Ибн Сина философиясындагы кудай эманациясы идеясы
Ибн Синаның пікірінше, әлем құдайдың эманациясы арқылы қажеттілік негізінде қалыптасты. Құдай бейтарап, әлем материалды, құдай сияқты ол да мәңгі. Табиғи заттар бір – бірімен себеп салдарлы байланысқан, онда табиғи заңдылықтар үстемдік жасайды.
Араб перипатетизмнің шыңы – ибн Рушд немесе Аверроэс, мұсылмандық Испанияның орталығы Кордовада өмір сүрген. Аристотельдің ізімен ол да барлық адамдарға ортақ бейтарап әлемдік ақыл деп пайымдады, оның философиясы материалистік сипатта дамыды., ол алдыңғы қатарлы араб ойшылдарының және Аристотель ілімдерін синтездеу нәтижесінде схоластика мен католицимзге қарсы бағытталған ілімді жасады.
Осыған сәйкес жеке адамның жанының мәңгілік тегін теріске шығарды, бірақ бүкіл адамзат мәңгілік деп есептеді.
Ибн - Рушд «екі жақты ақиқат» ілімін жасады. Мұның көмегімен философия мен ғылымды діннің бақылауынан босатуға әрекет жасады. Ойшылдың бұл қадамы философияның кейінгі дамуына оң ықпал етті.
4. Сопылық – исламдағы мистикалық бағыт. Оның тану объектісі - Құдай. Оны танып білудің өзіндік ерекшелігі бар, өйткені Құдай сияқты өте қасиетті объектіні тануға логикалық ойлау немесе парасаттың шамасы келмейді. Ол үшін ерекше бір жағдай – адам жанының терең түкпірінде жататын бір киелі күш қажет. Ондай күш бар ма? Бар болса, ол қандай күш деген сұрақтар бірден көкейге оралады. Иә, адамды адам ететін, оған ерекше рухани қуат беретін, оның өмірін мәнді де сәнді ететін, жүрегігің түкпірінде нәр алып, әрдайым жанып тұратын ерекше күш – ол сүйіспеншілік Құдайтану адамнан ерекше әсерленушілікті, сүйіспеншілікті, онымен ерекше сырласуды қажет етті.
Құдай тану – ерекше сүйіспеншілік сезімін бастан кешіру. Құдай, ең алдымен, сүю объектісі, ал оған шын көңілімен берілген сопылар шексіз сүюшілер.
Ибн Синанын философиялык козкарастары озинин онтологиясында неоплатонизмнен калган эманация идеясын кенинен колданып, дуние алланын биринши себептин агып-тасуынан пайда болды деген пикир айтады.Ибн Сина озинин онтологиялык илиминде диндеги «кудай жоктан барды тудырды»деген пикирге карсы шыгады. Егер дуние жоктан пайда болса, онда дуниенин ис арекети себеби болмаган екен гой деген ойга акеледи, онда кудайдын ол касиети кажетти емес, онын терен ман магынасынан шыкпайды. Олай болса ол озгереди, ал онын ози онын кемелине келмеген, жетилмегендигинин кориниси Кудайдын абсолютти жетилген алгашкы себептигине кайшы келеди. Ибн Сина кудайды диндеги сиякты табигатка онын жаратушысы ретинде карсы коймайды. Кудай дуниедеги барлыктын алгашкы себеби болганнан кейин , материалдык дуние кудайсыз, ал кудай бул дуниесиз омир суре алмайды деген пикирге келеди.