Тақырыбы: Үш фазалы трансформаторлар.
Жоспар: 1.Үш фазалы трансформаторлардыц магнит өткізгіштігішінің
күрылыс ерекшеліктері.
2. Үшфазалы трансформаторлар орамдарынын белгіленуі және
жалғану топтары.
Үш фазалы трансформаторлар. Үш фазалы трансформа-торлар фазалық күрлымы жағынан екі немесе үш орамалы болады да, оларға екі немесе үш орамалы дейді.
Үш фазалы трансформаторлардың магнит өткізгіштігішінің күрылыс ерекшеліктері. Үш фазалы кернеуді (ЭҚК)транс-
формациялау үшін үшфазалы трансформатор қолданылады. Ең көп
тарағандары өзекшелері бір жазықтықта орналаскан үш
фазалы үш өзекшелі трансформаторлар.
6.1.-сурет. Өзекшелері бір жазықтыцта орналасқан үшфазалы үшөзекшелі
кернеу трансформаторы: 1 - магиитөткізгіш; 2 - төменгі кернеу орамасы;
3- жоғарғы кернеу орамасы.
Мүндай трансформаторлардың сипаттамалық ерекшелігі онын магнит жүйесінің симметриялы болмауы, ортадағы магнит өткіз-гіштің өзекшесі шеткілерінікінен қыска. Бүл ең бастысы бос жүріс кезінде білінеді.
Кіші қуатты трансформаторлар үшін симметриясыздык 50% жетуі мүмкін ІАхх =ІСхх=(1,2... 1,5) . Мүндай жағдайда бос жүріс тоғы үш фазаның тоқтарының орташа арифметикалық мәніне теңеп алынады. Аталып өткендегідей бос жүріс тоғы (0,02...0,1)Ін болғандықтан қуаттылыгы шағынтрансформаторлар үшінтоқтардың симметриясыздығы екінші ораманың магнит ағынының магнитсіздену факторлары есебінен аз жүктеме кезінде де әсер етпейді. Фаза тоқтарының жүктелудегі симметриясыздығынан туған табиғи немесе жасанды симметриясыздық, ЭТН курсынан белгілі болғандай, трансформатордың құрлыс бөлігінде, бактың қабырғасына және тартпа болттар арқылы еріксіз тұйыкталуынан магнит ағыньшың үшінші гармоникалық қүраушысы пайда болады.
6.2.-сурет. Тәуелсіз магнит жуйелі топтың үшфазалы кернеу трансформаторы
Тэуелсіз магнитті жүйелі транс форматорлар- топтамалы үшфазалы трансформатор, ол үш бір фазадан тұрады. Мүндай трансформаторлар, әсіресе брон типтері АҚШ-та, сондай-ақ тоқ беретін үшфазалы желшерде, тарату жүйелерінде кеңінен қолданылады.
Үшфазалы трансформаторлар орамдарынын белгіленуі және жалғану топтары. Жоғары кернеудің фазалық орамаларының басы латынша басәріппен А,В,С, алаяғы жағынан,Х,У,Z пен белгілейді. Төменгі кернеулі орамның қысқыштарын латын алфавитінің кіші әріптерімен белгілейді; а,в,с-ораманың басы және х,у,г-ораманың аяғы.Қысқа болу үшін, фазалық орамаларды бастапқы әріптерімен белгілейді Фаза А(а), фаза В(в), фаза С(с), бір фазалық ораманың басы мен аяғы еркін етіп тандайды. Онда ораманың қалған екі ораманың басы етіп қысқыштарды алады, содан шығып орамаға орау бірінші ораманың бағытымен жүргізіледі.
6.3.-сурет. Үшфазалы кернеу трансформаторы орамасының ұштарын белгілеу.
Үш фазалы трансформаторлардың ортаңғы өзекшесіндегі ораманы табу үшін орамалардың бірін кезекпен желіге қосып, калган екеуінің қысқышындағы кернеуді өлшейді.
Егер ол кернеу бірдей болса,онда желіге қосылған орама ортаңғы өзекшеде болғаны. Үшфазалы трансформатордың фазалық орамалары «жұлдыз» немесе «ұшбұрыш» сұлбасы бойынша жалғанады.
Үшфазалы ораманы « жұлдызша» сүлбасы арқылы қосу оның барлық үш ұшын ортақ түйіншекке жалғап,бас жағын тоқ көзіне немесе жүктемеге жалғау үшін бос қалдырады Ораманы 
ұшбүрыштан қосқанда, бірінші ораманын басы, келесі ораманың аяғымен косып барлық орама түйыкталғанша жалғайды. Трансформатордың орамаларын «жұлдыз» немесе «үшбүрыш» етіп қосу Ү немесе Δ деп таңбалайды. Егер жүлдызша косуда шығарылған бейтарап нүктесі болса, онда сәйкес белгінің қасына нөлді жазады. Мысалы; Үо/Δ десе онда жоғары кернеулі орама жұлдызша қосылған, сыртқа шыгарылған бейтарал нүктесі болғаны, ал төмен кернеулі орама ұшбұрыштап қосылған.
Үшфазалы трансформатордың орамалары «жүлдызша косылған болса, бір мезгілде шама жағынан әртүрлі екі:
UYф =Ö3UYф
етіп жалғанған фазалық жэне сызыктық катынастағы екі кернеу бо-лады. Бұл жүктеме жарықтандыру-күштік түрінде аралас келгенде ыңгайлы. Күштік жүктемесі, мысалы, электр моторлар, әдетте, желі-дегі сызықтық кернеу 380 Вольт, ал нөлдік өткізгіштерді пайдаланып қосылатын тұрмыстық жэне жарыктандыратын 220 Вольттық фазалық кернеуге қосылған кездерде
(U ф=UдÖ3=380Ö3=220) бо-лады. «Үшбұрыштап» қосқанда фазалық жэне сызықтык кернеулер өзара тең:
UVn = UVф
мұнда жалғауды симметриясыз жүктеме кезінде тұтынушыларға ыңғайлы жағдай жасау үшін қолданылады. Бұл жағдайда трансформатор магнит ағындары мен ЭҚК-тердің гармониялық үшінші құраушынын әртүрлі зиянды әсерлерінен қорғалады.
| 6.5-сурет. Кернеу трансформаторы орамасын «ұшбұрыш» сулбасымен жалгау |
6.4-сурет.Кернеу трансформаторы орамасын «жұлдыз» сулбасымен жалгау.
Лекция