Лабораторлы зерттеулер
Созылмалы панкреатит. Анытамасы. Этиопатогенезі. Клиникасы. Классификациясы. Клиникалы кріністері. Клиникалы хаттамаа сйкес созылмалы панкреатитті диагностикасы жне емі. Диспансеризациясы. Дрігерлік ебек сараптамасы. Болжамы. Алдын-алу.
Созылмалы панкреатит– диффузды немесе сегментарлы фиброзбен осарланан, функционалды жеткіліксіздік пен этиологиялы факторларды сері тотааннан кейін деумен дамитын, фокальды некрозбен мінезделетін йы безіндегі абынулы-деструктивті процессі.
ауіп-атерлі факторлар:
- Алкоголь;
- т тас ауруы;
- Метаболикалы бзылыстар (алмасулы жне гормоналды бзылыстар);
-Тымуалаушылы созылмалы панкреатит;
- Алашы слероздайтын холангит, алашы биллиарлы цирроз жне Шегрен синдромымен байланысты аутоиммунды панкреатит;
- Операциялар, йы безіні жарааттары;
- Вирусты инфекциялар;
- йы безіндегі анайналымны жіті бзылыстары;
- Аллергиялы реакциялар, уыттану сері (бйрек трансплантациясы кезіндегі уремия), таамдаы антиоксиданттарды тапшылыы;
- Гиперпаратиреоз - андаы кальциді артуы.
ЖІКТЕМЕСІ
Созылмалы панкреатинні жіктемесі (Марсель-Рим, 1988 ж.):
1. Созылмалы кальцилейтін.
2. Созылмалы обструктивті.
3. Созылмалы паренхиматозды-фиброзды.
Созылмалы панкреатитті клиникалы-морфологиялы жіктемесі(Кузнецов В.В., Голофеевский В.Ю. 2000 ж.)
| Этиология | Клиникалы мінездемесі | Морфологиялы варианты | Басым морфологиялы згерістер | Аяталуы |
| Алкогольді | А. Клиникалы варианттар: ауысынулы; диспепсиялы; латентті; бірлескен. Б. Функцияны згеруі: экзокринді функцияны бзылуы; инкреторлы функцияны бзылуы. В. Ауырлы дрежесі: жеіл; орташа; ауыр. Г. Аым фазасы: ршу; ремиссия. Д. Асынулар: ерте, кеш. | Паренхим атозды | - Отек и воспаление; - Некроз; - Дистрофия; - Липоматоз. | - Фиброз; - Кисталар; - Кальциноз; - атерлілену? |
| Билиартуелді | ||||
| Гастродуоденальді патология | Фиброзды-склерозды | - Паренхима фиброзы атрофиясы; - Паренхима дистрофиясы. | ||
| Дрілік | ||||
| Инфекциялы | Жаланту морозды (гиперпластиялы) | - Паренхима гипертрофиясы; - Паренхима гиперплазиясы. | ||
| Идиопатиялы | ||||
| Ишемиялы жне баса |
Созылмалы панкреатитті ауырлы дрежесі
Жеіл дреже, сырты жне ішкі секреторлы жеткіліксіздік болмауымен мінезделеді. Клиникалы белгілер (ауыру, диспепсия) аздап айан. ан мен зрдегі панкреатты ферменттерді белсенділігі артуы ммкін. Асыну жылына 1-3 рет.
Орташа ауырлы дреже, аны клиникалы лабораторлы бзылулармен, баса ас орыту азаларыны заымдалуымен, йы безіні сырты жне ішкі секреторлы функциясымен мінезделеді. Азу ммкін. Жылына 4-5- рет асынулар.
Ауыр дреже,аны клиникалы лабораторлы кріністермен, «панкреатикалы» жне панкреатогендік іш тулермен, ауызды жеткіліксіздікпен, полигиповитаминозбен, демелі ждеумен, азалар мен жйелерді зады заымдануымен мінезделеді. Жылына 6-7 рет жне одан кп асынулар.
ДИАГНОСТИКА критерилері
Физикалы тексеру:
1. Рецидив беретін ауырулы абдоминалды синдром (жиірек рсаты алдыы абырасында, араа берілумен, диеталы жктемелермен, алкоголь абылдаумен). Ойыжара трізді ауырулы синдром, моториканы бзылуымен сол жаты бйректік шаншумен клиниканы еске тсіреді.
2. Дене салмаыны тмендеуі (мальабсорбция синдромы).
