Лас суларды залалсыздандыру
Екінші рет тндыраннан кейін аынды су хлор немесе баса препараттармен залалсыздандырылады. Лас суды залалсыздандыруды ш дісі бар: физикалы, химиялы жне биологиялы.
Лас суды физикалык діспен зарарсыздандыру термиялы деу жолымен, иондалан сулені серімен жргізіледі.
Термиялы тсіл ірі мал кешендерінде сарынды суларды жне сйы кді зарарсыздандыру шін олданылады. Мал кешендерінен шыан сйы к жне лас сулар садыра жинаыша тсіп, жылу-алмастырыша ауысады, мнда сйы к 600С-а дейін ыздырылады. Мнан кейін электр ызуыны кмегімен 110-120°С-а дейін кыздырылады да резервуара жіберіледі, ал 30 минут ткен со айтадан жылу-алмастырыша ауыстырылып, 400С-а дейін салындатылады.
Ионды сулелендіру — лас сулардызарарсыздандыруды бірден-бір тиімді тсілі. Ол патогенді микроорганизмдермен, споралармен, вируспен, гельминт жмырталарымен жне бала крттарымен заымданан лас суды зарарсыздандыруа толы ммкідік береді. Нерлым лас суды микроорганизмдермен ластану дрежесі жоары болса, солрлым сулену дозасы да жоары болады.
Ионды сулеленуді тиімділігі радиацияны тура жне жанама серіне байланысты. Тура сері микроб клеткасыны биологиялы маызды компоненттеріні молекуларын иондайды. Ал жанама сері су молекулаларын иондайды, нтижесінде химиялы активті су тотыыны бос радикалдары пайда болады. Оларды серінен микробтар жойылады.
Е кп тараан залалсыздандыру дісі – ол химиялы діс болып табылады. Химиялы дісте негізінен хлорлау жиі олданылады. Хлорды млшері микроорганизмдерді тзімділігіне, лас суды сипатына, оны тазалану дрежесіне, хлормен жанасу уаытына байланысты. Ресми норма бойынша биологиялы тазалаудан ткен лас суа ажетті хлорды млшері 70 мг/л.
лкен станцияларда (10000 м3) тулігіне лас суды залалсыздандыруды е туірі – биологиялы діс немесе метатенкте ашыту тсілі. Осы термофильді ашыту кезінде (60оС) патогенді микробтар жойылып, шгінді толы дегельминтизацияланады.
Лас суларды пайдалану
Сарынды лас суды жіберілуін басару санитариялы баылауды міндетіне жатады. Бл ережелер сонымен бірге ветеринариялы мекемелер мен ветеринариялы-санитариялы адаалауа да таратылады.
Су оймасына жіберілетін аынды сулара біратар санитариялы талаптар ойылады. Олар шіріген немесе баса да иісі жо болуы керек; жануар майы жне май оспасы, сімдік жне минерал тектес, адама, жануара, балыа ауіпті жне улы заттар болмауы тиіс, сатаанда олар ескіріп шірімеуі керек.
Емдік-санитариялы жне ветеринариялы мекемелерден шыан аынды сулар су оймасына тспестен брын міндетті трде залалсыздандырылады.
Лас суларды тнбасы экологиялы ауіп тудырады, себебі оларды рамында макро-, микроэлементтер, органикалы жне бейорганикалы уытты заттар, гельминт жмырталары, сапрофитті жне патогенді микроорганиздер, арапайымдар, микроскопиялы саыраулатар, микробалдырлар, сондай-а ауыр металдар (кміс, мырыш, мыс, хром, аллюминий, кадмий, молибден, кобальт, темір, сынап жне т.б.) болады. Осы трыдан аланда лас суларды тнбасын ауылшаруашылы масаттарында олдану топыра микрофлорасына кері сер етуі, сімдіктерге улы болуы ммкін. Дегенмен лас суларды тнбасындаы органикалы заттарды млшері органикалы тыайтыштардан кем алмайды, сондытан оларды тыайтыш ретінде олдану шін МЕСТ Р 17.4.3.07-2001 «Табиатты орау» стандарттарына сай жргізіледі. Бл стандарт бойынша лас суларды тнбасы рамына байланысты екі класса блінеді.
Лас су тнбаларыны жіктелуі
| Крсеткіштер | Белгіленген шекті млшер | |
| І класс | ІІ класс | |
| 1 кг ра заттаы мг млшері (арты емес) | ||
| орасын | ||
| Кадмий | ||
| Никель | ||
| Хром | ||
| Мырыш | ||
| Мыс | ||
| Сынап | 7,5 | |
| Мышьяк | ||
| Тнбаны санитариялы-бактериологиялы жне санитариялы-гельминтологиялы крсеткіштері | ||
| 1 г тнбадаы ішек таяшасыны саны, КТБ | ||
| 1 г тнбадаы патогенді микроорганизмдер, сондай-а сальмонеллалар саны, КТБ | Жо | Жо |
| 1 кг тнбадаы гельминт жмырталары жне ішек арапайымдарыны саны, дана | Жо | Жо |
| Ескерту: І кластаы тнбаны кез-келген бір крсеткіші шекті млшерден асса, ол ІІ класа жатызылады. |
І класс тнбасы барлы ауылшаруашылы даылдарын тыайту шін олданылады, тек ккніс, саыраула жне лпынайа жіберуге болмайды.
ІІ класс тнбасын днді, днді-бршаты жне техникалы даылдара олданады.
Сондай-а екі класты тнбаларын жер телімдерін алпына келтіру шін, сіресе трмысты алдытар полигондарды топыраын алпына келтіруге пайдаланылады.
сынылатын дебиеттер:
1. Т.М.Телеуали, А.Т.Манкибаев. Мал шаруашылыы німдеріні экологиясы.Оу ралы. Алматы. 2015.
2 «Дние», «Экология» Республикалы басылымдаы журналдар
3 Баранников В.Д., Кириллов Н.К. Экологическая безопасность с/х продукции, Москва, 2006.
4 Мырзабеков Ж.Б., Ибрагимов П.Ш. Ветеринариялы гигиена, Алматы, 2005.
5 Сайдулдин Т.С. Індеттану, Алматы, 1999.
Дріс № 5-7
Таырыбы и жне саырыты сатау, залалсыздандыру жне пайдалану барысында жргізілетін ветеринариялы-санитариялы шаралар
Дрісті сратары:
1) иды шыару тсілдері
2) Мал шаруашылытарындаы канализация жйелері
3) иды сатау
4) Сйы иды жне садыраны тазарту тсілдері
5) иды залалсыздандыру
6) иды пайдалану
7) с шаруашылыындаы канализациялы жйені ерекшеліктері