Жауаптылы трлері оршаан ортаа зиян келген шін

Оршаан ортаны бзу субьектісі

Оршаан ортаны бзу обьектісі

Таырып 8. Жерді ыты орау

Жер ресурстарыны жалпы сипаттамасы. азастан Республикасыны Жер кодексі жне жер туралы баса да зандылытар.

Жер задарыны міндеттері мен аидалары. Жер орыны тсінігі жне оны жекелеген санаттарыны ыты режимі.

Мемлекеттік органдарды жер атынастарын реттеу саласындаы зыреттері. Жерге мемлекеттік меншік ыыны мазмны. Жерге жеке меншік ыыны тсінігі мен объектілері.

Жер ресурстарыны жалпы сипаттамасы. азастан Республикасыны Жер кодексі жне жер туралы баса да зандылытар.

Жер - азастан Республикасыны егемендiгi белгiленетiн шектегi ауматы кеiстiк, табии pecуpc, жалпыа орта ндiрiс ралы жне кез келген ебек процесiнi ауматы негiзi.

Жер ресурстары - оамны материалды, мдени жне баса да ажеттерiн анааттандыру шiн шаруашылы жне зге де ызмет процесiнде пайдаланылатын немесе пайдаланылуы ммкiн жер.

Р Жер кодексі 2003 жылды 20 маусымында абылданан. ЖК 5 блімнен, 21 тараудан, 170 баптан трады.

Жер ойнауын, суды, атмосфералы ауаны, орман-тоайды жне зге де сiмдiктердi, жануарлар дниесiн, экологиялы, ылыми жне мдени жаынан ерекше ндылыы бар оршаан орта объектiлерiн, ерекше оралатын табии ауматарды пайдалану мен орау жнiндегi атынастар азастан Республикасыны арнаулы задарымен реттеледi.

Ондай задара:

1995 жылды 27 атарында абылданан «Жер ойнауы жне жер ойнауын пайдалану туралы» Р Пр. За кші бар жарлыы;

Орман кодексі 2003 жылды 8 шілдесі;

1996 жылды 23 желтосанында абылданан «Жылжымайтын млік ипотекасы» Р Пр. За кші бар жарлыы;

Р АКт.б.

Жер атынастары субъектiлерiнi здерiне тиесiлi ытарды жзеге асыруы табии pecуpc ретiндегi жерге жне оршаан ортаны зге де объектiлерiне, сондай-а баса тлаларды ытары мен зады мдделерiне зиян келтiрмеуге тиiс.

Егер азастан Республикасыны жер, орман, су задарында жер ойнауы, сiмдiктер мен жануарлар дниесi, ерекше оралатын табии ауматар туралы, оршаан ортаны орау туралы задарында згеше кзделмесе, жер учаскелерiн иелену, пайдалану жне олара билiк ету, сондай-а олармен ммiле жасасу бойынша млiктiк атынастар азастан Республикасыны азаматты задарымен реттеледi.

Жеке жне зады тлаларды задарда белгiленген ытарын мемлекеттiк органдарды актiлерiмен шектеуге болмайды.

Егер ЖК немесе азастан Республикасыны баса да за актiлерiнде згеше кзделмесе, шетелдiктер, азаматтыы жо адамдар, сондай-а шетелдiк зады тлалар жер ыы атынастарында азастан Республикасыны азаматтарымен жне зады тлаларымен те ытарды пайдаланады жне сондай мiндеттер атарады.

Баса мемлекеттердi азастан Республикасыны аумаында жер пайдалану ыы азастан Республикасы бекiткен халыаралы шарттара сйкес туындайды.

Жер задарыны міндеттері мен аидалары. Жер орыны тсінігі жне оны жекелеген санаттарыны ыты режимі

аидалар деп негізгі бастулар мен басты идеяларды айтамыз.

Р ЖК-ні 4-бабына сйкес азастан Республикасыны жер задары:
1) азастан Республикасы аумаыны ттастыы, ол сылмаушылыы жне блiнбейтiндiгi;

2) жердi табии ресурс, азастан Республикасы халыны мiрi мен ызметiнi негiзi ретiнде сатау;

3) жердi орау жне тымды пайдалану;

4) экологиялы ауiпсiздiктi амтамасыз ету;

5) жердi нысаналы пайдалану;

6) ауыл шаруашылыы масатындаы жердi басымдыы;

7) жердi жай-кйi жне оан олжетiмдiлiк туралы апаратпен амтамасыз ету;

8) жердi пайдалану мен орау жнiндегi iс-шараларды мемлекеттiк олдау;

9) жерге залал келуiн болдырмау немесе оны зардаптарын жою;

10) жердi аылы пайдалану принциптерiне негiзделедi.