3. Сырты секреторлы функцияны жеткіліксіздігі (стеаторея, гипокальциемия, гиповитаминоз).
4. Ішкі секреторлы функцияны жеткіліксіздігі (глюкозаа толеранттылыты бзылуы, антты диабет).
5. Созылмалы фиброзды-индуративті панкреатит шін аралы сарыштану тн.
Инструменталды зерттеулер:
1. Рентгенологиялы белгілер: йы безіні кальцинаттары, екінші бел омыртасы маына жылжуы.
2. УДЗ белгілері: клемні, эхотыыздылы лаюы, кальцинаттарды болуы, ісіктер немесе киста. Ісікке кдік болса УДЗ КТ толытырылады.
3. Компьютерлік томография: некроз ошатары, йыбезді кисталары мен жалан кисталары. Безді карциномасы кезінде диагностикалы тиімділік 85% жаын, сіресе айталамалы зерттеулерде.
4. ЭРХПГ: зекшелерді деформациясы мен диффузды кееюі, дрыс емес наты трізді трде, басты зекшелер мен шеткі бтатарды тасы мен стриктураны анытау. ЭРХПГ крсетімдер – Б карциномасына кдік, СП жаланісіктік формасы, ауырсыну синдромы, ждеу. Негізгі каналды стриктурасын анытау шін жне оны бйірлік бтатарын кенейту шін «Алтын».
Мамандар консультациясы шін крсетімдер:осарланан патологиялара байланысты.
Негізгі жне осымша диагностикалы шаралар тізімі
Негізгі диагностикалы шаралар тізімі:
1. Зр, ан амилазасы.
2. анны жалпы анализі.
3. С-рективті ауызды анытау.
4. АЛТ мен АСТ анытау.
5. Жалпы билирубин мен фракцияларын анытау.
6. Сілтілік фосфатазаны анытау.
7. ГГТП.
8. ан липазасы.
9. ан глюкозасы, антты исы.
10. Копрограммаа нжіс.
11. йы безі, т абын УДЗ.
12. Гастроэнтеролог консультациясы.
осымша диагностикалы шаралар тізімі:
1. Зрді жалпы анализі.
2. ан кальциі.
3. Коагулограмма.
4. Жктемемен ант.
5. Жалпы белокпен фракцияларды анытау.
6. рса уысыны шолулы рентген суреті (крсетімдер бойынша).
7. рса уысы азаларыны компьютерлік томографиясы (крсетімдер бойынша).
8. йы безіні биопсиясымен лапароскопия (крсетімдер бойынша).
9. Эндокринолог, хирург консультациясы (крсетімдер бойынша).
Лабораторлы зерттеулер
Ауыру стамасы кезінде – сарысу амилазасы дегейіні артуы, лейкоцитарлы формуланы сола ыысуымен лейкоцитоз.
т шыару жолдарыны обструкциясы кезінде – сілтілі фосфатаза , АЛТ мен билирубин дегейіні артуы.
ан сарысуыны С-реактивті ауызыны концентрациясы, панкреатит ауырлыыны сенімді корсеткіштері болып табылады.
АЛТ мен АСТ айтарлытай артуы (шреттік) панкреатитті билиарлы этиологиясыны пайдасында.
Емдеу затыы:14 кн.
Емдеу тактикасы
Ем масаты: ремиссияны амсыздандыру.
Дрі-дрмексіз ем:Диета №5.
Дрі-дрмектік ем:
СП асынуыны ауыр дрежесінде шыл жрдемге кіреді:
1. йыбезді функционалды белсенділігіні минимума дейін тмендеуі: ашты, мрынасазанды зонд арылы асазан ішіндегіні аспирациялау, Н2-блокаторлар (Ранитидин 150-300 мг немесе Фамотидин 40-80 мг/ту венаіщіне) немесе протонды помпа ингибиторлары (Омепразол 40-80 мг/тулігіне, Пантопразол 80 мг/тулігіне, Рабепразол 40 мг/тулігіне).
2. Ферменттерді панкреатты секрециясын басу (Н2-блокаторлар, протонды помпа ингибиторлары, холиноблокаторлар, глюкагон, кальцитонин, 5-фторурацил, соматостатин жне оны аналогтары октреотид 100 мкг тулігіне 3 рет).
3. ан айналымнан абыну медиаторларын алып тастау (тзды ерітінділермен инфузиялы терапия).
4. Ауыру синдромын басу – анальгетиктер мен спазмолиттік препараттарды таайындау.
