Бухалтерлік іс-әрекетті автоматтау жүйелері
Программалардың бұл класына бухгалтерлік құжаттар мен есептер даярлауға арналған қарапайым программалар жатады. Мысалы, печатающие платежные поручения и накладные, формирующие сведения о доходах для налогооблажения и пенсионного фонда. «1С: кәсіпорын» комплексі командаларының жұмысын автоматизациялаудың универсалды жүйесі болып табылады. Ол бухгалтерлік есептің әралуан бөліктерінде пайдаланылуы мүмкін: тауарлық және материалды қорларда, жалақыны есептеуде, негізгі қаржылардың амортизациясын ҰҚ есептеуде, кадрлық есепте.
«1С: Кәсіпорын» жүйесі 3 негізгі компанентті қамтиды:
-қаржылық операцияларды бейнелейтін «бухгалтер есеп»;
-командалардың таралуы, материальды, ақшалық және басқа қорлардың қалдығын және қозғалысын автоматтауды есепке алуға тағайындалған «жедел есепке алу»;
-әралуан деңгейде күрделі қайталанылатын есептеуді орындауға арналған «расчет»
Лекция №23. Компьютерлік графикаға кіріспе.
Дәрістің мақсаты: компьютерлік графика негіздерін меңгерту.
Жоспар:
1. Графикалық мәліметтерді жөндестіру туралы жалпы мағлұматтар
2. Түстік моделдер
3. Графикалық программалар. Графикалық ақпаратты құру және жөндестіру жұмыстарынң жалпы принциптері.
Кілттік сөздер:графика, түс модельдері, программалар, графикалық формат.
Иллюстрациялық материал: схема, слайд.
1. Компьютерлік графика – программалық және аппараттық есептеу комплекстерінің көмегімен бейнелерді құру және оларды өңдеу әдістері мен құралдарын зерттейтін инфрматиканың бөлімі.
Компьютерлік графика 3 топқа бөлінеді:
1. Растрлық (формасы өзгереді)
2. Векторлық (формасы өзгермейді)
3. фрактальды
Осы графиканың үшеуі олар монитор –экранда немесе қағазға басылғанда бейненің қалыптасу принциптерімен ерекшеленеді. Векторлық графиканың негізгі объектісі болып сызық болып саналады.
Сызықтың келесі қасиеттері бар:
1. форма (түзу немесе қисық);
2. түсі;
3. қалыңдығы;
4. сызылуы;
5. тұйықталған немесе тұйықталмаған;
6. толтыру қасиеттері болады.
Векторлық графиканың математикалық негіздері
Векторлық графика объектілерінің көрсетілу әдістері.
1. нүкте – бұл объект жазықтықта 2 санмен (x,y) көрсетіледі;
2. түзу – y=kx+b теңдеуі беріледі. k және b параметрлері көрсетіліп белгілі координаталық жүйесінде шексіз ьүзу сызықты бейнелеуге болады.
3. кесінді – айырмашылығы қосымша екі параметрмен (x1,x2) сипатталады.
4. 2-ші ретті қисық – параболла, гипербола, эллипс теңдеулері ең үлкен дәрежесі 2-ден аспайы тиіс. Екінші ретті қисықтың жалпы түрі:
5. 3-ші ретті қисықтардың қарапайым түрі Безье қисықтары жатады.
Түс модельдері
Объектілі графикалық программалармен құрылған және математикалық контурлар сияқты түссіз сызықтар. Оларды қару сияқты сыртқы қабығына және ішіне құю түстерін беріуліз керек. Сонымен қатар сыртқы қабығының өз жуандығы болады, ал құю бүріккіш жаппай құю және арнайы құю болады. Арнайы құюда (гардинетті құю, өрнектеп құю, текістуралы) болып бөлінеді.
Түстерді сипаттау үшін ең алдымен оның қандай бірлікпен өлшенетінен және қандай компанентерден тұратынын білуіміз керек. Түстерді сипаттауда түстер моделі әр түрлі болады. Сонынң саласында аз санды базалық және негізгі түстерді араластыру арқылы басқа түстерді алуға болады, оны құрамдас дейді. Сонымен әр түс математикалық сипатталған базалық компонентер құрылымы. Түстердің параметірі көптеген түстер моделі көмегімен құралды, ал негізінен базалық саналатын түс компанентеріне байланысты. Сонымен кең таралған түрлері - RGB, CMYK, Lab, HSB.
1) RGB моделі:
Базалық компаненттері – 3 негізгі түстен құралған қызыл (Red), жасыл (Green), көк (Blue) .
RGB - үш каналды түс моделі деп атайды. әр базалық түсі 256 әр түрлі түрден тұрады.
