |
| Графиттік жаармай | УСсА | 3333-80 |
| Консервацииялы жаармай (талшыты техникалы вазелин) | ВТВ-1 | ТУ 38-101-180-76 |
| Майлы жаармай | 1-13 | 1033-79 |
| Тменгі температурлы жаармай | ЦИАНИМ-201 ЦИАНИМ-203 ГОИ-54п | 6267-74 8773-73 3276-74 |
| Трансмиссиялы жаармай | ЦИАНИМ-208 | 16422-79 |
| Жоары температурлы жаармай | ЦИАНИМ-221 | 9433-80 |
| Жоары температурлы автомобиль жаармайы | ЯНЗ-2 | 9432-60 |
| Жаармай | ПГ-1-3 | 23510-79 |
| Жаармай | Мазут | 10585-75 |
Жабдытарды майлауа сыныстар.Ксіпорына келінетін жабдытарды майлайтын майды трлері шыаратын заводты беретін жатында крсетіледі.
Бас механикті басармасымен жне май шыаратын заводтармен келісіп химиялы рамы жаын майларды ауыстырып олдануа рсат етіледі.
Заводта сынылмаан майларды олдану жабдыты п..к. тмендетеді, энергия шыынын кбейтеді, сондай-а мерзімінен брын істен шыып алулар болуы ммкін.
Май саталатын ыдыстар таза болуы керек. Олара су мен ша тсуін болдырмау керек.
Ашы ыдыстарда жне жабдытар жмыс істеп тран жерде жанар жне жаар майларды сатауа тыйым салынады. ыс кезінде майларды ашы жалынмен ыздыруа болмайды. Май ятын ралдар ааусыз кйде болулары керек. Майлау шін ондырымен бірге берілетін жабдытарды пайдалану керек. Сйы майлар сзгі арылы йышпен йылады, ою майлар арнайы жабдытармен беріледі. Пайдалану уаыты ткен отын, майлар ауыстырылады. Егер жабды 3 айдан кп жмыс істемей трса, майлар толы ауыстырылады.
Жабдытарды тетіктерін майлау бойынша сыныстар жасаушы заводтар беретін жатта крсетіледі. Механизмні май йылатын картерлеріндегі майды дер кезінде ауыстыруа ерекше кіл аудару керек. Майлар мен отындар жыл мезгілдеріне сай ауысырылып отырылуы керек.
Шады шлейтті жерлерде жмыс істейтін жабдытарды майлау мерзімі 2 есе ысарады.
дебиеттер: 1 нег. [91-103], 2 нег. [29-41], 7 ос. [13-18]
Баылау сратары:
1. Жаар майлар алай сыныпталады?
2. Жмыс істеп шыан майларды жинау жіне регенерациялау тртібі.
3. Жабдытарды майлау тртібі.