5. Инфекциялы асынулармен кресі шін жне оларды даму ауіпінде цефалоспорин атарыны антибиотиктерін немесе стандартты дозада синтетикалы пенициллиндерді таайындау крсетілген.
Жоспарлы консервативті емге келесі шаралар кіреді:
1. Ауыру жне тмен рамдаы майлар мен клетчаткалар жо бліктеп таматану. Науаса ішімдікті пайдалануды тотату.
2. Орын алмасулы (панкреатин 50 000-150 000 БІРЛІК*) терапия.
3. Антисекреторлы (Ранитидин 150-300 мг немесе Фамотидин 40-80 мг/ту ішке) немесе протонды помпа ингибиторлары (Омепразол 40-80 мг/ту, Пантопразол 40-80 мг/ту, Рабепразол 40 мг/ту).
4. антты диабетті емдеу (жеіл пайда болатын гликемияны ескеріп, инсулинді аз дозада таайындау ажет).
Хирургиялы ем крсетпелері: ауырандыты ешандай терапевтік шаралармен тотатуа болмайтын ауруды ауырсынулы трі (жалпы т жолыны жне/немесе басты т жолыны тыртыты – абынулы стенозы, дуоденальды емізікті стриктурасы, йы безіні абсцесі жне кистасы), шектелген дуоденостаз, йы безі басы скенде болатын механикалы сарышты, йы безіні кистасы мен псевдокисталары.
Ебекке уаытша жарамсыздыты орташа мерзімдері. Жеіл даму барысыны айталауында 10-14 кн, орта ауыртпалыты тріні айталауында – 18-30 кн (стационарда 3 аптаа жуы), ауыр даму барысыны айталауында – 6-8 апта. Ремиссия кезінде науас адамдарды сйкес жмыса орналастыру керек. Ауыр дене ызметімен, вибрациямен байланысты ызметпен жне гастротропты улармен байланысты ызметтермен шылдануа болмайды.
Диспансерлеу. СП ауыратын науастарда диспансерлік есепке алу керек. Тексеріп арау жиілігі: ауруды жеіл дрежесінде жылына 2 рет, орташа ауыртпалыты дрежеде 3 рет, ауруды ауыр дрежесінде – жылына 4-6 рет.
Санаторийлы-курортты емге компенсация сатысында, ауруды айталауы жо кезде жібереді. СП ауыратын адамдарды жіберуге болатын курорттар: Ессентуки, Трускавец, Железноводск, Моршин, Джермун, Боржоми, Сары-ааш жне гастроэнтерологиялы салалы жергілікті санаторийлар.
МСК жолдама беру. Ауыр дене ызметімен жне зиянды жмыс жадайларымен байланысты адамдарды ДБК арылы жмыса орналастыру керек, сйкес жмыса орналастыру ммкін емес жадайда, бл адамдарды шінші топты мгедегі деп табады. Панкреатитті ауыр трімен ауыратын, ауыр сырты – жне ішкі секреторлы жетіспеушілігі бар науастар ІІ топ мгедегі болып есептеледі.
Прогнозы. СП жне осымша ас орыту мшелеріні ауруларын тиімді емдеу ауруды болжамын жайлы ылады жне ауру адам за уаыт ебекке абілеттігін сатайды.
Профилактикасы. Бірінші ретті профилактика шараларына ауіпті факторлара сер ету жатады: ішімдіктен бас тарту, дрыс оректену, семіздікпен крес, организмні реактивтілігін кшейту жне дене трбиесімен шылдану. Екінші ретті профилактика шаралары болып диетаны сатау, орнын толтыру емін жргізу, ауру айталаан кезде сйкес ем жасау табылады.
Метаболизмдік синдром. Анытамасы. ауіп факторлары. Диагностикасы. Амбулаториялы жадайда дрімен жне дрісіз тзету принциптері. Алдын алу.
Метаболикалы синдром- висцеральды май массасыны артуы, перифериялы тіндерді инсулинге сезімталдыыны тмендеуі жне компенсаторлы гиперинсулинемия, бл згерістер кмірсу, май, пурин алмасуыны бзылысын, сонымен атар артериальды гипертензияны тудырады.
Метаболикалы синдромды анытауда ауіпті топтара-ауруды бастапы белгілері мен асынуы бар науастар жатады:
Артериальды гипертония
• ант диабеті, 2тип (немесе диабет алды,предиабет)