Иды шыару тсілдері

орадан и шыару мал шаруашылыында те крделі жмыс. Оларды немі шыарып тру ажет. Мал ораларынан иды механикалы, гидравликалы немесе пневматикалы дістермен жне олмен шыарады.

 

 

Механикалы діс сиыр жне шоша ораларында тиімді. Стационарлы ралдара ырыш транспортерлер (ТСН-2, ТСН-3) жне шынжырлы-ырыш ондырылар (УС-10, УС-15)жатады.

Сиырларды байлап стайтын ораларда иды ырыш транспортерлер арылы шыарады. Ал сиырларды тегіс бетонды жне торлы еденде байлаусыз бокстарда стаанда скеперлі ырыш ондырылар олданылады.

 

 

6 5

 

Сурет 1. ТСН-3 ырыш транспортеріні сызбасы

 

1 – ырыш; 2 – ырышты озалтыш рылы; 3 – тартыш шыншыр; 4 – иаш транспортер; 5 – горизонтальді транспортер; 6 – айналдырыш рылы.

ТСН-3 ырыш транспортері бір-біріне туелсіз жмыс істейтін екі транспортерден трады: клдене жне иаш. Клдене транспортерді и каналына орналастырады жне ол тртбрышты жабы жйені райды. Бл транспортер иды жылжытып, и жинаыша алып келеді, ол жерден иаш транспортер иды сырта шыарады.

 

 

 

Сурет 2. УС-15 шыншырлы-ырыш ондыры

1 – іске осыш жетек; 2 – айналдырыш рылы; 3 – жылжытыш; 4 – шынжыр; 5 – ырыштар.

 

УС-15 ондырысы иды 3 тсілмен тасымалдай алады: ораны бір шетіне, екі шетіне жне ортасына. Шынжыра жаланан жылжытыш ырыштырды озалта отыра иды жинауа ммкіндік береді. Жмыс барысында ырыштар жазылып, и каналып енін толы амтиды жне и каналыны табанына дейін жетіп иды ыыстырады.

Сиыр жне шоша шаруашылытарында мал серуендеу аладарын жне сиырды орада, алы тсеніште стаанда иды бульдозерлер арылы шыарады.

Гидравликалы діс. збей жне ауы-ауы жмыс жасайтын рі и здігінен аатын жйе. иды бл діспен збей шыаранда и каналдаы су бетінде алып жылжуы арылы оны біткен жерінде орналасан алмалы- салмалы табалдырытан асып немі шыып отырады, ал ауы-ауы шыаранда – и арнайы жапышы бар ораны бойлай орналасан каналдарда жиналады да 7-14 кнде шыарылып отырады.

Гидравликалы діс ірі шоша кешендерінде, едендеріні торлы тесіктері бар сиыр ораларында олданылады.

Ірі шаруашылытарда сиырды байлап жне байлаусыз торлы еденде стаанда еденні астында и жиналатын траншея жабдытайды. Ондаы иды жылына бір рет жаз кезінде тазалайды.

с ораларында сты торлы батареяларда стаанда саыры барлы ярустардан бір мезгілде ырышпен шахтаа жиналады. Одан рі саыры ырыш конвейер арылы арнайы контейнерлерге салынып, сатайтын орына апарылады.

 

Мал шаруашылытарындаы канализация жйелері

 

5 6

Сурет 3. Канализация жйесіні сызбасы

 

1 - и каналы; 2 – коллектор (клдене и каналы); 3 – и жинаыш; 4 – сорапты станция; 5 - сырты канализациялы быр; 6 – и сатау оймасы.

 

Иды сатау

ою жне сйы иды арнайы и сатаышта сатайды. Ксатаыштарда и органикалы тыайтыш жасау шін саталады.

Жабы ксатаыш міндетті трде желдетілу жйесімен амтамасыз етілуі керек, себебі кп сатаан уаытта кмірышыл газыны, сонымен атар жарылу аупі бар жне улы (метан, ккіртті сутегі жне т.б.) газдарды жиналуы ммкін.

Сйы кге арналан ксатаыш 2-5 м тередікте темір-бетоннан жасалан, ал ою и шін (тсеніштік) ашы аса тере емес (сл терендетілген) су тпейтін ала немесе 1,5-2 м тередіктегі ксатаыш олданылады.

Жер бетіндегі ксатагыш жан-жаы 1,6 м биіктікте бетондалып оршалан алакай. Ксатаышты тбі мен абырасы су тпейтін агрессивті ортаа тзімді болу керек. Мндай ксактаыштар ою иды сатауа арналан (ылалдылыы 70 пайыза дейін).

ою кді сатауды екі дісі бар: анаэробты жне аэробты-анаэробты. Анаэробтык, дісте (суы) иды тыыздап жинап ылалдап отырады. Мндай жадайда анаэробты микроорганизмдерді атысуымен ашу процесі жріп оны температурасы 25-30⁰ С дейін ктеріледі. Аэробты-анаэробты дісте (ысты) алыдыы 2,0-2,5 м бос йілген ида аэробты микроорганимздерді атысуымен болатын ашу процесіні нтижесінде ондаы температура 60-70^оС дейін ктеріледі. Мндай тсмпературада бактерияларды кбі (оны ішінде ауіптілері де) жне гельминттерді жмырталары жойылады. Ойпа жерлер ксатаыш орналастыруа жарамсыз келеді, сіресе жауын суы, аын су жиналатын жерлер.

Ксатаышты сыйымдылыын жобалау кезінде онда тсетін и массасы жне оны саталу затыы ескеріледі.

Мал экскременттеріні клемі олардын трі, жасы, азытандырылу жадайына байланысты. Экскремент клемі (зр жне нжіс) 1 тулігіне р бас ірі ара мала шамамен — 7,0-55 кг, шошаа — 3,3-22 кг, жылкыа — 12-42 кг, ойа — 1,3-3,5 кг райды.

К рамына экскременттермен бірге тсеніште кіреді. ал иды гидравликалы жйемен тазалаанда — су оны негізгі блігі (сйы нжіс) болып табылады. Тсенішсіз кні клемі оан косылатын су млшеріне кп байланысты. р бастан шыатын сйы кні млшері шоша кешендерінде шамамен 18-40 л (тулігіне), ірі ара шаруашылытарында 55-65 л (бордаы малы) жне 170-190 л (сауын сиырлары).

Кді сатау затыы климатты жне шаруашылы жадайына карай отстік-шыыс айматарда 2-3 айды, ал солтстікте — 5-7 айды райды.