Инструменталы зерттеулер
ФГДС те: еш сілемейінде мйіздену, асазан сілемейлі абатында атрофиялы згерістер ахилиямен.
Мамандар консультациясы шін крсетімдер
- гастроэнтеролог - асазан-ішек жолдары азаларынан ан кету;
- стоматолог - ызыл иектен, мрыннан ан кету;
- онколог - ан кету себебі болып табылатын атерлі заымданулар;
- нефролог - бйрек ауруларын алып тастау;
- пульмонолог - бронх-кпе жйесіні аурулары кезінде ан жоалту;
- гинеколог - жыныс азаларынан ан кету, гиперполименорея, жиі жктілік;
- эндокринолог - аланша без функциясыны тмендеуі, диабеттік нефропатияны болуы
Емдеу тактикасы:барлы жадайда анемия себебін анытау ажет, анемия себебі болан ауруды емдеу.
Ем масаты:темір тапшылыын толтыру, анемия симптомыны регрессін амтамасыз ету.
Дрі-дрмексіз ем:Фармакологиялы емге туелсіз трлі диета сынылады, барлы тамаа ет осу.
Дрі-дрмектік ем:ТТА ауруыны негізінде жататын ем рі арай темірді жоалтуды алдын алуы ажет, біра анемияны тзету жне организмдегі орды толтыру шін, барлы емделушілерге темір препараттарымен терапия таайындау ажет.
Темір сульфаты ** 200 мг тулігіне 2-3 рет, сонымен атар темір глюконаты мен фумараты да тиімді. Аскорбин ышылы темір адсорбциясын жасартады жне жаман жауап кезінде ескерілуі ажет.
Парентералды енгізу кем дегенде екі оралды препараттарды ктере алу кезінде олданылуы ажет. Парентералды енгізу тиімділік жаынан оралдытан асып тспейді, біра те ауыр сезімді, ымбат жне анафилаксиялы реакция шаыруы ммкін.
Негізгі жне осымша диагностикалы шаралар тізімі
Негізгі дрі дрмектер тізімі:
1. **рамында 30 мг кем емес темір бар, темір тздарыны біркомпонентті жне осылан препараттары, капсула, драже, таблетка.
2. *Темір сульфат моногидрат 325 мг, табл.
3. **Аскорбин ышылы, таблетка, драже 50 мг.
4. **Фоли ышылы, таблетка 1 мг.
осымша дрі-дрмектер тізімі:Поливитаминдер.
Ем тиімділігіні индикаторлары: симптоматиканы тмендету жне гемоглобинні алыпты крсеткіштеріне ол жеткізу.
* - Негізгі (мірге маызды) дрілік заттар тізіміне кіретін препараттар.
** - Амбулаторлы ем кезіндегі рецепт бойынша дрілік заттар тегін жне жеілдікпен берілетін ауру трлеріні тізіміне кіреді.
рі арай жргізу, диспансерлеу принциптері:
“Д” есепте тран науастар жылына 1-2 рет темірмен айталама курстар алады, ауіп атер тобындаы науастара жылына 2-4 рет анны жалпы анализін айталау ажет.
Уаытша ебекке абілетсіздік сараптамасы (экспертизасы).Уаытша ебекке жарамсызды мерзімі медициналы жне леуметтік факторлара арап аныталады. Ауыр дене ызметінде жне залалды ндірісте еркектерде ебекке абілеттілік гемоглобинні дегейі 130 г/л те боланда, йелдерде – 120 г/л те боланда, алпына оралады. Жеіл дене ызметінде гемоглобин дегейі келтірілген млшерден 10 г/л тмен, ой ызметіндегілерде 20 г/л тмен болуы ммкін.
Прогнозы.ан кетуді себептерін жойып, жргізілген тиісті ем толы сауыуды тудырады
Біріншілік профилактика:
- рамында темірі кп диета (ет, бауыр жне басалар).
- Темір препараттарын за уаыт абылдау (4-6 ай).
Профилактикалы шаралар:
1. Темір тапшылыын шаыран себептерді жою.
2. Темірді парентералды препараттары (крсетімдер бойынша).
3. Ауыр анемия кезінде эритроцитарлы масса ю.
4. ауіп-атер тобындаылара темір препараттарын профилактикалы абылдау.
