Адам денсаулыы сатау шаралары мен адамзатты дамуындаы демографиялы проблемалар мен оны шешу жолдарын сипаттаыз

Салауатты мір салты (СС) — бл е уелі денсаулыты сатауа жне ныайтуа баытталан сауытыру жолындаы белсенді іс-рекет. мір Адамны мір салты здігінен алыптаспайды, ал салауатты мір салты мір сру барысында масатты трде алыптасады. азіргі мліметтер бойынша денсаулы 53-55%- а салауатты мір салтына туелді болады екен. Бдан салауатты мір салтын стануды аншалыты маызды екендігі айын. имыл белсенділігі

Бл салауатты мір салтын алыптастыруды негізгі шарты болып табылады. Ол мірлік маызды мшелерді жне мшелер жйесіні ызметін жасартады, сондытан салауатты мір салтын алыптастыруда лкен рл атарады. озалыс белсенділігін дрыс йымдастыру организмні су мен дамуына белсенді ыпал етеді, организмні жмыса абілеттігін жоарылатады, р трлі аурулара тзімділігін арттырады. Ал аз озалан кезде организмде згерістер дамиды.

Организмді шынытыру

р трлі ауруларды алдын алу шін организмді немі шынытыру ажет. Шыныуды арасында организм оршаан ортадаы температураны крт згеруіне бейімделеді жне организмні жпалара арсылыын жоарлатады. Шынытыру емшараларын тадау кезінде адамны жасы, денсаулыы , шыныуа бейімделу дрежесі жне т.б. жеке ерекшеліктерін ескеру ажет.

Денсаулыты сатауда уаытымен жне дрыс таматануды маызы зор. Жріп бара жатып, кітап оып отырып, теледидар алдында таматануа болмайды. Майлы, тзды, ттті таамдарды абылдауды шектеген жн, таматы аса кп жеуге, йытар алдында таматануа болмайды. Таам р трлі сапалы, экологиялы таза болуы тиіс. Трт мезгіл таматануды сатай отырып, белгілі бір саатта ас абылдаан дрыс.

Бл сыну, шыу, кйік, сік, улану сияты р трлі жараатты болдырмау. Жарааттара р трлі жадайларда душар болады: кшедегі ауіпсіздік ережелерін сатамаанда, электр ралдарын дрыс пайдаланбаанда, улы сімдіктер мен саылаулатарды пайдалананда т.б. жадайларда.

Жеке гигиена ережелерін блжытпай орындау, жпалардан орану тсілдерін білу, алдын алу екпелерін уаытымен абылдау.

Темекі шегуден , ішімдіктен, есірткі жне уытты заттардан бас тарту. Бл зиянды деттер организмге сер етіп, денсаулыа зиян келтіреді.

Бл адамны з кйін анытай білу, кіл-кйді денсаулыа серін білу, адамдар арасында тіл табыса білу, арым-атынас жасай білу, кіл-кйін басара білу - бны брі психикалы денсаулыты орауа ммкіндік жасайды.

Адам организміне оршаан орта факторларыны сері туралы білім, оршаан орта факторларыны зиянды серінен орай білу денсаулыты сатауа жне трлі ауруларды болдырмауа жрдемдеседі.

 

 

