Жүк контейнерлері: түрлері, құрылымы, қолданылуы

Мамандырылған темір жол контейнері – құрылымы жекелеген және соған байланысты жүктің белгілі бір түрлерін тасымалдауға арналған контейнерлер.

Мамандарылыған контейнерлер брутто массасының ең жоғары көрсеткіші бойынша былай жіктеледі:

- шағын тонналық контейнер (брутто массасының ең жоғары көрсеткіші 2,5 тоннадан аз);

- орташа тонналық мамандырылған контейнер (2,5 тоннадан 10 тоннаға дейін);

- ірі тонналық мамандырылған темір жол контейнері (брутто массасының ең жоғары көрсеткіші 10,0 тоннадан жоғары);

Құрылымынң ерекшелігі бойынша мамандырылған контейнерлер былайша жіктеледі:

- параметрлері бойынша әмбебап контейнерлермен сәйкес келетін;

- құрылым бойынша әмбебап контейнерлермен сәйкес келмейтін;

- с.і. қатты, жұмсақ және құрастырылған.

Мамандырылған контейнерлердің әмбебап контейнерлерден құрылымдық ерекшелігі - салмақ түсетін қаңқа ішінде цистерна, бункер немесе жүк жайластырылатын басқа ыдыс орналасады.

Танк-контейнерлер (цистерналар) — сұйықтықтар мен сұйытылған газдарды тасымалдауға арналған. Танк-контейнер арматурамен және салмақ күшімен де, қысыммен де түсіру құрылғыларымен жасақталған қаңқа (жақтау элементтері), цистерна түрінде болады.

Тоңазытқышы бар контейнер.Рефконтейнерлер белгілі бір температураны талап ететін тауарларды тасымалдауға және сақтауға арналады. Тоңазытқышы бар контейнерді тоңазытқыш камера және жылытылатын қойманы біріктіретін мобильді қойма ретінде пайдалануға болады. Өзінің жылудан оқшауланған тұрқысы ішінде +25ºС –тан –25ºС-қа дейінгі аралықта берілген температураны сақтай алатын контейнер.

· Жүктердің таңбалауы

Тарамды жүктерді тасымалдауда олар таңбаланады. Таңбалау - жүкке арнайы белгілермен және жазулармен жазылады. Олар тауарлы, жүкті, көлікті және арнайы болып келеді.

Жүктерді ыдыспен немесе орамамен және майда даралы жүктерді ұсақ жөнелтімдермен тапсыру кезінде жүк жөнелтуші әрбір жүк орнын мемлекеттік стандарттарға сәйкес алдын ала таңбалауы тиіс.

Таңбада: жүк алушының толық немесе қысқартылған атауы; бару орны мен пункті; жүк бірлігінің салмағы (брутто және нетто) көрсетілуі тиіс.

Тауар-көлік жүкқұжаты мен ілеспе құжаттарда келтірілген деректер таңбаға толығымен сәйкес келуі тиіс.

Таңбалау ыдыста немесе жүкте шаблон бойынша бояумен, штампылаумен немесе таңба соғумен жүргізілуі мүмкін.

Таңбалау орамада шартты белгілермен (таңбалармен), айқын жазумен, әріптермен, сандармен немесе суреттермен (нышандармен) жасалуы тиіс. Таңбаның түсі ыдыстың немесе жүктің түсіне қарама-қарсы болуы тиіс.

Жүк орындарының таңбасы анық, түсінікті және берік болуы тиіс.
Таңба өшірілмейтін және қабыршақтанбайтын, күн сәулесіне төзімді, кез келген бетте жақсы ұсталатын және сумен шайылмайтын бояумен жасалуы тиіс.

Таңбалық жапсырмалар қағаздан, қатырмадан, матадан, фанерадан, металдан, пластмассадан жасалуы мүмкін. Жапсырмалардың беті ауа-райы жағдайларының әсеріне шыдамды болуы тиіс. Жапсырмаларға таңба төмендегідей тәсілдердің бірімен қойылуы тиіс:

· типографиялық;

· машинкамен басу;

· траферат бойынша штемпельдеу;

· жаншу.

Қағаздан және қатырмадан жасалған жапсырмалар ыдысқа желіммен бекітілуі тиіс. Матадан жасалған жапсырмалар тігілуі тиіс. Фанерадан, металдан, пластмассадан жасалған жапсырмалар бұрандармен, бұранда шегелерімен, шегелермен бекітілуі тиіс. Жапсырмаларды фанера, қатырма және қағаз жәшіктерге қағуға рұқсат етілмейді. Жапсырмаларды жүктерге сыммен бекітуге, басқа бекіту тәсілі мүмкін болмағанда рұқсат етіледі.