азастан Республикасы жер задарыны мiндеттерi: жер учаскесiне меншiк ыы мен жер пайдалану ыы туындауыны, згертiлуi мен тотатылуыны негiздерiн, шарттары мен шектерiн; жер учаскелерiнi меншiк иелерi мен жер пайдаланушыларды ытары мен мiндеттерiн жзеге асыру тртiбiн белгiлеу; жердi тымды пайдалану мен орауды, топыра нарлылыын дайы алпына келтiрiп отыруды, табии ортаны сатау мен жасартуды амтамасыз ету масатында жер атынастарын реттеу; шаруашылы жргiзудi барлы нысандарын те ыпен дамыту шiн жадайлар жасау; жеке жне зады тлалар мен мемлекеттi жерге ытарын орау; жылжымайтын млiк рыногын жасау мен дамыту; жер атынастары саласында задылыты ныайту болып табылады.

азастан Республикасыны жер оры нысаналы масатына сйкес мынадай санаттара блiнедi:

1) ауыл шаруашылыы масатындаы жер;

2) елдi мекендердi (алаларды, кенттер мен ауылды елдi мекендердi) жерi;

3) нерксiп, клiк, байланыс, ораныс жерi жне зге де ауыл шаруашылыы масатына арналмаан жер;

4) ерекше оралатын табии ауматарды жерi, сауытыру масатындаы, рекреациялы жне тарихи-мдени масаттаы жер;

5) орман орыны жерi;

6) су орыны жерi;

7) босалы жер.

азастан Республикасыны аумаында табии жадайлары бойынша мынадай айматар ерекшеленедi:

1) орманды дала;

2) дала;

3) уа дала;

4) шлейттi;

5) шлдi;

6) тау етегi-шлдi-далалы;

7) субтропикалы шлдi;

8) субтропикалы-тау етегi-шлдi;

9) орта азиялы таулы;

10) отстiк-сiбiр таулы айматар.

Ауыл шаруашылыыны ажеттерi шiн берiлген немесе осы масаттара арналан жер ауыл шаруашылыы масатындаы жер деп танылады.

Ауыл шаруашылыы масатындаы жер рамына ауыл шаруашылыы алаптары мен ауыл шаруашылыыны жмыс iстеуiне ажеттi iшкi шаруашылы жолдары, коммуникациялар, тйы су айдындары, мелиорациялы жйе, ора-жайлар мен имараттар орналасан жер, сондай-а баса да алаптар (сор, м, таыр жне ауыл шаруашылыы алаптарыны алабына осылан баса да алаптар) жатызылады.
Ауыл шаруашылыы алаптарына егiстiктер, тыайан жер, кп жылды екпелер егiлген жер, шабындытар мен жайылымдар жатады.
Егiстiк - жйелi трде делетiн жне кп жылды шптердi егiстiгiн оса аланда, ауыл шаруашылыы даылдарыны егiстiгiне пайдаланылатын жер учаскелерi, сондай-а срi жер. Тыайан жер - брын егiстiк рамында болан жне кзден бастап бiр жылдан аса ауыл шаруашылыы даылдарын егуге пайдаланылмайтын жне пар айдауа зiрленбеген жер учаскесi. Кп жылды екпелер - жемiс-жидек, техникалы жне дрi-дрмек нiмдерiнi тсiмiн алуа, сондай-а ауматы сндеп безендiруге арналып олдан отырызылан кп жылды ааш, бта екпелерiне пайдаланылатын жер учаскелерi. Табии шабындытар мен жайылымдар - шп шабуа жне жануарларды жаюа жйелi трде пайдаланылатын жер учаскелерi.
Тбегейлi жасартылан шабындытар мен жайылымдар - шп егу арылы жаадан отайан шабынды жне жайылым учаскелерi.

