Мұнай өнімдерінің негізгі түрлері

Мұнай өнімдері бірнеше топқа бөлінеді, мысалы сұйық мұнай отыны, жарық беретін мұнай өнімдері (керосин), сұйылтқыштар, майлау майлары. Сонымен қатар қайта өңдеу арқылы қатты көмірсутектер алынады (көбіне парафин мен церезин), битумдер мен қосымша мұнай өнімдерін де (сабыннафт, асидол, т.б.) алуға болады. Бензин, керосин және майлау майлары дайын өнім болып табылады. Басқа мұнай өнімдері (парафин, церезин, сабыннафт) майлаулар, мастик конситенциясын, аяқ киім кремдерін, майшамдар, жууға арналған құралдарды жасап шығаруда қолданылатын шикізат ретінде пайдаланылады.

Сұйық мұнай отыны карбюраторлы отын, дизельді отын және қазаңдық отын (мазут) болып бөлінеді. Карбюратырлы отын негізінде сатылуға түседі ; дизельді отын карбюраторы жоқ дизель двигательдеріне арналған. Жоғары температурада дизельдерде отын өздігінен жанады. Дизельдерге арналған отын ретінде көбінесе керосин мен солярка пайдаланылады..

Мазутті бағалы өнімдерді жасауда пайдаланады.

Тез бүлінетін азық-түліктердің тасымалдау.Тез бүлінетін азық-түлік тағамдарын тасымалдау үшін тасымалдаушылар белгіленген тәртіппен ресімделген санитарлық төлқұжаттары бар мамандандырылған автокөлік құралдарын (суықсыз изотермиялық шанақтар, салқындататын шанақтар, рефрижератор) пайдалануы тиіс.Жүк жөнелтуші санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормаларға сәйкес тез бүлінетін жүктердің сапасына және қауіпсіздігіне қойылатын талаптарды сақтауы тиіс.Жылдың жылы мезгілінде тез бүлінетін жүктерді тасымалдау плюс 6С аспайтын температурада:1) салқындататын шанақтары бар мамандандырылған автокөлік құралында ең көбі алты сағат;2) суықсыз изотермиялық шанақтарда ең көбі бір сағат жүргізіледі.Жүк жөнелтуші тауар-көлік жүкқұжатында тасымалдауға ұсынылатын тез бүлінетін жүктерді тасымалдаудың шектік ұзақтығын (тасымалдылығын) көрсетеді. Егер жүк жөнелтуші тасымалдау құжаттарында шектік тасымалдылықты көрсетпесе, сондай-ақ егер шектік тасымалдылық заңнамада белгіленген жеткізу мерзімінен аз болса, тез бүлінетін жүктер тасымалдауға қабылданбайды.Тасымалдаушы тез бүлінетін жүктерді тасымалдау үшін ұсынатын мамандандырылған автокөлік құралдары техникалық жағынан жарамды, санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормалардың белгіленген талаптарына жауап беруі және тез бүлінетін жүктерді тасымалдаудың тиісті температуралық режимдерін қамтамасыз етуі тиіс. Ет өнімдері, сондай-ақ шикі мал өнімдері тасымалдауға ветеринарлық-санитарлық қадағалау органдары берген ветеринарлық куәліктер болған кезде ғана қабылданады.Тез бүлінетін жүктердің тиеу алдындағы температурасын және тиелуге келген автокөлік құралы-рефрижератор шанағындағы температураны, сондай-ақ жүк алушының мекен-жайына келген автокөлік құралы-рефрижератор шанағындағы температураны жүк жөнелтушілер мен жүк алушылар 12-қосымшаға сәйкес Жүктердің температурасын және автокөлік құралы-рефрижератор шанағындағы ауаны бақылау тексеру парағында және тауар-көлік жүкқұжатында тиісінше белгілеуітиіс.

