Кмелеттік жаса толмаандарды азаматты- ыты жауапкершілігіні ерекшеліктері
Азаматты-ыты жауапкершілікті негіздері мен турлері
Азаматтык-ыты жауапкершілікті туындауы шін азаматты-ыты жауапкершілікке тн тртіпсіздік жасалуы шарт.
Азаматты ы бзушылыты элементтеріні жататындар: белгілі бір тланы ыа айшы келетін рекеті; келтірілген (шеккен) зиянны немесе залалды болуы; кыа айшы рекет пен келтірілген зиянны салдары арасындаы себепті байланыс; ы бзушыны кінсі. Борышорды міндеттемені бзаны шін жауапа тарту несие берушіні талабымен жзеге асырылады.
• Тланы ыа айшы келетін рекеті немесе рекетсіздегі заа немесе шарта сйкес келмейтін ыа пинікі рекет. Мндай жадайда белгілі мліктік игіліктер мен ытар бзылады. Сонымен атар ыа айшы рекет объективті жене субъективті ытарды бір мезгілде бзылуын білді
• Зиян — замен оралатын игілік атаулыны кемуі. Егер зиян мліктік сипат алатын болса, оны залал деп атайды.
Жауапкершілікті негізгі нысаны залалдыорнынтолтыру. Залалды теу мен міндеттемені бзылуы барлы жадайында жзеге асуы тиіе. Міндеттемені бзанборышор несие берушіге келтірілген шыындарды теуі тиіс. ыы бзылан тла оан келтірілген шыынны «•рнын толы теуді талап ете алады.
• Залал — зардап шегушіні мліктен айырылуы немесе оан зардап келуі (реалды шыын), сонымен атар егер оны ыы бзылмаан жадайда алуы тиісболан маидалар (жіберілген пайдалар).
Залалды анытау барысында міндеттемеге орындалуы тиіс болан орындаы баалар ескеріледі.
Жіборіп ойан пайданы есептеу барысында несие берушіні пайданы алуа баытталан рекеттері мен дайындытары ескеріледі.
• ыа айшы рекет немесе рекетсіздікті тікелей себіпші болуынан келтірілетін зиян немесе т.б. мліктік ауыртпалы. Бл азаматты-ыты жауапкершіліктегі себіпті байланысты крсетеді.
Борышор міндеттемені орындамааны немесе тиісінше орындамааны шін кінлі боланда ана жауапты. Егер борышор ол міндеттемені тиісті дегейде орындауа бар ммкіншілігін олдананын длелдей алса кінсіз деп танылады.
Зады тла — жоары ауіптілік кзіні иесі зардап шегушілерді алдында тікелей кінсі болмаса да жауапты болады. Жоары ауіптілік кзіне клік ралдары, ндіріс ксіпорындары, жануарлар, рылыстар жене т.б. жатады.
Моральды зиянны орнын толтыру
• Моральды зиян — жеке жне зады тланы жеке мліктік емес игіліктеріні бзылуы, сонымен атар оан ыа айшы рекет нтижесінде жбірленушіге келтірілген жан мен дене кйзелісін де жатызамыз (масаралау, ята алу, дене кйзелісі, ору жне т.б.).
Моральды зиян мліктік залалды нысанына арамас- тан ашалай нысанда тленеді. Моральды зиянны клемін анытау барысында жбірленушіге келтірілген зиянны субъективтік жн объективтік мн-жайлары ескеріледі.
Кмелеттік жаса толмаандарды азаматты- ыты жауапкершілігіні ерекшеліктері
Зада 18 жаса дейінгілерді кмелеттік жаса толмаандар деп атайды. 14—18 жас аралыындаыллр жартылай немесе ішінара рекетке абілетті болыи табылады. Осыан орай бл жас аралыындаыларды азаматты-ыты жауапкершілікке тартуды да ерекшелігі болатындыы зінен-зі тсінікті.
Осы крсетілген жас аралыындаылар белгілі зиян келтіретін болса, онда здеріні жас шамаларына арай р трі азаматты-ыты жауапкершілікке тартылаы 14 жаса дейінгілер біреуді млкіне зиян келтіретін болш егер келтірген зиян здеріні кінсінен болмаандыы длелдемесе, (здеріні кінлі еместігін длелдей алмім онда келтірген зиян шін ата-анасы, асырап алушыллр немесе аморшылары жауап береді. азастан Республикасыны Азаматты кодексі ата-аналар мен т. б, адамдарды кінсі ретінде баланы тиісті дрежеде, трбиелемеу жн баыламау карастырылан.
11 жасар бала аулада доп ойнап жр делік, ал оны кі сол аулада зіні танысымен шахмат ойнап отыр. Жааы дол жрген бала ойын барысында кршілерді біреуіні терезесін сындырып алды. Осы жадайда кім жауап береді? рине оны ата-анасы, себебі бала доп ойнап жргенде оны тиісті дрежеде адаалап отыруы керек еді. Оны шахмат ойынына берілген кесі мытып кетті немесе кіл блмеді.
Таы да мынадай жадайды алайы, бзаылыпен айналысып жрген (оан дейін де бзаы екендігі белгілі) 12 жасар бала дкенні терезесін сындырып ішінен бір кассета рлап алады. Бл жерде баланы ата-анасыны кінсі бар ма? рине бл жадайда да баланы ата-анасы кінелі болады. йткені олар балаа тиісті дрежеде трбие бермеген, яни баланы дрыс трбиелеуге атысты міндетін тиісінше атармаан.
Егер кмелеттік жаса толмаан ораншылыа мтаж жас бала тиісті трбиелеу, емдеу мекемесінде халыты леуметтік орау мекемесінде немесе заа орай зіні ораншысы болып табылатын осы сияты баса мекемеде болса жне зиян зіні кінсінен болмаанын длелеомесе, жас балаа келтірген зиянды сол мекеме теуге міндетті.Сонммен , азаматты-ыты жауапкершілік — шартта немесе зыда крсетілген реттерде жктелген міндеттемені бзан субъектіге олданылатын млікті ндіру шін немесе мліктік сама салу трінде болып келетін жауапкершілікті бір трі. азаматты-ыты жауапкершілікті негіздеріне сол жауапкершілікті тудыратын жадайлар шартта немесе зада крсетіліген ытарды бзу жатады.