Ауыл шаруашылыы масатындаы жер:

1) жеке меншiкке - азастан Республикасыны азаматтарына зiндiк осалы шаруашылыын, бабандыты, саяжай рылысын дамыту шiн;
2) жеке меншiкке немесе жер пайдалануа - азастан Республикасыны жеке жне зады тлаларына шаруа (фермер) ожалыын жргiзуге, тауарлы ауыл шаруашылыы ндiрiсi, орман сiру, ылыми-зерттеу, тжiрибе жргiзу жне оыту масатында, осалы ауыл шаруашылыын, баша жне мал шаруашылыын жргiзу шiн;

3) шетелдiктер мен азаматтыы жо адамдара 10 жыла дейiнгi мерзiмге жалдау шарттарымен уаытша жер пайдалануа берiледi.

алаларды, кенттердi, ауылдарды, селолар мен баса да оныстарды дамыту шiн берiлген жер учаскелерi елдi мекендер жерiнi санатына жатады.
Елдi мекендердi жерi зге кiмшiлiк-ауматы рылымдарды жерiнен аланы шегi, кенттi шегi, ауылды (селолы) елдi мекеннi шегi арылы шектеледi.
Елдi мекендер жерiнi рамына:

1) рылыстар алып жатан рi кп птерлi жне кп абатты трын йлер, й iргесiндегi жер учаскелерi бар жеке трын йлер салуа арналан трын жай салатын жер;

2) денсаулы сатау, мдениет, сауда, оамды таматандыру, трмысты ызмет крсету, коммерциялы ызмет объектiлерi, сондай-а жалпы бiлiм беру, арнаулы орта жне жоары бiлiм беру мекемелерi, кiмшiлiк, ылыми-зерттеу мекемелерi, ибадат йлерi мен зге де iскерлiк йлерi, рылыстар мен имараттар салынан жне соларды орналастыруа арналан оамды iскерлiк рылыс салатын жер;

3) нерксiп, коммуналды жне оларды жмыс iстеуiн амтамасыз ететiн ойма объектiлерi, инженерлiк жне клiк инфрарылымы объектiлерi салынан жне соларды орналастыруа арналан, сондай-а осы объектiлердi санитарлы-орау айматарын белгiлеуге арналан ндiрiстiк рылыс салатын жер;

4) темiр жол, автомобиль, зен, теiз, уе жне быр тасымалы жолдары, инженерлiк инфрарылым мен байланыс магистральдары тетiн жне соларды салуа арналан клiк, байланыс, инженерлiк коммуникациялар жерi;

5) ерекше оралатын табии ауматар, сауытыру, рекреациялы жне тарихи-мдени масаттаы жер;

6) зендер, табии жне жасанды су айдындары мен акваториялар, су орау айматары, гидротехникалы жне баса да су шаруашылыы рылыстары орналасан су айдындары мен акваториялар жерi;

7) ауыл шаруашылыына пайдаланылатын жер;

8) аладар, кшелер, тротуарлар, тпе жолдар, жолдар, жаалаулар, парктер, глзарлар, аладаы ормандар, бульварлар, су айдындары, жаажайлар, зираттар жне халыты ажеттерiн анааттандыруа арналан зге де объектiлер (су бырлары, жылыту бырлары, тазарту рылыстары жне жалпы жрт пайдаланатын баса да инженерлiк жйелер) орналасан жне соларды орналастыруа арналан орта пайдаланудаы жер;

9) ала рылысы ызметiне тартылмаан, елдi мекендi ауматы трыдан дамытуа жне зiндiк й (осалы) шаруашылыын дамытуа арналан резервтегi жне зге де жер;

10) крематорийлердi, мал орымы, трмысты алдытар тастау орындарын жне арнаулы нормативтер мен ережелер белгiленбейiнше пайдалануа болмайтын зге де объектiлердi орналастыру шiн блiнетiн арнайы масаттаы жер;

11) ораныс ажеттерi шiн берiлген жне зге де пайдалану режимiндегi жер кiруi ммкiн.

Р ЖК жне азастан Республикасыны зге де за актiлерiнде белгiленген тртiппен тиiстi нысаналы масат шiн азаматтар мен зады тлалара берiлген жер нерксiп, клiк, байланыс жерi жне ауыл шаруашылыынан зге масата арналан жер деп танылады.
нерксiп жерiне нерксiп объектiлерiн орналастыру мен пайдалану шiн берiлген жер, оны iшiнде оларды санитарлы-орау жне зге де айматар жатады.