Ерекше қасиеттері мен тасымалдау шарттарына байланысты барлық жүктерді топтастыру.Өзіндік қасиеттері мен көлікпен қамтамасыз ету шарттарына сәйкес барлық жүктерді 11 топқа жіктеуге болады.

Бірінші топқа тез бұзылатын жүктер, яғни қоршаған ортадағы жоғары немесе төмен температуралар әсерінен қорғауды талап ететін жүктер жатқызылады. Оларға егін шаруашылығы, бақша өнімдері, бағбан өнімдері, мал шаруашылығының, құс шаруашылығының және балық өнеркәсібінің өнімдері кіреді. Бұл жүктерде салмағын жоғалтуға, түсін өзгертіге, күрделі органикалық заттардың төмендеуі мен гидролизіне әкеліп соқтыратын процессер белсенді жүреді.

Екінші топжүктерінің ерекшелігі гигроскопия болып табылады, яғни ол дегеніміз ауадағы бос ылғалды өзіне сіңдіре білу қабілеті бар деген сөз. Кейбір жүктердің ылғалды өзіне сіңдіруі олардың салмағының, көлемінің, физика-химиялық қасиетінің өзгеруіне әкеліп, осылайша тікелей шығынға немесе жүктің бұзылуына әкеліп соқтырады. Гигроскопиялық жүктерге жататындар: тұз, қант, цемент, мақта және т.б..

– Үшінші топқа бөтен иісті тез қабылдайтын жүктер жатады, олар өнімнің бұзылуына әкеледі. Ондай жүктерге, ұсақталған өнімдер, шай, қант өнімдері, т.б. жатады.

– 4 топ Өзіндік иісі бар жүктер төртінші топқа жатқызылады. Оларды басқа жүктермен бірге тасымалдау мен сақтау басқа жүктердің бұзылуына әкеледі. Өзіндік иісі бар жүктерге балық өнімдері, тері шикізаттары, темекі өнімдері, мұнай өнімдері және т.б. жатады.

– Бесінші топқа тасымалдау мен сақтау процесінде өзінің физика-химиялық қасиеттерін тұрақты сақтайтын, көрнекті өзгеріске ұшырамайтын жүктерді жатқызады. Оларға минералды-құрылыс материалдарын, қара және түсті метал рудаларын, тас көмірін, орман материалдарын және т.б. жатқызуға болады.

– Алтыншы топқа үйілген жүктер енеді, олар транспорттау кезінде қатып қалу немесе кейбір бөліктерінің бірігіп кету негізінен өзінің сусымалы қасиетін жоғалтады. Қатуға немесе бірігіп кетуге бейім жүктерге колчедан, түйіршіктелген күйінді , тас көмір , калий тұзы және т.б. жатады .

– Жетінші топты жатып қалған үйілген жүктер құрайды. Мұндай топтағы жүктерде ұзақ сақталу кәсерінен немесе жоғарғы қабаттарының қысымы нәтижесінде кішкентай бөлшектерінің жылжуы жоғалады. Ондай жүктерге цемент, , сазбалшық , фосфоритті ұн , шымтезек және т.б. жатады

– сегізінші топқа қауіпті жүктер біріктірілген. Бұл жүктер жарылысқа, өртке, ауруға, адамдар мен хайуандардың улануы мен күйіп қалуына себепкер болуы мүмкін жүктер, сонымен қатар олар басқа жүктердің бұзылуы мен зақымдануына, жылжымалы құрам, құрылғылардға зиянын тигізуі мүмкін. Қауіпті жүктерге жататындар: жарылысты қоспаны құрау қабілеті бар заттар; қысылған және сұйылтылған газдар; өздігінен жанатын заттар; су әсерінен тұтанатын; жеңіл тұтанатын; улы; радиоактивті; әсері күшті улар; жарылғыш заттар мен сссолармен жабдықталған заттар.

– Тоғызыншы топты тасымалдау мен сақтау процесі кезінде біршама салмағын жоғалтатын жүктер құрайды. Ондай жүктерге көкөністер, бахча мәдениеті, ет өнімдері және т.б. жатады.

