Дәріс мазмұын бойынша сұрақтар мен тапсырмалар
1. Көбейту мен бөлу таблицасын зерттегенде мақсаттарын, мазмұнын ашыңдар.
2. Ақыл кемтар оқушыларды көбейту мен бөлу таблицасын игергенде қиыншылықтары мен ерекшеліктерін ашыңдар
3. Көбейту мен бөлу таблицасын оқытқанда дайындық жұмыстарын мазмұнын айтыңдар.
4. Екінші ондық және бірінші жүздік аралығындағы көбейту мен бөлу таблицасын оқыту әдістеменің мәнін ашыңдар.
5. Арнайы мектептегі көбейту мен бөлуге үйрету жұмысының реттілігін көрсет.
6. Бағдарламаның мазмұнына сүйене отырып көбейту мен бөлу кестелерінің үйретілу реттілігін анықта.
ШАМАСЫНДАҒЫ ЖӘНЕ КӨПТАҢБАЛЫ САНДАРДЫҢ НӨМІРЛЕНУІН ЖӘНЕ ОЛАРМЕН АРИФМЕТИКАЛЫҚ АМАЛДАРДЫ ОРЫНДАУДЫ ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
Жоспар
1. Арнайы мектепте 1000 шамасындағы және көптаңбалы сандарды оқыту міндеттері.
2. 1000 және көп таңбалы сандарды нөмірлеуді оқытудың құрылымы.
3. 1000 көлеміндегі сандарды көбейту мен бөлу.
Көп таңбалы сандарды қосу мен азайту әдістемесін жазбаша түрінде орындаймыз. Қайсыбір сыныпта болмасын негізгі алгоритмдік қосу мен азайту разрядтық сандарды қосу мен азайтуда ешқандай ерекшелік жоқ.
Кейбір оқулықтарда қанша сан болса, сонша сан шығады деген тұжырым бар. Дегенмен, бұл ақыл-ойы бұзылған балалар үшін ең қиыны. Осы көп таңбалы сандарды шығарғанда олар көп қателер жіберіп отырады, кейде осы қателердің болуы: оқушылардың зейіннің тұрақсыз, қабылдауының ойлауының әлсіздігі салдарынан болады.
Есептерді шығаруда мынадай реттілікті сақтауы қажет.
1) 1-ші кезекте. Қосу мен азайту орындалады, келесі разрядтың қатарға өтпей тұрғанда...
2) 2-ші кезекте. 1 таңбалы разрядтың сандарымен, содан кейін 2 және көп т.с жұмысын жасаймыз.
3) 3-ші кезекте. Азайту амалы орындалады. Яғни азайғыш 1 немесе бірнеше «0» санынан тұруы қажет. Мысалы:
97000-378
801000-57528
Бұл есептер ақыл -ойы кем балалар үшін, шығаруына қарай бірдей болмауы мүмкін.
Қосу мен азайту амалдарын орындау барысында бағандау реті сақталып отырады. Қосу мен азайту амалы рет-ретімен, яғни бірліктен бастап орындалады. Мысалы:
355784 385457
12115 4325
367899 381132
Бірліктер бірліктің астына жазылуы тиіс. Ең алғашқы сабақтарда оқушыдан қосу мен азайтудың кестесін сұраған жөн. Есептерді шығару барысында ең алдымен оң-мен жазбаша жаттықтыру есебінде есептер шығарту қажет. Мысалы:
7бірлік+8бірлік=15бірлік
5ондық+8ондық=13ондық
6 жүздік+9жүздік=15жүздік
10бірлік+бұл 1ондық
10бірлік мыңдық – 10ондық мыңдық т.б.
Есептерді орындау барысында (қосуда) ең бірінші азайтуда бірнеше нөлдік қатар болды.
Мысалы: 500 1000
235 384
Алайда, қосу мен азайту амалдарын орындағанда ең қиындық кездесетін жері – өлшем бірліктерінде. Сондай-ақ, 3-4 компонентті есептерді шығарғанда да, қиындықтар кездеседі.