Науастара теміртапшылы анемиясын емдегеннен кейін, затылыы 6 апта профилактикалы курс сынылады (темірді туліктік дозасы — 40 мг), сонан со жылына 6 апталы екі курс жргізіледі немесе етеккірден со 7-10 кн бойы кн сайын 30-40 мг темір абылдау. Кнделікті 100 г. кем емес ет пайдалану ажет.
Терапевтте трылыты жері бойынша диспансерлік есеп. Жылына 2 рет тексеру, жалпы ан анализін зерттеу, сарысулы темір млшерін анытау. Мнымен оса, теміртапшылы анемиясыны этиологиясын ескеріп, диспансерлік баылауды жзеге асыру, яни науас теміртапшылы анемиясын шаыран ауру себебі бойынша диспансерлік есепте трады.
.
29.Тыныс жетіспеушілігі синдромы. Анытамасы. Классификациясы,клиникалы кріністері. Тыныс жетіспеушілігіні диагностикасы жне емі. Диспансеризациясы. Болжамы. Алдын-алу.
Тыныс жетіспеушілігі (ТЖ) – анны алыпты газ рамы амтамасыз етілмейтін немесе оан ол жеткізу шін сырты тынысты компенсаторлы механизмін кшейтуді ажет ылатын патологиялы кй.
Ауыр тыныс жетіспеушілігіні диагностикалы критерийі – артериялы андаы оттегіні меншікті (парциальды) ысымыны с.б. 60 мм-нен тмен (гипоксемия) болуы немесе кмірышыл газды меншікті ысымыны с.б. 45 мм-нен жоары (гиперкапния) болуы жне ацидозды болуы.
Классификациясы
Этиологиясына арай:
1) центрогендік ТЖ;
2) нервті – блшы еттік ТЖ;
3) торакальды ТЖ;
4) бронхо-кпелік ТЖ:
а) обструкциялы
б) рестрикциялы
в) диффузиялы
г) перфузиялы
Патогенезіне арай:
1) вентиляциялы ТЖ;
2) паренхиматозды ТЖ.
Даму жылдамдыына арай:
- те жедел немесе длей дамитын (суа кеткенде, ылындыранда, ларингоспазмда, АТЭ-да бірнеше секунд немесе минут ішінде дамитын ТЖ);
- жедел ТЖ, бірнеше саат немесе кнде пневмонияда, комада, тншыпа кйде жне т.б. болатын ТЖ;
- жеделше ТЖ, апта бойында пайда болатын айталамалы АТЭ, миастенияда, полиомиелитте, кеуде торындаы ісіктерде немесе ісік метастаздарында кездесетін ТЖ;
- созылмалы ТЖ, бірнеше айлар немесе жылдар бойында бой крсетеді; кифосколиозда, кпені демелі бронх обструкциялы ауруларында кездеседі.
Ауырлы дрежесіне арай ТЖ 3 дрежесін айырады: І, ІІ, ІІІ дрежелері.
Клиникасы. Тыныс жетіспеушілігінде болатын басты шаым – ентігу – ауа жетпей, кш салып дем алу сезімі. Ентікпені барын физикалы тексерген кезде гиперпноэ (тыныш кйде жиі жне тере дем алу) мен тахикардияны бар болатынына арап кз жеткізеді.
араан кезде жайылмалы жылы цианоз аныталады. Цианоз гипоксемия белгісі болып табылады, детте ол Pa O2 < с.б. 60 мм жне Sa О2 < 90% (гемоглобинні алыпты дегейінде) пайда болады. Гипоксемияа тахикардия жне орташа дрежелі артериялы гипотония тн.
Ра О2 с.б. 55 мм-не дейін азайанда адамны жады бзылады, ал Ра О2 с.б. 30 мм дейін азайанда адам есінен танады.
Созылмалы гипоксемияны белгілеріне полицитемия мен кпе артериясыны гипертониясы жатады.
Тыныс жетіспеушілігіні баса физикалы белгілері себеп аурулармен байланысты болады.