– Оныншы топқа тіршілік жатады.

– Он бірінші топқа машина жасау өнімдері біріктірілген.

– Кейбір жүктердің біршама бөлігін ашық жылжымалы құрамда тасуға рұқсат етілген. Негізінен бұлар атмосфералық тұнбалардың зиянды әсеріне ұшырамаған өнеркәсіп өнімдері, сонымен бірге сыртқы өлшеміне байланысты жабық вагондарға тиеуге болмайтын өнімдер. Ашық жылжымалы құрамда тасуға болатын жүктердің тізімі “Жүктерді тасу ережелерінде” келтірілген. Бұл жүктер негізгі қасиеттеріне, вагонға бекіту мен орналастыру тәсілдеріне қарай үш топқа бөлінеді.

– Бірінші топқа үйіп тасуға болатын төгілетін және кесек жүктер жатады. Оларға минерал- құрылыс материалдары, тас көмірі, кен және т.с.с. Бұл жүктер автомобильде қосымша бекітуді қажет етпейді, ал олардың тұрақтылығын автомобиль борттары қамтамасыз етеді

– Екінші топты даналап тасылатын жүктер құрайды. Оларға әртүрлі машиналар, станоктар, сымдар және т.б. жатады. Тиелген соң, бұл жүктер “Техникалық шарттарға” сәйкес бекітілуі қажет.

– Үшінші топқа штабельді жүктер жатады. Олар биіктігі бойынша бірнеше қатарға бір немесе бірнеше штабелмен автомобиль кузовына қарай қойылған формасы мен өлшемі біртектес заттар. Тиелген соң штабельдер байланып, “Техникалық шарттарға” сәйкес бекітілуі қажет.

Сақтау техникасы мен шарттарына қарай жүктің үш түрін бөліп көрсетуге болады:

– Бірінші топқа ылғал немесе температураның өзгеруі әсерінен бұзылуға бейім бағалы жүктерді жатқызады. Оларға жылдам бұзылатын жүктер, кеңінен қолданылатын өнеркәсіп пен азық-түлік өнімдері , т.б. жатады. Бірінші топтағы жүктерді жабық ортада сақтау керек.

– Екінші топты температура ауытқуына тәуелсіз, бірақ ылғалдан тез бұзылатын жүктер құрайды. Ондай жүктерге қағаз, металл, хлопок және т.б. жатады. Ондай жүктер жабық қоймаларда немесе жабық алаңдарда сақталады.

– Үшінші топқа сыртқы ортаның әсеріне төзімді және әлсіз ғана әсері бар жүктерді жатқызамыз. Бұл топтағы жүктер ашық алаңдарда сақталады. Оның құрамына тас көмір, контейнерлер, орман, минералды-құрылыс материалдары және т.б. кіреді. Бұл жүктердің толық тізімі “Жүк тасу ережелерінде” келтірілген.

– Көлікте тегін сақтау мерзіміне қарай жүктердің келесі топтары бар: сақтау ұзақтығы-6 сағат, 12 сағат, күн, екі, үш, бес және отыз күн сақталатын жүктер. Көрсетілген жүктердің толық тізімі “Жүк тасу ережелерінде” келтірілген.

Жүктердің классификациясы. Теміржол көлігінде көліктік классификацияны және тиеу-түсіру жұмыстарын мөлшерлеу мен есепке алу үшін қолданылатын классификация түрлерін ажыратады.

Тасымалдауға ұсынылатын жүктердің жағдайы мен түріне және өнімнің сақталуын қамтамасыз ететін қаптамаларының типіне, тиеу мен тасымалдаудың әдістеріне байланысты көліктік классификация құрылады. Көліктік классификацияда барлық жүктер үш топқа біріктірілген: құрғақ жүктер, құймалы және асыранды жануарлар (1.1 - сурет).

