ПСИХИАТРИЯЛЫҚ КӨМЕК
Стационарлық көмек психикалық ауруларды емдеуде маңызды роль атқарды. Әр елде 1000 тұрғынға есептегенде психикалық орын 0,2 ден 6-ға дейін болады. Дамушы елдерде оның саны аз. Қазіргі уақытта психикалық ауруларды, олардың жанұяларынан және қоғамнан бөлмей емдеуге қатысты жалпы тенденцияға байланысты психиатриялық койкалар саны қысқарды. Дүниежүзілік Денсаулық сақтау Ұйымы (ДДҰ) эксперттерінің айтуы бойынша 1000 тұрғыны бар елге 1-1,5 орын болуы тиіс. Біздің елімізде 1975 ж. 312,6 мың адамға 1,2 орын болды. Сонымен қатар қалаларда 2-ден жоғары, ауылдық жерде 1 және одан кем болды. Біздің елде психиатриялық койкалар саны салыстырмалы түрде көп емес.
Соңғы кезде созылмалы алкоголизммен ауыратын науқастарды емдейтін ауруханалар ашылып жатыр. Осындай профилизацияланған ауруханаларда науқастарға емдік және реабилитациялық жұмыс жүргізу тиімдірек.
Жаңа психиатриялық ауруханалар құрылысында оның архитектуралық көркемделуіне, бөлімше және бөлмелерді жоспарлауға көп мән берілді. Палаталар ең аз науқас санына есептелген. Сонымен қатар қосымша бөлмелер, науқастарға арналған тынығатын бөлмелер, спорт залдары, мәдени-терапиялық бөлмелер және тағысын-тағы бар. Медперсоналдар бөлмелері науқастарды әр уақытта тіркеп тұруға ыңғайлы.
Отандық психиатрияның негізін қалаушылар тұрғындарға психиатриялық көмектің қолжетімді болу керектігін үнемі көрсеткен. Ауруханадан тыс психиатриялық көмектің бір формасы - жанұялық психиатриялық патронаж.
Ресейде ең алғаш рет осы форма туралы 1887 ж.орыс психиатрларының бірінші съездінде айтылған. Бұл көмек формасы – кеңес үкіметі кезіндегі психиатрияның ең маңызды жетістігі болып табылады.
Жанұялық патронаж кезінде науқасты жанұясында қалдырады немесе медициналық көрсеткіштерге сүйеніп, оларға медициналық көмек немесе ақшалай көмек көрсеткен. Патронаж көбінесе ремиссия күйіндегі және күтімді қажет ететін созылмалы науқастарға тағайындалған. Патронаж психиатриялық көмекті тұрғындарға жақындатты және жазылып келе жатқан науқастардың дәрігер бақылауында болып, өз жұмысымен айналысуына немес өзге жұмыс іздестіруіне мүмкіндік берді.
Кеңес үкіметінің алғашқы жылдарында психиатриялық патронаж ауылдық жағдайда ауруханадан тыс жүйе ретінде маңызды роль атқарды. Соңғы кезде ауруханадн тыс көмек түрінің дамуына байланысты психиатриялық патронаж өз маңызын жоғалтты.
Кеңес үкіметінің алғашқы жылдарында психиатриялық көмекті децентрализациялау және оны тұрғындарға жақындату психоневрологиялық диспансер ұйымы ретінде жүзеге асты. Бұрынғы Кеңес Одағындағы диспансерлік психиатриялық көмек психиатриялық көмек жүйесі бойынша алдыңғы қатарда болып отыр. Диспансерлік психиатриялық көмек арқасында психиатриялық ауруханаларда стационарлы науқастар саны азайды.
Диспансерлер науқастарға емдік және социальды көмек көрсетеді. Ауылдық жерлерде ауруханаларда психиатриялық кабинеттер жүйесі және орталық аудандық ауруханаларда психоневрологиялық бөлімшелер бар. Осындай кабинеттерде немесе бөлімшелерде жалпы учаскелік дәрігер және орта медперсонал психиатр кеңесі арқылы бекітілген учаскелеріндегі аурулармен күнделікті емдік және профилактикалық жұмыс жүргізеді.
Орталық аудандық аурухананың диспансерлік бөлімінің құрамында психиатриялық, неврологиялық, балалар, психоневрологиялық, наркологиялық кабинеттер бар. Психоневрологиялық диспансер бөлімшесінің қызметкерлері осы контингент науқастарын, әсіресе алғаш дерттің белгісі бақыланған науқастарды анықтауға байланысты қомақты жұмыс өткізді. Бұл қызметте негізгі көмекті ауылдық учаскелік дәрігерлер, фельдшерлер, акушерлер, ауыл тұрғындарын жақсы білетін адамдар көрсетеді.
Соңғы 10 жылда науқасты қоғамдық ортадан аластатпай емдеу түрі дамып, етек алып келеді.
Ауруханадан тыс психиатриялық көмек жалпы емханамен тығыз байланыста жұмыс жасайды. Психоневрологиялық диспансер мен жалпы емхана арасындағы интеграция бұрыннан қалыптасқан, яғни, осы диспансерлерде қызмет ететін дәрігерлер мен жалпы емхана қызметкерлері бір аймақта және бір әкімшіліктік ауданда тұратын науқастарды еммен қамтамасыз етеді. Бұл диспансерлік және емханалық жұмыстарды жеңілдетеді, яғни олармен уақтылы кеңес беру, тұрақты бақылау жасау, барлық ауруларға уақытында психиатриялық көмек көрсету, аурулардың уақтылы дәрігерге көрінуі тәрізді жағдайлар жасалуда. Осы қиындықтарды жеңу үшін емханаларда психотерапия бөлмелерін ашу туралы шешім қабылданды.
Психотерапевт бөлмесін жалпы емхана құрамына қосу үшін ауруларға психиатриялық және жалпы дәрігерлік көмекті бірдей көрсету қажет.
1975 ж. жалпы психиатриялық көмек жүйесінен бөлек қызмет болып наркологиялық көмек шықты. Наркологиялық көмек арнайы жабдықталған аурухана және алкоголизммен науқастарды емдеуге арналған наркологиялық диспансер түрінде болады. Наркологиялық диспансерлер алкоголизммен, наркоманиямен, токсикоманиямен зардап шегетін науқастарды ерте анықтау және осы аурулардың алдын алу, емдеу, есепке тіркеу, осы ауруларға қажет әлеуметтік көмек көрсетуді іске асырады. Кейбір мекемелерде наркологиялық кабинеттер және фельдшерлік наркологиялық пункттер бар.
ІІ тармақ