Аталан масаттара берiлетiн жер учаскелерiнi млшерi белгiленген тртiппен бекiтiлген нормалара немесе жобалау-техникалы жаттамалара сйкес айындалады, ал жер учаскелерiн блiп беру оларды игеру кезектiлiгi ескерiле отырып жргiзiледi.

Ерекше оралатын табии ауматарды жерiне мемлекеттiк табии орытарды, мемлекеттiк лтты табии парктердi, мемлекеттiк табии резерваттарды, мемлекеттiк iрлiк табии парктердi, мемлекеттiк зоологиялы парктердi, мемлекеттiк ботаникалы батарды, мемлекеттiк дендрологиялы парктер мен мемлекеттiк табиат ескерткiштерiнi жерi жатады.

Сауытыру масатындаы жерге табии шипалы факторлары бар курорттар, сондай-а ауруды алдын алу мен емдеудi йымдастыру шiн олайлы жер учаскелерi жатады.

Халыты йымдасан трдегi жаппай демалысы мен туризмiне арналан жне сол шiн пайдаланылатын жер рекреациялы масаттаы жер деп танылады.

Тарихи-мдени орытар, мемориалды парктер, орымдар, археологиялы парктер (орандар, ала орындары, тратар), сулет-ландшафт кешендерi, жартастаы бейнелер, ибадат рылыстары, шайас жне рыс аладары болан жер учаскелерi тарихи-мдени масаттаы жер деп танылды.

Орманды, сондай-а ааш спеген, бiра орман шаруашылыыны ажеттерiне берiлген жер учаскелерi орман орыны жерi деп танылады.
Су айдындары (зендер жне олармен тедестiрiлген каналдар, клдер, су оймалары, тоандар мен баса да iшкi су айдындары, ауматы сулар), мздытар, батпатар, су кздерiнде орналасан, аысты реттейтiн су шаруашылыы рылыстары алып жатан жер, сондай-а осы рылыстарды су кзет айматары мен белдеулерiне жне ауыз сумен амтамасыз етудi бас саа жйелерiн санитарлы кзет айматарына блiнген жер су орыны жерi деп танылады.

Меншiкке немесе жер пайдалануа берiлмеген, ауданды атарушы органдарды арамаындаы барлы жер босалы жер болып табылады.

Р ЖК-ні 2-тарауында мемлекеттік органдарды жер атынастарын реттеу саласындаы зыреттері белгіленген.

азастан Республикасы кiметiнi жер атынастарын реттеу саласындаы зыретiне мыналар жатады:

1) Республиканы жер орын пайдалану мен орау саласындаы мемлекеттiк саясатты негiзгi баыттарын зiрлеу;

2) оршаан ортаны орау жнiндегi баса да iс-шараларды кешенiнде жердi тымды пайдалану, топыра нарлылыын сатау мен арттыру, жер ресурстарын орау жнiндегi мемлекеттiк бадарламаларды зiрлеу;

3) республикалы маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды ру мен кеейтуге, халыаралы мiндеттемелердi орындау мен жердi ораныс жне ауiпсiздiк ажеттерi шiн пайдалануа байланысты жадайларда барлы санаттаы жерден жер учаскелерiн беру жне алып ою, соны iшiнде сатып алу арылы алып ою;
4) жер учаскесiне меншiк ыына жне жердi пайдалану ыына берiлетiн жаттарды нысандарын бекiту;

5) облысты кiлдi жне атарушы органдарды аудандар мен облысты маызы бар алаларды шекарасын згерту мселелерi жнiндегi сыныстарын келiсу, сондай-а облысты маызы бар алалар тiрегiнде ала маы айматарын белгiлеу мен згерту т.б.

Орталы укілетті органны зыретіне:

1) жер занамасын олдану іс-тжірибесін жинатау жне оны жетілдіру;

2) жер атынастарын реттеу саласындаы нормативтік ыты актілерді жобаларын зірлеу жне азастан Республикасы кіметіні бекітуіне енгізу;

3) мемлекеттік жер кадастры мен жер мониторингін жргізуді дрыстыын баылауды жзеге асыру;

4) жерге орналастыру жне мемлекеттік жер кадастры жніндегі нормативтік ыты актілерді бекіту;

5) жерді пайдалану мен орау мселелеріне атысты республикалы бадарламалара, жобалар мен схемалара сараптама жргізу;

6) орталы жне жергілікті атарушы органдармен жер атынастарын реттеу мселелері бойынша зара іс-имыл жасау;

7) ауыл шаруашылыы масатындаы жер учаскелері паспортыны нысанын бекіту;

8) жер-кадастрлы жаттаманы рылымын, рамын, мазмнын жне нысандарын белгілеу;

9) жер мониторингін жргізуді йымдастыру т.б.