Әрбiр топ олардың көлiк мiнездемелерi және тасымал шарттары бойынша ұқсас жүктерді бiрiктiретiн шағын топтарға жiктеледi.

Төкпелі жүктер теміржол бойынша үйінді түрінде тасымалдауға рұқсат етіледі. Оларға: қара бидай, тары, сұлы, арпа, гречиха, тары дәндегі және бүршіктегі жүгері , май және бұршақ мәдениеттерінің тұқымы, бүлінбейтін күріш, диiрмен және астық дақыл қалдықтары, шабыл, құрама жем. Басқа дән мәдениеттері, сонымен қатар ұн, калибрленген жүгерінің жарма мен тұқымы тарада тасымалданады және тайлап-қапталған жүктерінің шағын топтамасына жатады.

Ақтарма жүктерге қатты отын, кен, минералды - құрылыс материалдары, ағаш материалдары және т.б. жатады. Ақтарма жүктерді тасымалдауға қабылдаған кезде орын санын есепке алмайды. Жауын-шашыннан және шашыраудан (қатты отын, кен, кiрпiш, орман) қорғауды қажет етпейтін ақтарма жүктер және шашырауға, ластануға және жауын-шашынға ұшыраған (цемент, ізбес, тұз, минералды тыңайтқыштар) ақтарма жүктер ажыратылады. Бірінші топтағы ақтарма жүктердiң тасымалдауы ашық жылжымалы құрамда, ал екiншi топтың жүктерi - әмбебап жабылған және мамандандырылған вагондарда және контейнерлерде рұқсат етiледi.

–

1.1 - сурет - Жүктердің көліктік классификациясы

Тайлап-қапталған және бірленген жүктер өнеркәсiптiк өнiмнiң және халық тұтынатын тауарлардың көптеген атауларын біріктіреді. Бұл жүктер тара түрлерінің, қаптамасының, пішінінің және жекелеген жүк орындарының көлемдік-массалық мiнездемелерiнiң түбегейлi әртүрлiлiктерiмен ажыратылады. Тайлап-қапталған және бірленген жүктер көлемдік-массалық мінездемесіне байланысты төрт топқа жіктеледі. Жекелеген орындарының салмағы 500 кг кем болмайтын жүктер бірінші топты құрайды. Оларды жабық вагондарда және универсалды контейнерлерде тасымалдайды. Тайлап-қапталған және бірленген жүктердің екінші, үшінші және төртінші тобындағы ауырсалмақты жүктерді ашық жылжымалы құрамда, ал кейбір жағдайларда контейнер-кассеталарда тасымалдайды.

Құймалы жүктерге цистерналарға және бункерлік жартылай вагондарға құйылып тасымалданатын сұйық жүктер жатады.

Жануарларғакелесілер жатады: ірі және ұсақ мүйізді мал, жылқылар, түйелер, жабайы аңдар, әртүрлі құстар, тірі балық пен балық отырғызатын материал (рыбопосадочный материал), шаяндар мен аралар.

