Табиат пайдалану кыыны трлері, объектілері жне субъектілері.

Табиат пайдалану ыыны субъектілері ретінде мемлекет, жеке жне зады тлалар атысады. Табиат пайдаланушылар жеке жне зады тлалар, мемлекеттік жне мемлекеттік емес, лтты жне шетелдік табиат пайдаланушылар болып блінеді. лтты табиат пайдаланушылара азастан Республикасыны азаматтары мен азастанды зады тлалар, соны ішінде шетелді атысуымен, ал шетелдік табиат пайдаланушылара - шетел азаматтары, шетелдік зады тлалар, шет мемлекеттер, халыаралы бірлестіктер мен йымдар жатады.

Табиат пайдаланушылар:

азастан Республикасыны аумаында траты немесе уаытша тратын жеке жне зады тлалар табиат пайдаланушылар болуы ммкiн.
Табиат пайдаланушылар:

1) траты (табиат пайдалану ыы мерзiмi шектелмейтiн сипатта болады) жне уаытша (табиат пайдалану ыы белгiлi бiр мерзiммен шектелген);
2) бастапы (табиат пайдалану ыы мемлекеттен не баса да бастапы табиат пайдаланушылардан сол ытан айыру немесе мбебап ы мирасорлыы тртiбiмен алынан) жне кейiнгi (табиатты уаытша пайдалану ыы бл мртебенi зiнде сатап алатын бастапы табиат пайдаланушыдан шарт негiзiнде алынан) болуы ммкiн.

Табиат пайдалану жалпы жне арнайы болып блiнедi.

Табиат пайдалануды жалпы жне арнайы пайдалануа топтастыруды маызы зор. Мндай топтастыру шін лшемдер табиат орау ыын негіздеу болып табылады.

Жалпы табиат пайдалану траты болып табылады жне халыты мiрлiк ажеттi сраныстарын анааттандыру шiн жне табии ресурстар пайдалануа берiлмей, тегiн жзеге асырылады.

Егер азастан Республикасыны задарында кзделсе, табиатты жалпы пайдалануды шектеуге жол берiледi.

Жалпы табиат пайдалану рбір адамны жайлы оршаан ортаа табии ыын жзеге асырумен байланысты болады. Жалпы табиат пайдалану жалпы ережелер бойынша мемлекеттік органдар тарапынан арнайы рсатты талап етпейді, яни жртты брі ол жеткізе алады. Алайда, за жзінде жалпы пайдалануа шектеу ойылуы ммкін.

Жер Кодексіне сйкес жалпы пайдаланылатын жерлерге аладар, кшелер, тротуарлар. тпе жолдар, жолдар , жаалаулар, парктер, глзарлар, аладаы ормандар, бульварлар, су айдындары, жаажайлар, зираттар жне халыты ажеттерін канаттандыруа арналан зге де объектілер (су бырлары, жылыту бырлары, тазарту рылыстары жне жалпы жрт пайдаланатын баса да инженерлік жйелер) орналасан жне соларды орналастыруа арналан орта пайдаланудаы жер жатады.

«Жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы» Заы з мтаждары шін жер ойнауыны кейбір ресурстарын жалпы пайдалануа жол береді. Мысалы, жеке меншік иесіні немесе жер пайдаланушыны ндірілген жалпы таралан азындыларды не жер асты суларын олармен кейіннен мміле жасау ниетінсіз ндіруге ыы бар. Азаматтарды жалпы орман пайдалану кытары Р-ны Орман Кодексінде баянды етілген. Жеке тлаларды мемлекеттік орман орыны аумаында болуыны тртібі мен шарттары мемлекеттік орман орыны санатымен жне айматы абаттандыруды дегейімен, орман пайдалану трімен, ерекше оралатын табии айматар туралы жеке-дара ережелермен аныталады. Жеке тлаларды мемлекеттік орман орыны аумаында демалысын ткізу, мдени-сауытыру, рекреациялы, туристік жне спорт шараларына атысу, жеке мтаждары шін жабайы скен жемістерді, жаатарды, саыраулатарды, жидектерді жне дрілік шикізаттарды, зге де орман ресурстарын жинау масатында рсат жаттарынсыз тегін болуына ыы бар.

Арнайы табиат пайдалану – ЭК-те жне азастан Республикасыны зге де задарында белгiленген тртiппен табии ресурстарды аылы негiзде пайдалануды жне (немесе) оршаан ортаа эмиссияларды жзеге асыратын жеке жне (немесе) зады тланы ызметi.

Табиатты арнайы пайдалану мемлекеттік органдар беретін арнайы рсатты негізінде жзеге асырылады жне табии ресурстарды белгілі бір блігін зады жне жеке тлаларды ошау пайдалануына блуді талап етеді.

Арнайы табиат пайдалану ыы:

1) табии ресурстарды пайдалану мен алуа жне оршаан ортаны орау саласында жекелеген ызмет трлерiн жзеге асыруа лицензиялар жне (немесе) рсаттар;

2) табии ресурстарды азастан Республикасыны задарында белгiленген тртiппен табиат пайдалануа беру туралы азастан Республикасы кiметiнi немесе жергiлiктi атарушы органдарды шешiмдерi;

3) азастан Республикасыны занамалы актiлерiнде белгiленген тртiппен жасалатын табиат пайдалануа арналан шарттар (келiсiмшарттар) негiзiнде туындайды.

оршаан ортаа эмиссияларды жзеге асыратын табиат пайдаланушыларды арнайы табиат пайдалану ыын жзеге асыруына экологиялы рсаттар болан кезде жол берiледi.

Табии ресурстарды пайдалану ыы жеке жне (немесе) зады тлалара азастан Республикасыны занамалы актiлерiне сйкес берiледi.

Арнайы табиат пайдалану ыын алан жеке жне зады тлалар, азастан Республикасыны задарында кзделген жадайларды оспаанда, олара билiк ете алмайды.

Арнайы табиат пайдалану ыы мемлекет ауiпсiздiгiн жне оршаан ортаны орауды амтамасыз ету масатында азастан Республикасыны задарына сйкес шектелуi немесе оан тыйым салынуы ммкін.

Табиат пайдалану трлерiне:

1) жердi пайдалану;

2) суды пайдалану;

3) орманды пайдалану;

4) жер ойнауын пайдалану;

5) жануарлар дниесiн пайдалану;

6) сiмдiктер дниесiн пайдалану;

7) оршаан ортаа эмиссиялар;

8) азастан Республикасыны задарында белгiленетiн зге де табиат пайдалану трлерi жатады.