Таңба:

1) жәшіктерде – бүйір жақтарының біріне;

2) қаптар мен теңдерде- кең жақтарының біріне;

3) арнайы таңба екі шектес жаққа салынады.

Ағаш пен ағаштан жасалған бұйымдарды тасымалдау ерекшеліктері: 1)Тасымалдаушылар ағаш пен ағаштан жасалған бұйымдарды тасымалдау үшін тасымалдауға ұсынылатын ағаштың және ағаштан жасалған бұйымдардың ұзындығын ескере отырып, кониктері, тіркемелері, ұзартылма жартылай тіркемелері бар автомобильдер немесе ернеулі платформалары бар автомобильдер бөледі.2)Ағаш таситын жолдар бойынша ағаш дайындауды жүзеге асыратын мекемелермен, жүктерді автомобильмен тасымалдау шарты бойынша ағаш тасу кезінде автокөлік құралының барынша ені 3,2 м, барынша биіктігі 4 м ретінде қабылданады. 3)Тасымалдау қашықтығы 10 км дейін болған кезде, ағаш тасу негізінен жартылай тіркемелерді алдын ала тиеу арқылы жүргізіледі.4)Жүк жөнелтуші ағаш пен ағаштан жасалған бұйымдарды жүк автомобилі мен тіркеме кониктерінің арасына біркелкі орналастырады. Автокөлік құралындағы жүктің биіктігі ұзартылмадағы жүктің биіктігінен сортаменттер тасылатын болса 100 мм-ден, ал шыбықтар тасылатын болса 300 мм-ден аспайды.5)Ағаш пен ағаштан жасалған бұйымдар тіркемелері бар жүк автомобилімен тасыған жағдайларда жүк автомобильге тіркемені тіркеуді жүк жөнелтуші жүргізеді. Тіркеуші автопоезд жинақтарының арасында жүргізушінің рұқсатымен ғана болуы мүмкін.6)Ағаш пен ағаштан жасалған бұйымдарды жүк жөнелтушіден тасымалдауға қабылдауды және жүк алушыға тапсыруды тасымалдаушылар орындардың көлемі мен саны бойынша жүзеге асырады.7)Ағаш пен ағаштан жасалған бұйымдарды тасымалдауға тасымалдаушылар қауіпсіздік техникасы және осындай тасымалдың ерекшеліктері бойынша нұсқаудан өткен жүргізушілерді ғана жібереді.

Газды және сұйық қауіпті жүктерді тасымалдауда жылжымалы құрамды қолдану.Тез жанғыш сұйыұтармен толтырылған пайыз цистерналардың толтырылу деңгейі мына формуламен анықталады:

Даналық құрылыс жүктері.Қазіргі заманға сай барлық асфальтбетондық заводта колдануға болатын Битумосақтағыш және битум тиегіш машинасын ұсынып отырмын бұл машина екі операцияны дабір қалыпта жасай алады.Жол битумы мезгілдік сұранысқа байланысты бұйымға жатқызуға болады. Жол жұмыстарының ең көп орындалатын айлар сәуір мен мамыр айлары ал аяқталатын уақыты қазан –қараша айлары болып табылады , Бірінші сұраныстың қаншалықты екені сосын оның құны анықталады. Осы жағдайға байланысты жаз айларында қымбат, ал қыста бағасы арзан болып келеді.Битумді біздің дәірімізден 5000 жыл бұран адамзат қолдана бастаған,әрине қазір оның технологиясы өзгерді сапасы мықты заманға сай келеді. Асфальтбетондық заводтар қазіргі жол қауырттылығына сай келетін жол жасау үшін жоғарғы сапалы битумдарды қажет етеді. Битумның екі түрі болады: табиғаттық және техникалық. Табиғаттық битум мұнайдан табиғаттық тотығу полимерлік әдіспен алынады ал техникалық немесе жасанды мұнай битумы мұнай өндеу арқылы ауа көмегімен вакумдық әдіспен алынады. Жол битумы Қазіргі заманға сай барлық асфальтбетондық завод битум, қиыршық тас, топырақ және минералдық порошоксыз жұмыс істей алмайды.Осы компаненттер асфальт өндірісіне ең қажетті болып табылады. Қазір бұрынғы ескі заводтар ескіріп тозды жұмыстары қарқынсыз ал жаңа заводтар аз болып тұр содан кейін көп жол жөндеу жұмыстары өз уақытында істелібейді. Битумды тасымалдау үшін Битумтасымалдайтын автомобильдерді қолданамыз.