Жүктің макировкалау ережесі.Таралық және дана жүктерді тасымалдауға ұсыну үшін жүк жіберуші міндетті түрде әр жүкті МЕСТ-14192-96 және МЕСТ-51474-99 бойынша ортақ қағидалармен сәйкес нормативтік актілермен және қолданыстағы көліктің тиісті түріне байланысты таңбалануы тиісті.Таңбалау деп жүктік орынға қойылатын жазулар, таңбалар, суреттер – олар тараның бірлік жүк орынға салынатын бір немесе бірнеше шартты белгілер, ол жүкті тану үшін, және оны колданғандағы, сақтаудағы және ПРР-ны орындағандағы тәсілдерді көрсетеді. МЕСТ 14192-96 бойынша жазулардың келесі түрлері көрсетіледі:негізгі:-жүкқабылдаушының толық немесе шартты тіркелген атауы;жеткізілу орны. -Егер белгіленген мекен теміржол стансасы(порт) юолса, онда стансаның (порттың) толық аты және белгіленген жолдың (проход) жолының қысқартылған аты көрсетілуі тиіс;-топтағы жүктің орын саны және бөлшекті нұсқаушы топ ішіндегі орынның реттік саны: бөлімінде – топтағы орынның реттік нөмірі, алымында – топтағы орынның саны; жүктің орын саны және орынның реттік саны тасымалдауда келесі жүктері көрсеті керек: әр түрдегі немесе әр сорттағы жүктерді біртипті қорапта (мысалы, бумаға оралған әр түрлі сорттағы мақта), бір түрдегі әр ттүрлі қорапта, бір партияда бір түрдегі араласқан сорттарды жіберілмейтін жүктер, жабдықтау комплекті, бір вагонда ұсақ жөнелтілім жүктері ; қосымша: жүкқабылдаушының толық немесе шартты тіркелген атауы;жеткізілу орны көлік ұйымдарының таңбалары (жазулардың мазмұны және таңбалау тәртібі көлік министрлігінің қағидаларымен бекітіледі).ақпараттық:жүктің брутто және нетто массаларын килограммда көрсету. Нетто салмағы орнына өнімнің санын көрсеуге болады, сондай-ақ өнімді сипаттайтынқапта таңбалануы көрсетілсе брутто немесе нетто салмағын көрсету керек емес;жүк орынның шектік өлшемі сантиметрмен өлшенеді (ұзындығы, ені немесе биіктігі, диаметр және биіктігі). Жүк ашық жылжымалы құрамда тасымалданғанда шектік өлшем 1 м-ден аспаса өлшем көрсетілмейді, 1,2 м- жабық және 0,7м әуе көлігімен тасымалданады.

Жүктің температура өзгеруіне байланысты реакциясының өзгеру.Қату – жүктің сусымалдылығын жоғалту нәтижесінде бөлек бөліктерінің бір бүтін масса болып қатып қалуы.Жүктің қату беріктігі мен тереңдігі температурадан, қоршаған ортаның әсерінің ұзақтығы, тұйірбөлшектік құрамы, өнімнің ылғалдылығы мен жылуөткізгіштігіне тәуелді болады. Қалыпты жағдайда қатуға ең көп ұшырайтын жүктерге ылғалдылығы жоғары және түірбөлшектік құрамы біркелкі емес жүктер жатады.Суыққа төзімділік—жүктердің төменгі температуралар жағдайында бұзылмай және ерігенде өзінің сапалық қасиеттерін сақтауы. Төмен температура әсіресе жаңа піскен көкөністер мен жемістерге, шыны тарадағы сұйық жүктер, кейбір радиотехникалық құрылғылар мен металлдарға жаман әсер етеді. Бірігу — кейбір жүк бөліктерінің жоғарғы температурада жабысып қалу қасиеті. Бірігіп қалуға ұшырайтындарға агломерат кендері, гудрон, асфальт, пек және т.б. жатады. Бірігіп қалудың алдын алу іс жүзінде мүмкін емес. Жабысып қалған жүктерді түсіруге қосымша шығын қажетті.Жылу төзімділік — жүктердің жоғарғы температураларда биохимиялық процестерге, сынуға, тотығуға, балқуға немесе өздігінен тұтануға қарсы тұру қасиеті. Жоғарғы температуралар әсіресе өсімдіктектес және жануартектес жүктерге, тасты көмір, торфтар, оңай балқитын бөлшектерден тұратын жүктерге жаман әсер етеді.Отқа шыдамдылық – жүктердің тұтанбауы және де өздерінің бастапқы қасиеттерін (беріктілік, түсі, формасы) жоғары температураның әсерінен өзгертпеу кабілеті. Көп жүктер жоғарғы температураның салдарынан жанып кетеді, қирайды және өздерінің бастапқы қасиеттерін жоғалтады.

