Нарықтың мәнін анықтап, негізгі белгілері мен қызметтеріне салыстырмалы талдау жасау
Нарықтық экономика бүгінгі қоғамдағы экономикамыздағы ең өзекті мәселе.Жалпы нарық ,қоғамдық тұтынушылар мен өндірушілерді байланыстырудың тиімді механизмі ретінде әлемдік өркениеттің ірі жетістіктерінің бірі деп есептеледі,оны математикамен ген инженериясымен,электроникамен және адамзаттың басқа ұжымдық даналығының шыңымен келуге болады.Нарықтық қатынастардың қүрылымында да,мемлекет тарапынан нарықтық экономиканы реттеу зор роль атқарады.Халық шаруашылығының экономикалық қантамыры іспетті.Осы нарықтық байланыстар арқылы өндірістің «қан айналымы» жүзеге асады.Оның өміршеңді өндірітің табиғтына экономикалық әлеуметтік жағдайына байланысты дегенмен нарықтың біраз дербестілігі болады,сондықтан да олар ұдайы өндірістің барлық сатыларына, түпкі нәтижесі мен тиімділігіне айтарлықтай әсер етеді.Пайда болуы мен даму кезеңдері.Нарықтық экономика – ертеден келе жатқан шаруашылықтың жүргізу құралы,оның дамуының өзіндік бай тарихы бар.Нарықтың қалыптасуы айырбас пен қоғамдық еңбек бөлінісінің дамуымен байланысты.Нарық қатынастарының дамуын мынадай кезеңдерге бөлуге болады:нарық әлемнің пайда болуы;натуралдық айрбас кезеңінің нарығы;тауар болмысы кезеңінің нарығы,тауар емес балама кезеңнің нарығы. Нарықтық қатынастардың даму кезеңінде айырбас операциялары тұрақсыз кездейсоқ болады,олар шарттары болып табылмайды.Құндық қатынастар әрбір жеке сауда-саттық көріністерде кездейсоқ болады.Нарықтың атқаратын қызметтері мен құрылымы.Нарықтың мәні оның функциялары арқылы толығырақ анықталады.Нарық мынадай маңызды қызметтер атқарады:
тауар өндірісінің өзін өзі реттеу қызметі.Бұл мына жағдай арқылы көрінеді:тауарға сұраныс өскенде, өндірушілер өздерінің өндіріс көлемін көбейтіп, бағаны жоғарылатады. Нәтижесінде өндіріс қысқара бастайды.
Ынталандыру қызметі.Баға төмендегенде өндірушілер өндіруді азайтады,осымен қатар , олар жаңа техника,технологиялар енгізу, еңбек ұйымдастыруды жетілдіру арқылы шығындар азайту мүмкіндігін іздестіреді.
Нарықтың ақпараттық қызметі.тауарлар мен қызметтердің бағасын ,несиенің пайыздық мөлшерін өзгерісіне сәйкес нарық субъектілерінақпаратпен қамтамасыз етеді.
Делдалдық қызметі.тауар иелері өндірушілер мен тұтынушылар арасында сату ж/е сатып алу процесін жүзеге асырады.
Баға белгілеу қызметі.қоғамдық қажетті шығындарға қажеттіліктер мен өндірістің өзгеруін реттейтін құн мен баға арасындағы байланыс арқылы бағаны белгілейді.
Қ.Р-ның нарықтықтық экономиканы жетілдіру үрдістері. Еліміздің нарыққа өткен кездегі бастан кешкен қиыншылықтарын ескермеуге болмайды. Ол: жекеменшік сектордың жоқ болуы, өндіріс ауқымындағы мемлекеттік кәсіпорыннан бастап, сауда ауқымындағы монополиялар және т.б. Сонымен, аталған кедергілердің тізбесінің өзі-ақ Қ. Басшылығының экономикалық, әлеуметтік, саяси түсініктер жағынан елдің стратегиялық дамуына кешенді жағдайда келіп отырады.Мұның өзінде табыс шарты болып-дұрыс таңдалынған стратегия. Қ.Р. экономикасының ерекшелігі халық шаруашылығының құрылымы мен дамуының аймақтық ерекшеліктеріне байланысты.