Жанармай және руда жүгін тасымалдау технологиясы. Қауіпті жүктерді тасымалдау жол полициясымен келісіліп жүргізіледі.Олар көрнекті жерлермен жүруне болмайды.Өте қауіпті жүктер үшін цистерна бар.Олармен яғни мұнай өнімдерін тасиды.ішкі ортаға қатысы жоқ цистерналар гидравикалық қысымы 1,5рет көп 50Cта тасымалдайды,мұндай цистерна арқылы өте қауіпті жүктерді тасымалдайды.2000 л цистернаның бетін клапаниен жабады.Ал кіші көлемдегі цистерналарды бір рет қолданатын қақпақтармен жабады.Автокөлік цистерналармен тасымалданатын жүктерге мынадай ерекше талаптар қойылған:жағылған газ,сұйық қышқыл,азот,ауа,нятон,этан,жіне т.б.Оларды автокөлік цистернамен тасымалдайды.Тез жанғыш сұйықтарды тасымалдауда қолданатын автоцистерналарды үш түрге бөледі:А - сұйықтық ақпайтын,желдеткіш қондырғылары бар,сақтандыру клапандары(қысымы 2,5 -104) бар цистерналар.В отты айқындайтын желдеткіш қондырғысы бар және сақтандыру клапондары бар цистерналарС сығылған,жағылған және газ қысымымен қосылысқан жүктерді тасымалдай алатын талаптарға сай герметикалық жабылатын цистерналар.Қауіпті жүктерді халықаралық жолдар арқылы тасымалдау туралы еуропалық келісімге (ДОПОГ)сан халық аралық тасымалда цистернаға оның қандай класқа жататыны туралы,мысалы, «ДОПОГ, тип В»деген жазу жазылады.

Жүктасымалдау ұйымындағы нормативтерді реттеу.Жүктасымалдау ережесі.Жүк тасымалдау пәнінің зертеулері көліктік сипаттамалары және жүк тасымалдаудың ережелеріне, жүктердің қоршаған ортамен әрекеттесуіне, жүк қаптаулары мен жүкті сақтаудағы, шамадан артық салмақ түсіргендегі және тиегендегі сақтаушылығын қамтамасыз етілуіне негізделген.Қауіпсіздік пен сақтау шарттарына сай тасымалданған жүк тасымалдауға жарамды жүк болып саналады.Жүктің қасиеттері мен оны тасымалдау шарттарын білу, оның бүлінуден, зақымдаудан және сапасының төмендеуінің алдын алады, көлік құралдарын, қоймаларды тиімді пайдалануды және жүк тасымалының қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.Жүктерді тасымалдау мен тасымалдауға дайындау талаптары қазіргі республикадағы автокөлік тасымалының ережелерімен анықталады.