Қауыпты жүкті тасымалдау.Қауыпты жүктерді тасымалдау барысында болатын зиянды алдын ала шешу тасымалдау процесін ұйымдастыру мен басқару шешеді.Ұйым және тасымалды басқару процесіне жылжымалы құрамды,тры және тиеп түсіру механизмдер жұмысын,қозғалыстың қауыпсыз маршруты мен қызмет көрсету жұмысшылар қызметін өзіне қосады.Жол қозғалысының қатысушыларының және халықтық қауыпты жүктерді тасымалдау барысында және де қоршаған ортаны қорғау ұйымдарына қатысты олардың қауыпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында»Қауіпті жүкті автомобил көлігімен тасымалдау тәртібінің инструкциясы»қызмет етеді.Жүкжабдықтаушы қауіпті жүктерді дұрыс орналастыруға жауапты .Сонымен қатар әр түрдегі қауіпті жүктерді бір жерге орналастыруға тыйым салынады.Кауіпті жүктерді тасымалдау жол полициясымен келісіліп жүргізіледі.Олар көрнекті жерлермен жүруне болмайды.Өте қауіпті жүктер үшін цистерна бар.Олармен яғни мұнай өнімдерін тасиды.ішкі ортаға қатысы жоқ цистерналар гидравикалық қысымы 1,5рет көп 50Cта тасымалдайды,мұндай цистерна арқылы өте қауіпті жүктерді тасымалдайды.2000 л цистернаның бетін клапаниен жабады.Ал кіші көлемдегі цистерналарды бір рет қолданатын қақпақтармен жабады.Автокөлік цистерналармен тасымалданатын жүктерге мынадай ерекше талаптар қойылған:жағылған газ,сұйық қышқыл,азот,ауа,нятон,этан,жіне т.б.Оларды автокөлік цистернамен тасымалдайды.

Қауіпті жүктерді тасымалдауда негізгі нұсқауларыҚауыпты жүктерді тасымалдау барысында болатын зиянды алдын ала шешу тасымалдау процесін ұйымдастыру мен басқару шешеді.Ұйым және тасымалды басқару процесіне жылжымалы құрамды,тры және тиеп түсіру механизмдер жұмысын,қозғалыстың қауыпсыз маршруты мен қызмет көрсету жұмысшылар қызметін өзіне қосады.Жол қозғалысының қатысушыларының және халықтық қауыпты жүктерді тасымалдау барысында және де қоршаған ортаны қорғау ұйымдарына қатысты олардың қауыпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында»Қауіпті жүкті автомобил көлігімен тасымалдау тәртібінің инструкциясы»қызмет етеді.Жүкжабдықтаушы қауіпті жүктерді дұрыс орналастыруға жауапты .Сонымен қатар әр түрдегі қауіпті жүктерді бір жерге орналастыруға тыйым салынады.Қауіпті жүктерді тасымалдау жол полициясымен келісіліп жүргізіледі.Олар көрнекті жерлермен жүруне болмайды.Өте қауіпті жүктер үшін цистерна бар.Олармен яғни мұнай өнімдерін тасиды.ішкі ортаға қатысы жоқ цистерналар гидравикалық қысымы 1,5рет көп 50Cта тасымалдайды,мұндай цистерна арқылы өте қауіпті жүктерді тасымалдайды.2000 л цистернаның бетін клапаниен жабады.Ал кіші көлемдегі цистерналарды бір рет қолданатын қақпақтармен жабады.Автокөлік цистерналармен тасымалданатын жүктерге мынадай ерекше талаптар қойылған:жағылған газ,сұйық қышқыл,азот,ауа,нятон,этан,жіне т.б.Оларды автокөлік цистернамен тасымалдайды.

