Дріскер Омаралиев М.И.

1) таап трып ату;

Жаын жерден атудегеніміз денеге о тиіп ана оймай, сонымен атар оан атуды осымша факторларыны да, мысалы, жалынны, газды, кйені, дрі нтаыны, ару майыны сер етуі болып табылады. арудан алыстаан сайын осымша факторлар оты баыты жаына арай кеейе беретін коныс трінде жайыла тседі. Атан кезде опан аузынан от шыады. Оны себебі-толы жанып лгірмеген дрі ауадаы оттегімен тйіскен кезде жарылыс болады. Опан аузынан шыатын отты сипаты мен кп болуы е алдымен дріні тріне байланысты. ара дріден детте от едуір кп шыады, йткені атты ызанымен, жанып лгірмеген дрі нтатары кп алады жне оларды термиялы сері кшті болады. Олар шашты йтіліп, теріні кюін, тіпті киімні жануын туызуы ммкін.

Атан кезде дрі тгел жанып кетпейді, сондытан жанып лгірмеген жне шала жанан дрі нтатары опан ысынан атылып шыып, жаын жерден атан жадайда денеден табылады. Оларды киімге сііп , тіпті одан туі де ммкін. О-дрі нтатары эпидермисті заымдап , оан сііп алуы ытимал. Кейде олар теріге сііп, одан рі нтатары револьвер, тапанша сияты опаны ыса арулармен 60-70 см, ал винтовка мен карабин сияты зын опанды арулармен 100 см ашытытан атанда байалады.

Майланан арумен атан жадайда мылты майыны блшектері де осымша факторлара жатады. Жаын жерден атан атанда мылты майыны блшектері о кірген тесікті айналасынан табылады. Бл май тамшылары ультраклгін жарыта жалтырып жасы крінеді.

Жаын жерден атандаы ашыты аруды тріне, о-дріні сипатына жне аруды тозу дрежесіне байланысты болады. Іс жзінде атыс аруынан ттінсіз о-дрімен оталан патрондармен атан жадайдаы осымша факторларды іздері 100 см шегінде аныталады. Ал ару ааулы, патрондар ылал болса, бл ережені саталмауы ммкін. Сондытан да мндай жадайларда ол аруды атып сынау керек.

3. Алыс ашытытан(алыс тау жерден) атан жадайда денеге оты зі ана

сер етеді, ал осымша факторлар табылмайды. ола алып жретін рыс аруы шін аралы 1 м-ден асса, ол сондай ашыты болып табылады, сондытан да бл алыстау ашыты деп те аталады. Ал наты алыс ашытыа келетін болса (10 немесе 100 м), оны денені сою деректері бойынша анытау ммкін емес трізді. Кейде алыс ашытытан (1 м-ден 1000 м-ге дейін) атан жадайда да оты кірген тесігі айналасына кйе жып аланын ааруа болады. Мндай жадайларда киімні ішкі абатынан немесе киім астындаы теріден кйе іздеріні болмауы ммкін. Ол оты екпіні атты (кемінде 500 м/сек), бір-біріні арасы 5,5 см-ден 1-5 см-ге дейін бірнеше абат жа жне алы киім болан жадайда байалады.

О жарааты жолыны баытын анытау: Денеде о жріп тетін тесік о тигендегі немесе о жараатыны жолы деп аталады. Бл жолды баытын лікті сойанда ана анытауа болады, йткені оны баыты оты кірген жне шыан тесіктерін жаластырып жататын шартты тура сызыа барлы уаытта сйкес келе бермейді. Ал лгендегі тура баыт е тазасы деп есептеледі.

О жарааты жолын тзу жне исы, ттас жне зілмелі деп блуге болады. Тзу де ттас жол мше арылы бір тура жол болып теді. зілмелі тзу жол мшелерді бір-бірімен араласуы арылы жасалады жне соны салдарынан ол біратар зіктерге блінеді, мны зі оны баытын анытауды иындатады. Жараатты исы жолы денеге кірген оты сйекке тиіп з баытын згертуі ммкін, бл орайда оны зілмелі болуы зерттеу кезінде мейлінше кп иынды келтіреді.

