Таырыбы: Ксіпті психологиялы мазмны.

Сратары:

1. Ксіп, маманды, іскерлік, лауазым тсініктері

2. Ебек постысыны рылымы.

3. Ебекті затты жне леуметтік жадайлары.

Психология ебегінде арастырылатыны іскерлікті сапалы ажеттілігін, осы арылы ебекті тиімділігі аныталады. Біра спецификалы зіндік психологиялы мселеге кіл блу, адам – жмысшы осы тланы дамуы.

А.Н. Леонтьевті айтуынша екі тланы туаны туралы: бірінші рет мектепке дейінгі жаста, иерархия мотиві рылады жне бір нрседен бас тарту абілеті пайда болады; Екіншісіне жеткіншек кезіндегі жас бала жаадан з мотивін тсінгенде жне басарушылыпенайналысанда. Осыан орай шінші тланы пайда болуын айтуа болады. Профессионалды іскерлікте лкейген адам зіні потенциалын растырып, профессионалды іскерлік адама кмегі кп, ол зіне алаанын орындай алады.

Келесіде сананы даму этапын атап айтуа болады.

1) млшерін мегеру, физикалы даму;

2) леуметтік тланы абатыны алыптасуы;

3) тланы ішкі орталыыны алыптасуы.

Тланы даму спецификасы маманына ерекше адамны зіні дамуы. Бірата маызды мселе ол тланы дамуы, маман ойды дамуы, з алдына сраа жауап табу.

Климовты айтуынша адамны ебек субьектісі ретінде дамуы.

Ойын алдындаы кезе. абылдау функциясыны игеру, сзді, ережелерді жеілдігі, арыарай адамны ебекке йренуі.

Оптация кезеі. Осы кезеде мірге дайындыы, ебекке дайындыы, саналы жне жауапты маман жолын тадауда. Егер адам мман тадау алдында болса, ол оптант деп аталады. Климовты айтуынша осы кезеде «оптант» ситуациясында лкен адам болуы да ммкін. Мысалы, жмыссыз адам. «Оптация» - ол жаса крсетуі емес, тек ол маман тадар алдындаы итуация.

Адепта кезеі.Ол профессионалды дайынды, кптеген мектеп бітірушілер осыдан теді.

Интернала кезеі. Мамандыа кірісу ріптес ретінде, наты жмыса кірісу. Осы кезе Е.А. Климовты айтуынша. Жмысшы ріптес ол «з адамны арасында» жмысшы толы профессионалды мшесі болады.

4) профессионализм емес (ол адам з маманы ретінде толы білімі жо)

Профессионализм – (адам - з жмысын жасы білетін, толы жмысын істейді)

Профессионализм, псевдопрофессионализм (сырты бейнесі лдеайда іскерлікті)

Профессионализм – (адам брын профессионал болды «экс профессионал»)

Марков таы наты этаптарын крсетте алады. Адамны профессионала бейімделуі; біра барлыынжасылы ктпейді. Басалары оандайын болмайды. Мысалы, нші, артисттер оларды йымдауы сахнадажасы ойнауы.

5) бірнеше маманды еркін игеру, осыны барлыын «стаз» деп атайды. Мысалы, химия малімі те жасы педагог – ол бір жатан филосов, психолог жнке саясаткер.

6) зін тла ретінде кру, профессионал з жмысын да лгеруге, мірге мысал табуа, кш табуа.

Алдын – ала кру этапы. Мнда адам толы специалист ретінде креді; былай араса, бсеке кресі адамны мір уатын жоарылатады. Сондытан ждас маман осы ылыма жгінеді. Жетістікке жетуге – оны стимулы болады.

Тратылы этапы. зіді сенімді, лгерімді маман ретінде бекіту. осы этап ары арай мамандыты жаластыру, зін ортада жне зфирмада натыпозиция ру.

олдану этапы. Жетістік позициясын сатау. Аадм осы этапта траты амамн болуа жне леуметтікжадайын орнытыруа тырысады. Осында сратар шешіледі. зіне ыайлы мірін ыайдастыруа, жмысынжа жетістікке жету деген.

Тмендеу этапы. Профессионалды жне леуметтік активтілікті тмендеуі.

Егер де ртрлі авторды периодизациясын салыстырса, згешелікті байаймыз. Мысалы, психолгты Е.А.Климовты профессионалды периоды 11-12 жне 14-18 жас, аламерикан психологы Д. Сьюпер аналогиялы стадиясы 14-25 жаста.