28)Табиат, оршаан орта ымдарыны ара атынасы андай, мысал келтірііз Адам р кезде де табиатпен тыыз байланыста мір среді, оны байлытарын пайдаланады жне з ызметі арылы табиата сер етеді. Адамны табиата сері зиянды салдар тудыруы ммкін. Мемлекет рашанда табии ортаны осындай зиянды рекеттерден орау шін белгілі бір ыты ережелер шыарады. Табии ортаны адамны зиянды рекеттерінен орауа баытталан нормаларды (ережелерді) жиынтыы экологиялы ы деп аталады. Адамны табиата зиянды серіні салдарынан XX асырды ортасында лемдегі экологиялы жадай крт тмендеп кетті. Экологиялы жадайды нашарлааны соншалы, бгінде ол лемні кейбір айматарында адамны трмыс тіршілігімен коса оны мірі шін де лкен атер тудырып отыр.2002 жылы Йоханнесбургте (ОАР) траты даму жніндегі ткізілген Бкіллемдік самитте (кездесуде) бгінгі кні биологиялы ртрлілік жылдам арынмен ысарып бара жатандыы атап айтылды. Адамны рекеті нтижесінде теіздердегі балы коры 75 пайыза дейін азайды, маржан рифтерінін 70 пайызы жойылу каупінде тр. Табиат тозуда, сонымен бірге адамзат та тозып барады, оршаан ортаны ластануы нтижесінде халыты денсаулыы да нашарлап келеді, ал мны соы адам тегіні бзылуына кеп сотырады, тым уалайтын аурулар, оны ішінде, е алдымен, психикалы жне туа біткен аурулар саныны суіне, маскнемдік, нашаорлы, СПИД, а ан ауыруы, атерлі ісік, жпалы жне вирусты аурулар таралуына келуде. Бгінгі тада барлы мемлекеттер зиян шеккен экологиялы ахуалды алпына келтіру жнінде іс-шаралар олдануда. Алайда оршаан ортаа тнген атерді ауіптілік дрежесіні жоарылыы соншалы, бгінде ол тек мемлекетті ішкі шаралары ана емес, сонымен бірге мемлекетаралы шараларды да олдануды талап етіп отыр. 1992 жылы маусымда Рио-де-Жанейро аласында ткен оршаан орта жне оны дамыту жніндегі Б-ны конференциясында осы мселе бойынша Декларация абылданды. Аталан декларацияа бізді еліміз де осылды.азіргі кезде халытын 20 пайызы аллергия ауыруына шалдыуда, кн сайын Жер шарында 25 мын адам лас суды пайдалану нтижесінде айтыс болуда, ндірістік алалардаы халыты 35 пайызы оршаан ортаны ластануы нтижесінде жйелі трде р трлі аурулармен ауырады. Кн сайын адамны тиімсіз жмысынын салдарынан 44 гектар жер шлге айналады, кн сайын жануарлар мен сімдіктердін бір трі жойылып отырады; кн сайын 40 мыннан астам бала аштытан луде. Оттек оры 10 млрд т азайан, 200 млн гектара жуы суармалы жер пайдаа аспай алды. Пайдалы азбаларды — мнайды, табии газды, кмір жне таы басаларды жоалуы байалып отыр, Жер аламыны рбір бесінші трыны таза су ішпейді.Белгілі америкалы эколог-алым Б. Коммонер экологияны негізгі задарын былай тсіндіреді:1) барлыы барлыымен байланысты;2) барлыы йтеуір бір жаа кетуі керек;3) табиат нені жасы екенін "біледі";4) еш нрсе тегін берілмейді.

Бл дегеніміз, бізді рбір ызметіміз оршаан ортаа алай да болса сер етеді дегенді білдіреді. оршаан ортаны орауды негізгі шартттары Мемлекет з органдарына оршаан ортаны орау бойынша экономикалы, техникалы, йымды жне ыты шараларды жзеге асыруды міндеттейді. Бл шараларды барлыы задар мен баса да ыты актілерді ережелеріне негізделуі ажет. з кезегінде барлы задар ыты аидалара негізделуі керек.

ыты аидалары — азастан Республикасы Конституциясында крсетілген негізгі бастамалар, басшы идеялар мен ы ережелері. оршаан ортаны орауды негізгі аидаттарын арастырайы:

олайлы оршаан ортаа жне траты дамуа адам ыыны басымдылыы аидаты. Адамдарды табиатпен йлесімділікте, салауатты жне жемісті мір сруге ыы бар;

мемлекетті табии ресурстарды пайдалануа егемендік каидаты. Мемлекет оршаан ортаны орау саласында тиімді зады актілер абылдайды;

рбір адамны оршаан ортаны орау ісіне атысу аидаты. Табиатты жадайы рбір адама байланысты болады, біз табиат шін жауаптымыз жне болаша рпа шін табиат байлыын сатауа бар кшімізді жмсауа тиістіміз;

оршаан ортаны ораудаы жауаптылы аидаты. Ол жер бетіні барлы бліктеріне: рлыа не теізге атысты олданылады. Табиатты слу ірлері ерекше оралуы тиіс. азастанда алашы табии кйінде саталан жне ерекше баылауа алынан трлі орытар мен орышалар бар.

табии ортаны пайдаланудаы басымдылы каидаты. Табиат байлытарын ысырап ылмай, ыпты пайдалану керек. азастанда мемлекетті ерекше орауа алынан сімдіктер мен жануарлар жазылатын ызыл Кітап бар. Мысалы, сексеуіл — шлде сетін сімдік, ол жойылып кету стінде тр, сондытан да оны кесуге жне пайдалануа тыйым салынан;

кедейлік пен айыршылыты жою каидаты. Демократиялы мемлекеттер зіні алдына кедейшілікті дегейін тмендете отырып, аыр аяында кедейшілікті жоюды масат етіп ояды. Ол шін мемлекет р трлі шаралар олданады — жмыссыздыпен кресу, леуметтік зейнетаы мен жрдемаылар таайындау, арзан трын йлер салу, р трлі леуметтік бадарламаларды жзеге асыру арылы халыты леуметтік жаынан ораусыз алан топтарына олдау жасау жне т.б;

оршаан ортаны ластауды жне табиата зге де зиянды сер етуді алдын алу аидаты;

коршаан ортаны орау саласындаы тыыз халыаралы ынтыматасты каидаты;

оршаан ортаа атысты мселелер бойынша халыты хабардар болу каидаты. рбір адам экологиялы сауатсызды тек оны жеке басына ана емес, сондай-а барлы трындара да зардабын тигізетінін білуі керек. Мысалы, орманда от жауа, трын жайлара жаын жерлерде полиэтилен материалдарын ртеуге болмайды, улы заттара ыпты болу керек жне т.б