57800+147385+4768=
100070-148280-7525=
387040-275896+178608=
1-інші, 2-нші бағандағы есепті оқушы 1 ғана тәсілмен шығарады. Ал 3-інші бағандағы есептерді 2 тәсілмен шығарады. Оқушыға осы есептердің айырмашылығын түсіндіру қажет.
Кейбір жағдайда есептерді шығаруда жазбашадан бөлек, ауызша да есептер шығарған тиімдірек.
Қосу мен азайту есептерін шығару барысында кездесетін «<», «>» таңбаларын қоя білу керек. Осы есептерді салыстыру қажет.
38000-17380>45000-37945
57605+15708=81735-8420
Әр түрлі тәсілмен шығару оқушының қызығушылықтарын оятады. Қосу мен азайту әдістемелерін орындағанда әртүрлі тәсілдерді ескерген абзал.
1000 көлеміндегі сандармен танысуда жаңа есептеу бірлігі жүздікпен танысады, бірлікпен, ондықпен санағандай жүздіктермен санауды үйренеді, мың көлеміндегі сандардың ондық құрамымен танысады.
1000 көлеміндегі сандар нумерациясымен таныстыруда балалардың 1000 санының шынайы бейнесін, құрамын елестете алмауынан көптеген қиындықтар туындайды. Санауға үйрену барысында жаңа сандарды құрауда, кері санауға үйренуіде есте сақтаудың әлсіздігінен қиындықтарға кездеседі.
Сандардың разрядтық құрамын ажыратуда сандардың орындарын ауыстыру мысалы 205 санын 25 деп жазу немесе оқу сияқты қателіктер жібереді. 10 жүздіктің 1000-ды құрайтынын үйретуде көп қиындықтар кездеседі.
1000 көлеміндегі сандар нумерациясымен таныстыру жұмысына кірісерде, нумерацияны оқыту жүйесін нақты анықтап, қажетті көрнекіліктер мен нұсқаулардың дәлдігіне таңдау жасап, оқушылармен жүргізілетін практикалаық жұмыстардың мазмұны мен түзет жұмыстарының мазмұнын, мақсаты мен міндеттерін анықтауымыз керек.
1000 көлеміндегі сандар нумерациясмына үйрету жұмысының реттілігі былайша құрылады:
1. Толық жүздіктерді алу. Толық жүздіктерді жазу. Толық жүздіктермен тура және кері санау.
2. Жүздіктерден, ондықтардан, бірліктерден тұратын толық үш таңбалы сандарды алу. Үш таңбалы сандарды толық жазуға үйрену.
3. Жүздіктер мен ондықтардан (560), жүздіктер мен бірліктерден (506) тұратын үш таңбалы сандарды алу. Нольдің сан ортасында, сан соңында келетін жағдайларын жазу.
4. 1-ден 1000-ға дейін бірліктермен санау. 1-ден 1000-ға дейінгі сандарды жазу.
5. Разрядтық бірліктермен санау (1, 10, 100), сан топтарымен санау (2, 5, 20, 50, 200, 250, 500).
6. 1-ден 1000-ға дейінгі сандар қатарын бекіту.
7. Амалдарды орындауды үйрену кезіндегі сандар нумерациясын бекіту.
1000 көлеміндегі сандар нумерациясын үйрету кезінде кеңінен қолданылатын көрнекіліктердің түрлеріне 1ондықтармен, жүздіктермен буылған 1000 таяқша, 100 торға бөлінген 10 шаршы, толық жүздік сандардың кестесі, санау сеткасы, метрлік жүйелердің кестесі, 10 м-лік немесе 100 см-лік өлшеу лентасы, теңгелер.
Толық жүздіктердің (ауызша және жазбаша) нумерациясы
1000 көлеміндегі сандар нумерацясымен таныстыру жұмысы мынадай тақырыптарды қайталаудан басталады. Олар:
1) 10 – ға дейін бірліктермен санау;
2) 10 бірлікті ондықтармен ауыстыру;
3) 100-ге дейін ондықтармен санау;
4) 10 ондықты бір жүздікпен ауыстыру;
Мысалдар арқылы санау, есептеу жұмысынан кейін мынадай кестені құрастыруға болады.