Атылан аруды анытау: О жарааттарын зерттеген кезде аруды трін (жйесін) ана емес, сонымен атар оны наты данасын да анытау ажет болады.

1. арулар трін мыналар бойынша анытауа болады:Жарааттарды сипаты бойынша.Мысалы, бір-біріне жаын жне бірінен кейін бірі белгілі ретпен орналасан кптеген о жарааттары боланда автоматты арумен жараат салынды деуге болады.

2. ару аузыны табасы (штанцмарка) бойынша ,йткені аруды рбір тріні зіне тн табасы болады.

3. Оты тесіп ту абілеті бойынша. Мселен, басты сйегі мен миыны заымдануы аруды таап трып немесе жаын жерден винтовка, карабин, ашылы мылты сияты уатты арумен атандыты крсетеді.

4. О жарааты мен сйек заымдануыны клемі бойынша.О жарааты клеміні о калибріне дл сйкес келмейтінін есте стау керек, йткені о атылан стте теріні созылып, одан со жиырылуы себепті терідегі о кірген тесік детте оты калибрінен едуір тар болады. Бл жаынан жалпа сйектегі жараатты зор мні бар, себебі оны диаметрі о калибріне жаындайды. Алайда р трлі ару трлеріні калибрлері кбінесе миллиметрді оннан бір блігіндей ана боландытан, мндай жадайда айын тжырым жасау ммкін емес.

5. О- дрі тйірлеріні пішіні мен клемі бойынша, йткені аруды жекелеген трлеріні патрондарында о-дріні белгілі бір трлері болады.

6. О бойынша, йткені аруды рбір тріне арнаулы патрондар мен о трлері сйкес келеді.

Алайда баса тріні патрондарын пайдаланып атуа, мысалы, калибрі сас тапанша патрондарын салып, револьвермен атуа болатынын ескеру керек.

1. аруды наты данасы мыналар бойынша аныталады:Оиа болан жерден табылан гильзалар бойынша,гильзалар тапаншалар мен автоматтардан белгілі бір жаа жне аруды сол тріне тн ашытыа шып кетеді. аруды састыру масатында гильза тбіне шаппа соуынан болатын іздер мен т.б. ойдаыдай пайдаланылады.

2. О бойынша, оны абыында аруды на сол данасына тн ойытарды, опан ысындаы р трлі кедір бдырлар мен аауларды іздері алады. Бл іздер рбір аруды зіне ана тн болады жне зерттеуді ерекше криминалистік дістерімен аныталады. Демек, хирургиялы кмек крсеткенде немесе лікті зерттегенде дрігер оты тауып ана оймай, сонымен біргке оан андай да болсын із тсірмеуге міндетті.

О жарааттарыны ретін анытау: Егер зардап шегушіні денесінен бірнеше о жарааты табылса, оларды андай ретпен салынаны туралы сра туындайды. Бл мселені шешкенде іс жзінде лкен иындытар кп туындайды. Бірінші кезекте рбір жараатты айналасындаы ан йылуыны кріну дрежесі ескеріледі. лбетте, алашы жараат тірегіндегі ан йылуы нерлым айын крінеді деп ктуге болады. Дегенмен, ірі ан тамыры заымданан кезде одан кейінгі ан йылу кбірек болуы ммкін. Жараатты аншалыты ауырлыыны белгілі бір мні болады. Кбінесе адамны луімен аяталатын соы жараат е ауыр жараат болып табылады. Екі атар болып арасы жаын орналасан жарааттар жадайында оты андай ретпен тигенін анытауа кйе абаттары кмектесе алады.

Бл жаынан аланда жалпа сйектердегі шытынауды зор маызы бар. Егер алашы жарааттананда жалпа сйек шытынаан болса, екінші жарааттанандаы шытынаулар біріншісіндегі шытынаан жерлерді кесіп тпейді. Екінші реттегі шытынау сызаттары біріншісіндегі сызаттара тіреледі де, сол арада бітеді. Алайда бл белгіде немі бола бермейді. Оны оты кірген тесіктеріні арасы тым алша болан жадайда пайдалануа болмайды, йткені бл орайда о кірген тесіктерден тарайтын шытынау сызаттары бір-біріне жетпейді немесе о жарааттарыны бір-біріне жаын орналасып, арасында сйек аауы пайда болады.