Центрогендік тыныс жетіспеушілігі гипопноэ синдромымен немесе апноэ эпизодтарымен сипатталады. Гипопноэ деп тынысты сиреуі мен тыныс алу тербелісіні (амплитудасыны) кішіреюін айтады. Гипопноэны диагнозын тыныс клеміні алашы кйімен салыстыранда 50% азайанына жне анны оттегімен аныуыны 4% азайанына арап ояды.
Мрын немесе ауыз арылы дем алуды 10 с арты тотауы апноэ деп аталады.
Нервті – блшы еттік жне торакальды тыныс жетіспеушілігіні басты симптомы – тахипноэ (жиі тыныстау), ол сырты тыныс функциясыны клемдік крсеткіштері те тмен тсіп кеткенде (ТС жне ЖС) компенсаторлы фактор ретінде пайда болады.
Вентиляциялы тыныс жетіспеушілігіні бронх – обструкциялы варианты бронх обструкцияны белгілерімен сипатталады: сырта тыныстауды заруы жне кпе эмфиземасыны белгілері. Вентиляциялы ауыр тыныс жетіспеушілігіні барлы трінде гиперкапния болады. Гиперкапния гемодинамикалы згерістермен (тахикардия, айдалма ан клеміні кбеюі, жйелі вазодилатация) жне ОНЖ белгілерімен (жапала діріл, йы ашу, тнде жиі ояну жне кндіз йы басу, ертегілік басты ауыруы, жрек айну) сипатталады.
Паренхиматозды тыныс жетіспеушілігінде цианоздан баса оан тн кзге крінетін белгі жо.
Сырты тыныс функциясын зерттеуді нтижесіне арап, тыныс жетіспеушілігіні ш типін ажыратады:
1. Обструкциялы тип. Жайылмалы бронх ткізгіштігіні кбіне са бронхтар дегейінде бзылуына байланысты дамиды. Обструкциялы бронхит пен тыныс тншыпасына тн. Спирограмма бронх ткізгіштігін сипаттайтын крсеткіштер (тездетілген ТС, Тиффно индксі, кпені максимальды желдетілуі) азаяды, ал ТС азаюы онша айын болмайды.
2. Рестрикциялы тип. Тыныс беткейі анарлым азайанда (ауымды пнемония, жайылмалы пневмосклероз) жне кпе озалысы шектелгенде (плевра жабысатары, плевра уысындаы сйыты, кифосколиоз т.б.) кездеседі. ТС анарлым азаяды.
3. Аралас тип. Бронх ткізгіштігі де, ТС-те азаяды, детте тыныс жетіспеушілігіні бір типіні басым болуы байалады.
Тыныс жетіспеушілігіні 3 дрежесін ажыратады:
І дрежесі: тыныс жетіспеушілігіні белгілері организмге анарлым кш тскенде крініс береді. Сырты тыныс крсеткіштері 85-70% дейін азайан. Артериялы андаы оттегіні меншікті (парциальды) ысымы (Ра О2) = с.б. 60-70 мм (алыпты кйде > с.б. 80 мм), анны оттегімен аныуы (Sa O2) = 90-94% (норма > 95%).
ІІ дрежесі: ТЖ белгілері денеге болмашы кш тскенде крініс береді. Сырты тыныс функциясыны крсеткіштері тиісті млшермен салыстыранда 70-50% дейін азайан. Ра О2 = с.б. 40-59 мм, Sa O2 = 75-89%.
ІІІ дрежесі. ТЖ белгілері тыныш кйде байалады. Сырты тыныс функциясыны крсеткіштері тиісті млшерлеріне араанда 50% тмен азайан, Ра О2 < с.б. 40 мм, Sa O2 < 75%.
Емі. Тыныс жетіспеушілігін емдеуді басты сратары:
1) ТЖ- себептерін жою;
2) тыныс жолдарыны ткізгіштігін алпында стау;
3) оттегін жеткізуді алпына келтіру;
4) тыныс аппаратына тсетін кшті азайту.
Тыныс жетіспеушілігіні себептерін жою. Этиотропты емді патологиялы процесті себебіне арай іске асырады. Тыныс жолдарыны инфекциясы мен пневмонияда антибактериялы ем таайындалады, плевра уысында сйыты немесе ауа болса – плевра пункциясы, АТЭ – тромболитикалы терапия, тыныс жолдарыны механикалы обструкциясында бгде денелерді алып тастау тсілдері олданылады.