Кейбір балаларға еденге шаршының сызбасын бормен сызып, оны бірдей он торға бөлу арқылы жұмыс жасатуға да болады.
Нәтижесінде 1000 — бұл 10 жүздік, 1000 — бұл 100 ондық; 1000 — бұл 1000 бірлік деген ереже шығады.Жүздіктер, ондықтар, бірліктерден тұратын толық үштаңбалы сандарды алу, жазу.
Жұмыстың бұл кезеңінде әр оқушы практикалық түрде ондықтарға, жүздіктерге бөліп буады. Алынған сандарды арифметикалық жәшіктен, абақтан алып көрсетеді. Үш таңбалы сандарды жазуға үйрену кезінде ноль кездесетін сандарды жазуда қиындықтар туындайды. Абақтан немесе арифметикалық жәшіктен таблицаларды алып, қажетті сандарды жазуды үйренеді.
Жүздіктер мен ондықтардан, жүздіктер мен бірліктерден тұратын үш таңбалы сандарды алу, оларды жазу.
1 жүздік таяқшаны алып, 30 санын қасына қоямыз да, қандай сан шыққанын оқимыз. 130. Абақтан, арифметикалық жәшіктен [400||50|, 2О0||3|. Таблицаларды алып шыққан сандарды оқуға, жазуға үйретеміз.
— Үш таңбалы сандарды салыстыру жұмысы кезінде разрядтық сеткаға сандарды жазып, салыстыруда жұмыстың барысы жеңілдейді.
| Жүз. | Онд. | Бірл. |
| 2 3 | 7 7 |
| Жүз. | Онд. | Бірл. |
| 1 1 | 2 2 | 5 8 |
| Жүз. | Онд. | Бірл. |
| 3 3 | 6 6 |
«Нумерация» тақырыбы метрлік өлшемдер жүйесіндегі тақырыптармен тығыз байланысты. «Нумерация» тақырыбы сонымен қатар, арифметикалық амалдардың барлығымен жұмыс жасау мазмұнымен байланысты. 300+100=400, 500-200=300, 200x2=400, 400:4=100.
Натурал сандар қатарын үйретуде мынадай мысалдарды орындатуға болады: 432 + 1=433, 538-1=537, 599+1=600, 400-1=399.
1000 көлеміндегі сандармен арифметикалық орындауды үйрету жұмысының әдістемесі
1000 көлеміндегі сандармен арифметикалық амалдарды орындау барысында жазбаша еесептеуге үйрету жұмысы жүргізіледі. 1000 көлеміндегі сандарды қосу мен азайту кезінде жұмысты келесідегідей кезеңдерге бөлуге болады:
1. Разрядтан аттамай қосу мен азайту (ауызша).
2. Мынадай сәйкестікпен толық жүздіктерді қосу мен азайту.-
| б) 300+ 40 40+300 |
а) 300+5
5+300
3. Толық жүздіктерді, толық жүздіктер мне тодлық ондықтарды қосу мен азайту:
| б) 450- 20 550-120 |
| а) 430+20 430+120 |
в) 430+200
630-200
«120=100+20, 430+100=530, 530+20=550 түріндегі сандарды қосу мен азайту.
4. үш таңбалы сандарды бір таңбалы, екі таңбалы сандармен қосу және азайту:
а) 540+5 545-5 б) 545+40 в) 350+23 373-23
543+2 545-2 585-40 356+23 379-23
г) 350+123 673-123 356+123 679-123
мысалы:
350+123 673-123
Үш таңбалы сандармен арифметикалық амалдарды орындау барасында мысалдарды орындау, оларды тексеруге үйрету жұмысы былайша құрылады:
30+5, 300+40, 300+45, 300+140, 300+145, 300+105.
305-5, 340-40, 345-45, 340-300, 345-300, 345-200.
II. Разрядтан аттап қосу мен азайтуды үйрету әдістемесі
Жұмыстың бұл түрі өте күрделі болғандықтан, бағандап қосу мен азайту жұмысын орындауға үйретеміз.
Мысалы: 1) разрядтан аттап орындау екі рет қайталанады;
2) ноль бір разрядта ғана кездеседі;