Ал кеудені о тесіп ткен кезде кпедегі бірінші тиген о жараатыны жолы оты кірген жне шыан тесіктеріні дегейіне сйкес келмейді, йткені гемопневмоторакс салдарынан кпе солып алады. Кеудені о екіші рет тесіп ткен кезде о жолы оты кірген жне шыан тесіктеріні дегейіне сйкес келеді, йткені екінші жараат кезінде кпе бірінші жарааттан кейін солан жадайда болады.

Жарылыш отармен салынан жарааттара жмса лпалар жарылып, олар бір-бірінен блшы ет аралыындаы шандыр (фасциялды) кеістігі бойымен сгілетін о кірген тесікті лкен болуы тн. Жарылыш отар сйектерге ауымды заым келтіріп, сйек жоасы мен сйек нтатары дейтіндер тзілуі ммкін. Жарылыш отармен салынан жарааттара диагноз ойанда зардап шегушіні денесінен жарылан оты ірі блшектерін табуды зор мні бар.

Атыс жарааттарын зерттеуді арнаулы дістері: лік пен киім-кешекті деттегідей сот-медицина трысынан зерттеу сараптама алдына ойылан сратарды бріне бірдей жауап табуа ммкіндік бермейді. Гистологиялы, химиялы, спектрографиялы, жанастырылан-диффузиялы, рентгенологиялы, фотографиялы зерттеу сияты осымша зерттеу дістері сот-медицина сараптамасына кп кмек крсете алады.

Гистологиялы зерттеу атыс жарааттарына сараптама жргізуді негізгі мселелерін шешуге: оты кірген жне шыан тесіктерін, ату аралыын, жараат жолыны баытын анытауа жрдесмдеседі. Гистологиялы зерттеу кезінде жу жне йкелену белдеулері, кйе іздері, дрі тйіршіктері, жараат жолында бгде заттарды болуы жне т.б айын аныталады.

Химиялы зерттеу дістері кйені, дрі тйіршіктеріні, металл гінділеріні жне т.б болуы анытапуа ммкіндік береді.

Зерттеуді рентгенографиялы жне спектрографиялы дістері о кірген тесік айналасындаы тері мен киім-кешекке онан металл гінділерін анытауа кмектеседі.

Инфраызыл суледе сретке тсіру ара маталардаы жай кзге крінбейтін кйе, ыс іздерін анытауа ммкіндік береді.

Жанастырылан-диффузиялы діс сарапшыны тікелей секциялы стол жанында-а о кірген тесік тірегінде металл гінділеріні болуын анытауына жадай жасайды. Бл шін арнаулы реактивтермен делген деттегі сретке тсіретін ааз ана керек. Мндай аазды заымданан жерге мытап жапсыран кезде металдану белдеуі болан жадайда онда трлі тсті реакция жасалады.

Баылау сратары:

1.О-ару жарааты трлері

2.Ату жараатыны ара-ашытыын анытау

3.Таырыпа байланысты СЖ-ге тапсырма:Студент здігінен таырыпа байланысты сратара дайындалып,келесі таырыпа сратарды дайындауы ажет.

сынылан дебиеттер:

НЕГІЗГІ ДЕБИЕТ:

1. «Сот медицинасы» .аракбенов. Алматы. «Жеті жары» 1996ж.

2. «Сот медицинасы» Ю.И.Пиголкин. М.Медицина. 2003ж.

ОСЫМША ДЕБИЕТ:

1. «Сот медицинасы» В.Н.Крюков. М.Медицина. 1998ж.

2.«Сот медицинасы» И.В.Виноградов, В.В.Томилин,«Загерлік журнал»1991ж.

3. «Сот медицинасы» В.В.Томилин, ИНФРА-тобы баспасы. М.1996ж.

4. «Сот медицинасы» А.А.Матышев, А.Р.Деньковский, Л. «Медицина» 1985ж.

5. «Сот медицинасы» С.С.Самищенко, «ы жне за» 1996ж.

6. «Сот медицинасынан тжірибелік нсау жне тесттік баылау» В.Н.Крюкова, И.В.Буромский. М.Медицина 1998ж.