Тыныс жолдарыны ткізгіштігін алпында стауды басты тсілі – аырыты жруін жасарту. Ол шін постуральды дренаж, кеуде торына массаж жасау, муколитикалы жне аыры жргізуші дрілермен емдеу іске асырылады.
Аспирацияны алдын алу (ауруды санасыз кйінде), тменгі тыныс жолдарынан секретті кетіру, тыныс жолдарыны механикалы обструкциясын жою; кпені жасанды желдендіру шін трахеяны интубация жасайды.
Оттегін тасымалдауды алыпты кйге келтіру РаО2 алыпты дегейін амтамасыз етуі керек. Оан ол жеткізуді тмендегідей тсілдері бар:
1) Оттегімен емдеу. Шыл оттегімен емдеуді крсетпелері РаО2 < с.б. 60 мм немесе Sa O2 < 90% (ауамен дем алан кезде).
Оттегімен емдеу дістері: а) мрын канюлалары (FiO2 24-40% оттегі ауа оспасы беріледі);
б) жай бет маскасы (FiO2 35-50%);
в) Вентури маскасы (FiO2 24%, 28%, 31%, 35%, 40%);
г) оттегін беретін апшыпен байланысты маска (FiO2 90% дейін).
2) Тнгі апноэ, трахомаляция, кпені рестрикциялы ауруларында жне кпе шеменінде тыныс жолдарында о мнді ысым жасау керек. Тыныс жолдарындаы о мнді ысымды здігімен дем алу арылы жне кпені жасанды желдету арылы жасауа болады.
Гипосемияны азайтатын негізгі ем ретінде алмитрин (векториан) олданылады, ол дифузиялы – перфузиялы атынастарды тзейді. Жедел тыныс жетіспеушілігінде алмитрин венаа 0,36-1 мг/кг/г дозасында, жедел ТЖ жойылана дейін егіледі.
Созылмалы тыныс жетіспеушілігінде алмитрин 1 мг/кг 1 р/тул. дозасында ішке 2 ай абылданады, 1 ай зіліс жасалады (траты кйде абылдайды немесе за уаыт оттегімен емдеу критерийлеріне жеткенге дейін).
Азот оксиді кпе артериясындаы ысымды азайтатынын еске ала отырып, оны тыныс жетіспеушілігімен оса кпе артериясында гипертензия немесе о арыншалы жрек лсіздігі кездескенде таайындайды. Ересектердегі дистресс – синдромында оны 6-26 мг/м3 дозасында белгілейді.
4) Жедел дистресс – синдромында оксигенацияны жасарту шін науас адамды кейде етпетінен (ішіне) жатызады.
кпе біржаты те ауымды заымдананда диффузиялы – перфузиялы атыстарды жасарту шін науас адамды сау жа бйіріне жатызады.
5) Жректен ан айдауды жне гематокритті жасарту.
Гипотония болан жадайда сйытытар жне/немесе вазопрессорлар таайындалады. Тамыр ішіндегі сйыты клемі кбейгенде жне о жа арыншаа кш тскенде диуретиктер олданылады. Гематокритті 40-45% дегейінде стап тру шін эритроциттер массасын ю керек.
Тыныс аппаратына тсетін кшті азайту. Е тиімді діс - кпені жасанды желдету (ЖЖ).
ЖЖ абсолютті крсетпелері:
- тынысты тотауы;
- санасыз кйді ауыр трі (сопор, кома);
- траты емес гемодинамика (шок критерийлері);
- тыныс блшы еттеріні шаршау белгілері (тыныс саны 1 минутте 12-ден аз).
Шартты крсетпелер:
- тыныс саны > 35 мин;
- артериялы ан рН < 7,3;
- Ра О2 < с.б. 45 мм (оттегімен емдеуге арамастан).
кпені инвазивті емес желдету (ИеЖ) тыныс жетіспеушілігін емдеуде олданылатын жаа баыттарды бірі, герметикалы (ауа жібермейтін) мрын жне бет маскаларыны кмегімен іске асырылады.
Созылмалы тыныс жетіспеушілігінде кпені йдегі за уаыт желденуі (Ж) олданылады.