Облысты (республикалы маызы бар аланы, астананы) жер ресурстарын басару жніндегі ауматы органыны зыретіне:

1) жерді пайдаланылуы мен оралуын мемлекеттік баылауды жзеге асыру;
2) пайдаланылмай жатан жне азастан Республикасыны занамасын бза отырып пайдаланылып жатан жерді анытау;

3) аныталан жер занамасын бзушылытарды жою жнінде орындалуы міндетті нсамалар беру;

4) жер занамасы саласындаы кімшілік ы бзушылы туралы істерді арау;

5) з масатында пайдаланылмай не азастан Республикасыны занамасын бза отырып пайдаланылып жатан жер учаскелерін алып ою туралы сот органдарына талап-арыз дайындау т.б.

Облысты укілетті органыны зыретіне:

1) жер ойнауын пайдалану жне магистральды бырлар тарту, мнай жне газ деу объектілерін салу, жергілікті маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды ру рі кеейту масатында жер учаскелерін беру жне алып ою жніндегі облысты жергілікті атарушы органыны сыныстары мен шешімдеріні жобаларын дайындау;

2) облысты жергілікті атарушы органыны мемлекеттік ылыми-зерттеу йымдары мен оларды тжірибе шаруашылытарына, сондай-а мемлекеттік тым сіру шаруашылытары мен асыл тымды мал зауыттарына жер учаскелерін беру жніндегі сыныстары мен шешімдеріні жобаларын дайындау;

3) барлы трдегі ерекше оралатын табии ауматар ру шін жерді резервтеу жніндегі сыныстарды дайындау;

4) з зыреті шегінде мемлекет жеке меншікке сататын наты жер учаскелеріні кадастрлы (баалау) нын бекіту;

5) з зыреті шегінде жер учаскелеріні блінетіндігі мен блінбейтіндігін айындау т.б.

Республикалы маызы бар аланы, астананы укілетті органыны, оны кімшілік баынысына берілген ауматаы зыретіне:
1) жерге орналастыру жмыстарын жргізуді лицензиялау;

2) ауыл шаруашылыы алаптарын бір трден екіншісіне ауыстыру жнінде сыныстар дайындау;

3) республикалы маызы бар аланы, астананы жер балансын жасау;
4) республикалы маызы бар аланы, астананы жергілікті атарушы органыны жер учаскелерін беру жне оларды нысаналы масатын згерту жніндегі сыныстары мен шешімдеріні жобаларын дайындау;

5) жер учаскелеріні бар немесе жо екендігі туралы анытамалар беру т.б.
Аудандарды (облысты маызы бар алаларды) укілетті органдарыны аудан шекарасы, ала шекарасы (шегі) шебіндегі жне оны кімшілік баыныстылыына берілген ауматаы зыретіне:

1) иесіз жер учаскелерін есепке алу;

2) ауданны (облысты маызы бар аланы) жергілікті атарушы органыны жер учаскелерін беру жне оларды нысаналы масатын згерту жніндегі сыныстары мен шешімдеріні жобаларын дайындау;

3) мемлекеттік ажеттер шін жер учаскелерін алып ою жнінде сыныстар дайындау;

4) жер учаскелеріні блінетіндігі мен блінбейтіндігін айындау;
5) мемлекет жеке меншікке сататын наты жер учаскелеріні кадастрлы (баалау) нын бекіту т.б.

Жергiлiктi кiлдi органдарды тиiстi ауматарда жер атынастарын реттеу саласындаы зыретiне мыналар жатады:

1) баса да табиат орау iс-шаралары кешенiнде жердi тымды пайдалану, топыра нарлылыын арттыру, жер ресурстарын орау жнiндегi айматы бадарламаларды бекiту;

2) ауылды (селолы) атарушы органдарды арамаына берiлген ауыл шаруашылыы алаптарын оса аланда, елдi мекендер аумаында жер шаруашылы орналастыру жоспарларын бекiту;

3) жергiлiктi атарушы органдар мен йымдар басшыларыны жер ресурстарыны пайдаланылуы мен оралуыны жай-кйi туралы есептерiн тыдау;
4) азастан Республикасыны за актiлерiнде белгiленген зыретi шегiнде кiмшiлiк-ауматы бiрлiктер арасындаы шекараны белгiлеу туралы шешiмдер абылдау.