Қауіпті жүктің тасымалында жылжымалы құрамның таңдалуы және оның толымының дәрежесінің ұйғарымыҚауыпты жүктерге сақтағанда,тиеп түсіргенде ,тасымалдағанда жарылуы ,жануы мүмкін заттар,яғни олар құрал жабдықтар,ғимараттар,үймелектер,сонымен қатар өнімдер,күйулер,адамдардын ауруға ұшырауы және жануарлардың шалдығуы. Қауыпты жүктер химиялық құрамы бойынша келесі кластарға бөлінеді:1 — Жарылғыш заттар(ЖЗ);2 — сығылған,жарылған және қосылған газдар;3 — тез жанғыш заттар(ТЖЗ);4 — тез жанғыш заттар мен материалдар(ТЗМ);5 — Қышқылданғыш заттар(ҚЗ) және органикалық қышқылдар(ОҚ);6 — улы(таксикалық )заттар(УЗ);7 — радиактивті (Р)және инфекциялық заттар(ИЗ);8 —коррозиоды заттар(КЗ);9 —басқада да қауыпты заттар.Қауіпті жүктер көліктік қауыпты заттарға бөлінеді жоғары,орташа,қатысты төмен.Қауыпты жүктерді тасымалдау барысында болатын зиянды алдын ала шешу тасымалдау процесін ұйымдастыру мен басқару шешеді.Ұйым және тасымалды басқару процесіне жылжымалы құрамды,тры және тиеп түсіру механизмдер жұмысын,қозғалыстың қауыпсыз маршруты мен қызмет көрсету жұмысшылар қызметін өзіне қосады.Жол қозғалысының қатысушыларының және халықтық қауыпты жүктерді тасымалдау барысында және де қоршаған ортаны қорғау ұйымдарына қатысты олардың қауыпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында»Қауіпті жүкті автомобил көлігімен тасымалдау тәртібінің инструкциясы»қызмет етеді.Жүкжабдықтаушы қауіпті жүктерді дұрыс орналастыруға жауапты .Сонымен қатар әр түрдегі қауіпті жүктерді бір жерге орналастыруға тыйым салынады.Қауіпті жүктерді тасымалдау жол полициясымен келісіліп жүргізіледі.Олар көрнекті жерлермен жүруне болмайды.Өте қауіпті жүктер үшін цистерна бар.Олармен яғни мұнай өнімдерін тасиды.ішкі ортаға қатысы жоқ цистерналар гидравикалық қысымы 1,5рет көп 50Cта тасымалдайды,мұндай цистерна арқылы өте қауіпті жүктерді тасымалдайды.

Құйылатын жүк тасымалдау технологиясы.Тасымалданатын жүктер физикалық жүктер, қаптама, массасы мен өлшемдеріне байланысты ерекшеленеді. Физикалық қасиеттеріне байланысты жүктер үйілетін, дара-таралық, қапталған және контейнерлі, сонымен қоса құйылмалы, габаритсіз және массасы үлкен жүктер болып бөлінеді. Жүктің түріне байланысты тасымал көлемі (тоннада) келесі түрде бөлінеді: тара-даралық, қапталған және контейнерлі – 54, үйілетін – 44, құйылмалы және бутәріздес тарасыз – 2. Сұйық және бутәріздес тарасыз жүктерді тасымалдауда арнайы жылжымалы құрам (автоцистерналар, газ тасушылар) қолданылады.

Металлургиялық және машинажасау өнеркәсібінің өнімі.Металл — кез-келген мемлекет экономикасының негізі. Ол бүгінгі күнде адамзат қолданып отырган негізгі материал. Металлургиялық өндіріс -өнеркәсіп саласы, кен және басқа материалдардың химиялык кұрылысқа байланысты өзгеруін, ал ізінше металдық қорыту қасиеттерін алу процесін қамту.Металлургиялык өндіріске; шамамен өңделген кендерді шығару, металды жәнс қорытуды алу, сонымен қатар оларға айқындалған форма мен құрылыс беру кіреді: Қазіргі техникада металлургияны қара және түстіге бөлу қалыптасты. Қара металлургия өндірісте темірді қорыту негізінде қамтиды, Түсті металлургия өндірісіне барлық қалған металдар (темір емес) мен олардың қорытуы кіреді.