2) CMYK моделі.
CMYK – ең танымалы модель, субътарктивті түсті сипаттайды және палирофияда негізгі модельі болады. Бұл модель RGB модельімен тығыз байланысты. Қаралатын түстер жазықтығында да 3 базалық түстерден құралады негізгісі ақ түстен RGB компанентерін алудан шығады.
Мысалы: Cyan(көгілдір = ақ-қызыл), Magenta( = ақ-жасыл), Yellow(сары = ақ-көк).
CMYK моделінің түстік кеңістігі RGB модельінің төнкерілген кеңістігі болады. Қара түс компанентің минималды мәні, ал ақ-колдік, ақ және қара нүктелері сұр шкаламен байланысқан.
CMYK – төртканалды түс модельі болады. RGB моделі аңықты әр компаненті процентпен немесе градияциямен 0-ден 256 ке дейін алынады.
3) HSB модельі- аддитивті түстерді сипаттайды. Сипаттау әдісі суретшінің қолданып жүргеніне ұқсайды. Бұл көбінесе компьютерлік суретшілерге ең танымалы болып келеді. Модельдің базалық компаненті – түстін төн (HUE), жарықтық(Brightness), қанғандық (Saturation). Түстін төк берілген түстіңи спектерде орналасуын сипаттайды. Қызыл түс – көлдік мәнде, ал қалған түстер сол түстің бұрыш өлшемімен қызыл арасында беріледі. Ол 0-ден 360-қа дейін өзгере алады.Қанғандық – таза спектірлі түстер үшін максимал мәнді иеленеді. Ол максимумнан (100 немесе 255 градация) нолге шейін. Қанғандық аз болғансайын түс сонша ашық болады. Нолдік қанғандықта таза спектірлі түс аққа айналады. Жарықтық – спектірлі түстер үшін максималды (100% немесе 255 градация). Жарықтықты төмендеткенде түсте қараланады. Егер нолге тең болса, барлық түс қараға айналады.
4) Lab моделі
Lab моделі – 3 каналды түс моделі болады. Бұл алдында айтылған RGB және CMYK моделдеріндегі кемшілікті жою үшін жасалған моделі. Бұл адамның түс қабылдауына негізделген. Labтүсі жарықтықтан бөлімшеніп алынған. Объектінің жарықтығы светлоны (L) какалымен және екі громатикалық каналдан тұрады.
А-параметірі жасылдан қызылға өзгереді
В-параметірі көктен сарығы өзгереді
Бұл растарлық бейнелермен жұмыс жасағанда түсті қозғалтусыз жарықтықты көрсеттіреді.
Графикалық редактор — графикалық ақпаратты енгізуге және өңдеуге арналған бағдарлама. Графиканың үш түрі бар: олар векторлық графика, растрлық (нүктелік) және фракталдық графика. Векторлық графиканың негізгі элементтік базасы сызықтар мен геометриялық фигуралар болып табылады, ал растрлық графикада элементтік база нүкте болып табылады. Фракталдық графикада суреттер арнайы математикалық формулалардың көмегімен есептеліп салынады. Графикалық бейнелерді кұруда және оны түзетуде компьютер өте күшті және ыңғайлы құрал болып табылады. Компьютердегі графикалық редакторлар баспа өнімдерін, хат, жарнама т.б. көркемдеу үшін қажет. Раіпt бағдарламасы графикалық бейнелерді құруға және оны өңдеуге мүмкіндік беретін қарапайым графикалық редактор болып табылады. Бұл бағдарлама көмегімен қарапайым сурет секілді өнер туындылары болып табылатын суреттерді де салуға болады.
Ең қарапайым графикалык редакторлар әртүрлі қалындыктағы түрлі-түсті қылқаламды пайдаланып, бейнелерді неше түрлі түске бояп, сурет салуға, суретке мәтін енгізуге мүмкіндік береді. Ал күрделі графикалық редакторлар арнайы эффектілер: көлемділік, көлеңке түсіру, созылымды ету, суреттің кей бөліктерін үлкейту, образды қайта жасау және тустерді өзгерту, бір бейненің екінші жаққа жылжуы және т.б. мүмкіндіктер береді. Күрделі графикалық редакторларға CorelDRAW, PhotoShop, Adobe Illustrator және т.б. жатады.
Графикалық редакторлар әртүрлі форматтағы бейнелермен жұмыс істей алады. Редакторларда стандартты бейнелер мен алдын-ала даярланған бейнелердің үлкен кітапханасы бар, оларды пайдаланып, сурет салу өнері жоқ адамның езі тез арада керекті суретті даярлай алады.