Облысты жергілікті атарушы органыны зыретіне мыналар жатады:
1) баса да табиат орау iс-шаралары кешенiнде жердi тымды пайдалану, топыра нарлылыын арттыру, жер ресурстарын орау жнiндегi облысты (алалы) бадарламаларды зiрлеп, облысты (республикалы маызы бар аланы, астананы) кiлдi органны бекiтуiне енгiзу жне оларды орындалуын амтамасыз ету;

2) жер ойнауын пайдалану, магистральды бырлар тарту, мнай жне газ деу объектiлерiн салу масатында жер учаскелерiн беру жне алып ою, соны iшiнде сатып алу арылы алып ою;

3) ауданаралы маызы бар уаытша пайдаланылатын мал айдау жолдарына жер учаскелерiн беру т.б.

Республикалы маызы бар аланы, астананы жергілікті атарушы органыны жер ресурстарын реттеу саласындаы зыретiне мыналар да жатады:

1) тиiстi кiлдi органны бекiтуi шiн олара кiмшiлiк баыныстаы елдi мекендер аумаыны жер-шаруашылы орналастыру жоспарларын зiрлеу жне оларды орындалуын амтамасыз ету;
2) жерді айматара блу жобаларын (схемаларын) республикалы маызы бар аланы, астананы кілді органдарына бекітуге табыс ету;

2) жерді айматара блу жобалары (схемалары) негізінде жерді нысаналы масатыны жіктемесін бекіту.

Елдi мекендер жерiн оспаанда, аудан шекарасыны шегiнде жер атынастарын реттеу саласында ауданды (алалардаы аудандардан баса) атарушы органны зыретiне мыналар жатады

1) баса да табиат орау шараларыны кешенiнде жердi тымды пайдалану, топыра нарлылыын арттыру, жер ресурстарын орау жнiндегi ауданды бадарламаларды зiрлеп, тиiстi кiлдi органны бекiтуiне енгiзу жне оларды орындалуын амтамасыз ету

2) ауылды (селолы) атарушы органдарды зырына берiлген ауыл шаруашылыы алаптарын оса аланда, елдi мекендер аумаында жер-шаруашылы орналастыру жоспарларын тиiстi кiлдi органны бекiтуiне зiрлеу жне оларды орындалуын амтамасыз ету

3) жерді айматара блу жобаларын (схемаларын) ауданны кілді органына бекітуге табыс ету;

4) жерді айматара блу жобалары (схемалары) негізінде жерді нысаналы масатыны жіктемесін бекіту

Р ЖК-ні 3-тарауында жерге меншік ыы белгіленген. азастан Республикасында жерге мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылады жне бiрдей оралады.

Меншiк ыыны субъектiлерi:

республика аумаындаы жерге мемлекеттiк меншiк ыыны субъектiсi - азастан Республикасы;

ЖК белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жер учаскелерiне жеке меншiк ыыны субъектiсi - азаматтар жне мемлекеттiк емес зады тлалар.

Бл ретте, егер ЖК згеше белгiленбесе, азаматтар деп азастан Республикасыны азаматтары, сондай-а шетелдiктер мен азаматтыы жо адамдар ынылады.

Меншiк иесiнi зiне тиесiлi жер учаскесiн иеленуге, пайдалануа жне оан билiк етуге ыы бар.

Жер учаскесiне меншiк ыы:

1) меншiк ыын табыстау;

2) меншiк ыын беру;

3) меншiк ыыны мбебап ыты мирасорлы тртiбiмен (мраа алдыру, зады тланы айта йымдастырылуы) ауысуы арылы туындайды.
Меншiк ыын табыстау, беру жне оны ауысуы жер учаскесiнi нысаналы масаты ескерiле отырып, жзеге асырылуа тиіс.

Жер учаскесiне меншiк ыы:

1) мемлекеттiк органдар актiлерiнi;

2) азаматты-ыты ммiлелердi негiзiнде;

3) азастан Республикасыны задарында кзделген зге де негiздерде туындайды.