Ж крсетпелер:
а) клиникалы крсетпелер:
- мгедек ылатын ентігу, лсіздік, ертегілік бас ауыруы;
- йыны бзылуы жне тла згерістері;
- консервативті емге кнбейтін кпе-текті жрек;
б) функциональды крсетпелер:
- оттегімен за емдеу крсетпелеріне тмендегі бегілерді біреуіні оса кездесуі:
а) Ра СО2 > с.б. 55 мм;
б) Ра СО2 с.б. 50-54 мм, оан оса тнгі десатурация (2 л/мин. жылдамдыынан жоары оттегімен 5 мин. емдегенде Sa O2 < 80%);
в) Ра СО2 с.б. 50-54 мм оса пациентті вентиляциялы ТЖ (12 айда 2 эпизодтан жиі) байланысты стационара жатызу.
Ж шін портативті респираторлы жне мрын маскалары (кейде трахеостомия) олданылады, вентиляция тнгі кезде жасалады жне бірнеше саат бойы кндіз жасау да ммкін.
Гастроэзафагорефлюксті ауру. Этиопатогенезі. Клиникалы кріністері. Клиникалы хаттамаа сйкес гастроэзофагорефлюксті ауруды диагностикасы жне емі. Болжамы. Алдын-алу.
Гастроэзофагальды рефлюкстік ауру(ГЭРА; син.: рефлюкс – эзофагит) – асазан жне/немесе он екі елі ішек рамыны айта йылуыны (рефлюкс) нтижесінде пайда болатын ешті кілегей абыыны айталамалы, созылмалы абынуы.
Этиологиясы жне патогенезі. ГЭРА екінші ретті ауру болып табылады. Оны тікелей себептеріне ешті тменгі сфинктері тонусыны тмендеуі (кардияны жетіспеушілігі), ешті тменгі тесігіні спонтанды релаксациясы (босасуы) жне асазан іші ысымыны жоарылауы жатады. Бл себептер з кезегінде мынандай згерістерді нтижесінде туындайды:
а) рамында кофеин бар таамдар (кофе, шай, какао) мен дрілік препараттарды (цитрамон, кофетамин жне басалары) олдану;
б) тменгі еш сфинктеріні тонусын тмендететін дрілерді (кальций антагонистері, папаверин, но-шпа, нитраттар, баралгин, холинолитиктер, анальгетиктер, теофилин) абылдау;
в) кезбе нервті заымдануы (ант диабетінде);
г) шылым шегу, алкаголь абылдау;
е) екіабаттылы (гормондар серінен сфинктер тонусыны тмендеуі жне іш уысындаы ысымны ктерілуі);
ж) еш дискинезиясы;
з) жйелі склеродермия;
и) диафрагма жарыы;
л) жара ауруы, себебі р трлі дуоденостаз;
н) таамда асыыс, жылдам, шамадан тыс майлы етті, баяу еритін майларды, н таамдарын, ткір тздытарды, уырылан таамдарды олдану (таамны асазанда за саталуын жне іш уысы ысымыны ктерілуін тудырады).
Крсетілген этиологиялы факторлар ішінде агрессивті заттар бар (тз ышылы, пепсин, т ышылдары) асазан жне/немесе он екі елі ішек рылымыны (дуоденогастральды рефлюксте) айта йылуын тудырады. Агрессивті факторлар ешті кілегей абыын заымдайды. Біра эзофагит туындау шін біріншіден – агрессивті факторлар ешті кілегей абыына за уаыт сер етуі керек, екіншіден – ораныс механизмдері (еш клиренсі) мен ешті кілегей абыыны резистенттілігі жеткіліксіз болулары керек. еш клиренсіні (тазаруыны) бзылуы еш дискинезиясында, склеродермияда, сілекей бездеріні ызметі бзыланда (ОНЖ аурулары, эндокриндік аурулар, холинолитиктермен емдеу) байалады. еш кілегей абыыны резистенттілігіні азаюы ан айналысы, регенерация бзыланда орын алады.
Классификациясы.ГЭРА трлері:
1. Эрозиясыз рефлюксті ауру (ГЭРА) – эндоскопияда табылмайтын ешті кілегей абыыны заымдануы.
2. Рефлюкс – эзофагит – эндоскопияда крінетін ешті кілегей абыыны заымдануы.