Тұтқырлық — сұйықтық бөлшектерінің сыртқы күштер әсерінен бір-біріне қатысты орын ауыстыруға қарсылық көрсетуі. Тұтқырлық бөлшектер арасындағы үйкеліспен сипатталады және молекулалық күштер ілінісуімен түсіндіріледі. Тұтқырлықтың динамикалық, кинематикалық және шартты түрі бар. Динамикалық тұтқырлық μ, Н-с/м², әшкә үйкеліс коэффициентін анықтайды. Сұйықтың екі қабаты арасындағы Ішкі үйкеліс күші мұндағы S – сұйық қабатының ауданы, м²; dv/dx — жылдамдық градиенті , сұйық қабаттарының х бағыты бойынша қозғалысы , 1/с қозғалысына перпендикуляр. Кинематикалық тұтқырлық ν сұйықтың динамикалық тұтқырлығының оның тығыздығына қатынасымен анықталады Мұндағы ρ — сұйықтың тығыздығы , кг/м³.Тәжірибе жүзінде сұйықтың аққыштығын бағалау үшін көбінесе шартты тұтқырлық түсінігі қолданылады. Шартты тұтқырлық Энглер градустарында өлшенеді. Көкжиекке 45° бұрышта иілген пробиркада сұйық қату температурасына жеткенде 1 мин. Бойы қозғалыссыз болады. Сұйықтардың қату температурасы олардық химиялық құрамына байланысты. Сұйық жүктердің тым жоғарғы тұтқырлығы оны қайта айдауының жылдамдығының төмендеуіне және оның бөлшектерінің кузовтың ішкі жағына жабысуынан өнімнен айырылуға әкеліп соғады.

Мал шаруашылығы өнімдерін тасымалдау. Айрықша шарттар жануарларды тасымалдағанда қойылады.Ауылшаруашылығының жануарлары мен құстары өзара тәуелділіктеріне байланысты тайпалық,жұмысшылар,азықтық болып бөлінеді.азықтық жануарларға мыналар:ірі қара және ұсақ мал,шошқалар,тауықтар,қаздар және басқа да еткомбинатына және ет пунктеріне жіберілетіндер жатады. Авто көлікпен тек инфекциялық аурулары жоқ,таза,мықты жануарлар тасымалданады.Жануарларды арнайы жылытылған құрамамен тасымалданады.Жануарларды тасымалдайтын жылжымалы құрама малтаситын прицептің желдеткіші,көтерме түсірме механизм,электірлі жарықтандырулары бар.Тасымалдағанда жануарлар массаларын жоғалтады.Барлықсоюздік ғылыми зерттеу институтының тұжырымы бойынша жануарлардыңмассасы жоғалтуы тасымалдау ұзақтығына байланысты мына формуламен көрсетіледі. мұндағы У —массаны жоғалтудың жоғарғы деңгейі, %жібергендегі момент массасы; х —арақашықтығыl_г.е немесе жеткізілу уақыты T_д.Эмперикалық формулаға енетін А жіне кпараметрлерінің келесідей мазмұны бар.арақашықтықтан жануарлардың массалары жоғалтуды аңықтау км де шошқаларға А=3,8, к=0,0075, ірі қара үшін А=4,2, к=0,0075;ал жеткізу бойынша шошқаларға А=4,5, к=0,12; мйізді ірі қара үшін А = 5, к=0,13.25—250 км дегі арақашықтықта шошқалар мен ірі қара малдарды тасымалдағанда жоғалтулар1,4—4,3 %құрайдыЖазда көп жоғалту,алқыста аз жоғалту көрінедіЖануарлар жүктердің IV класына жатады.бір жануарға тиесілі кузов көлемі м мына формуламен есептеледі.