Голландия психологі Б. Ливехуд 3даму аспектісін крсеткен:

1) биологиялы даму, осымша келесі период:бкіл организмні суі, згеруі.

2) Психикалы даму. Балалы шатан мірді бейнесін іздеу, осыны кбінесе «фантастика мірі»

3) Жанны мірбаяны, ол балалы шатан басталады, зіні «мен» тсінігін тсінеді.

Б. Ливехудты ойынша балалы шатан кейінгі мір:

Жасты жас (16-17-21-24жас) - тпелі фаза. Жастышаол з ылы рекеттеріменжмыс істеу, содан кейін зін лкен адамдармен теей алады. Б. Ливехуд 14-15 жастаы баланы жмыс істегеніне арсы шыады.

20 жылдары (21-28 жас) – бірінші ересек фазасы. Ересекадам зін ртрлі жатан крсеткілері келеді. Осы арылы зін зерттеуге жне зіні абілеттерін білуге е жаманы болатын осы фазада ол 10 жыл ішінде бір жмыста істеген. Басалар йленуі, жан жаты болуы.

йымдастыру фазасы. (28-35жас) біріншіплана ол мамандандырылан істі круге болады. Адамдар з жмысына тереірек кіріседі, здері леуметік изоляцияны растырады.

Жаа достарды таппайды, таныстары бар, барлытары пайдалы таныстары.

30 жылдарды ортасы. Мынада кбінесе, жаа мен ескімен арасындаызілісі боланын ору. Мысал ретінде Б. Ливехуд 40 жастаы директормен зіндісін крсетті: «Сіз білесіз бе, мен ашан ксіпорынды мен арыза алан ашаа аштым, ыли да ойлайтынмын барлыына жеткенде демалуа барам деп осы ойлааным орындала жаздады. Біра маан демалуа уаыт жо. Мен тере депрессияда жрмін, мен лі 30 жылдай бір орында отыру керекпін. алай ойлайсыз,барлыын сатасм жне барлыын жаадан бастасам? Сонда менде мірге деген ызыушылы айта оянады. Біра барлыы бекер, зімнен аша алмай, 19 жастаы балаа мен оралмаймын, мына кризистен тыла алмаймын. Барлыын згерте алмайсыз. Уаыт тті, болды. Е алдымен зіне ызыты нрсемен айналысу керек »

40 жылдары. Биологиялы тмендеу жне ішкі дниені дамуы. Сонда мынандай сра туады: «Баса абілеттер табуа бола ма?» кптеген йелдерде сексуалдылыты тмендеуі (жмысы шін) ал кптеген ерлерде сексуалдылыты жоарылауы йелдер лі кнге дейін тсінбей жр. ажеттілікті ауысуы. Ішкі дниесіне, жмысына арау жне тадау осы кезеде байалаады.

50 жасты басы. Б. Ливехудты крсетуі бойынша, егер де жаа ндылытартабылмаса, трагедиялы кйде боландай. Адам жмыспен кетеді. Егер де жаа маына табылса, онда адам жмыспен ана емес, басаларада кіл бледі. Баытты болу.

50 жастан кейін. (56-63 жас) Кпшілікке болаша жо сияты крінеді. Барлыы артта деп жре береді. Кейбіреулерінде кбінесе мен кп нрсені істеген жопын, бітірген жопын деген ой туындайды. Б. Ливехудты мысалын айтуа болады. Ол кптеген артайан адамдармен гімелесіп, оларды мірлеріні енді басталандыын тсінді. йгілі япон суретшісі Хогуксайды айтуынша ,73 жастан оны жмыстары ткке ажет болан жо. Ал 73 жастан кейін карьерасы енді басталды. Тицьян з баурап алан жмыстарын 100 – ге келгенде салды.

II. Индивидуалды стильді ебек істі мселесі. Индивидаульді ебекті дамуында психологиялы системасы жатыр. В.Д, Шадриковті анализібойынша ртрлі психологиялы профессионалды системалар келесідей болады.

Маманды істі мотивті алыптасуы. Ебекісіне мотивін жылжыту. Соында жмысшы змотивін табады. Е басты мотив адамны маманын тадау.

Маман ісіні масатыны алыптасуы. Е басты істі масатын тсіну. Маманды сіті масаты ол нтижесі ретінде крінеді; ксіптік амал, ртрлі жадайлардаы негізгі этаптарды рылу масаты: берілген нтижені жолы; наты масатын анытау.

Service Unavailable

The server is temporarily unable to service your request due to maintenance downtime or capacity problems. Please try again later.