Жүктемелердің көліктік сипаттамасы және оның тасымалдау ұйымына ықпалы.Автокөлік транспортының тасымалдау жұмыстарының жоспарлану көлемі мен құрамын (тасымалданудың) анықтаудан бастайды. Бұл этап экономикалық және әлеуметтік даму басқа бөлімдерге қарағанда негізгісі болып табылады. Жүк тасымалдау жоспары өндіріс пен бойынша анықталады. Жоспар құру үшін негізгі мәліметтер жүк жіберушәнің өтініші, онда жүктің түрі, жіберу мен кездертіру белгілеу, жүктің көлемі, транспортты жұмысты километр-тоннамен көрсетіледі.Жүк жіберушілер жүктің көлемін өнімді, құрылысты тауарды және басқа көрсетілімдерді алдын ала анықтайды. Егер нақты есептей алмаса,өндірістің өнімін бірлікпен шығарған көлеммен анықтайды. Бұл көрсеткіштер әрбір мекемелерді топтастырып келер жылдың есеп көрсеткіштерін есептейді. Өтініште жүктің АКК ауданы немесе қалааралық екенін көрсетеді. Барлық өтініштер АКК-да талқыланып, келер жылға жоспар құрылады. Өтініште түктің АКК ауданы немеес қалааралық екенін көрсетеді. Барлық өтініштер автокөлік кәсіпоырндарында талқыланып жылға жоспар құрылады. Осы этапта жүктің көлемі мен пункттары және белгілеленген жерлері анықталады. Тех және терең түрде қарастырылатын жүкжіберушілердің қтініштерін жоспарлауда жергілікті жоспарла укомиссиясы қарастырады. Жоспарлау кезінде тасымалдауды, жүкті және оны еткізудегі жолды, тиеу кезіндегі алаңды (ондағы тиеу-түсіру кезі), жүк жіберушілер мен қабылдаушылардың жұмыс тәртібін анықтайды. Осы алыңған анықтамалар бойынша мекеме басшылармен келісе отырыпғ жүкжіберушілердің тізіиін құрайды.Жүктің түріне қарай тасымалдау жоспарының жобасы қалалық, аудандық-қалалық үшін бөлінеді. Жүк өлшемі тасымалдауда мүмкіншіліктері қиындаған жағдайда көлік түрлері өзгеріп, тасу жоспарына қарай ыңғайландырылады. Осыған байланысты жүк жіберушілер жүк түрлеріне қарай ай сайын немеес тоқсан сайын өтініш беріп отырады. Жүк жіберушілердің ай сайынғы жоспарлары ауысымдық жоспарлар бойынша көлікті дайындап оның жеткізетін жерлеріндей түсіретін немесе тиеу жұмыстарын ұйымдастырады. Жүктің құрамын (яғни тез бұзылатыны болса) жүк жіберушілер мүмкіндігінше толығымен айтып жеткізетін жерге тез арада табыстайды, бұл жағдайда жоспар 500 ш бастап есептейді. Бұл үрдісті көлік түрлерін ыңғайластырады, яғни теміржолды көлік немесе судағы көліктерге жүгінулер де мүмкін. Егер аралас жүк болса, онда түрлеріне қарап оның сақтандырылуына және оның белгіленген уақытта жеткізіліп қоймаларға дұрыс орналастырылатынына жауап береді. Қойма жұмыстарын жүк жіберуші немесе қабылдаушылар жасайды, ал тиеу және түсіру жұмыстарын қабылдаушы атұарады. АКК мен жүкжіберушінің шартында болса ғана тиеу-түсіру жұмыстарын жасайды. Бұл шартта жеке пункттарда көрсетіліп жүкжіберушінің келісімі болған жағдайда ғана жауапкершілікті алады. Тасымалдау жоспарының негізгі көрсеткіштеріЖүк автомобилі паркін эксплуатациялау өндірістік бағдарламасын оның өндірістік қуатымен және өндірушілігімен есептейді және эксплуатациялы өлшемдермен көрсетеді. Есептеуді автомобильдің әрбір моделіне (және де прицеппен жұмыс істейтін автомобильдер тобына) жүргізеді, кейіннен барлық парк бойынша есептейді.

Жүктеменің үйлесімді дәрежесінің анықталуы және тіркемелердің көмегімен ұзын өлшемдерді жүктердің орналасуы.Ұзын жүктерді тасымалдау үшін (орман материалдары ,құбырлар,әр түрлі паракаттау)арнайы құрама пайдаланылады.Автопоезд арқылы тасымалдау ең кең тараған түрі .Ұзын жуктерді колікке немесе тіркемеге тиейді.Ұқын жүктерді тасымалдағанда бірлік болуын қамтамасыз ету үшін арнайы қамтамамен тиейді.Дөңгелектеріне түсірілген салмақ жалпы массада көрсетіледі G:

Жүктерді пакеттеу.Көліктік пакет дегеніміз үлкейтілген жүк бірлігі. Бір жән екөптүрлі пакеттеу түрін бөліп көрсетуге болады. Үлкейтілген жүк бірлігі бірнеше көліктік пакетпен құрылған болса, оны блок-пакет деп атайды.

Жүктердің көлемдік-массалық сипаттамалары.Жүктер сызықты өлшемдермен,массамен, тығыздықпен, меншікті көлеммен және салмақтық көлеммен сипатталады.Тығыздық деп көлем бiрлiктегі заттың массасын айтады. Тығыздық бірлігі ретінде г/см3 немесе кг/м3.Сұйықтың тығыздығы ареометрлер, гидростатикалық таразылар немесе пикнометр көмегімен өлшенеді.Ол температураға тәуелді. Мұнай өнімдерінің температура өзгерісі кезінде келесі фрмуамен есептеледі: — i және t температураларындағы сәйкес сұйық тығызыдығы (t – тығызыдық белгілі болғандағы температура) -орташа температуралық түзетілім, кг/(м³ °С).Қолдану тәжірибесінде үйілген жүктер мен төгілген жүктердің тығыздығы көлемдік массамен сипатталады.Жүктің көлемдік массасы деп мұндағы: V, м3 көлемдегі жүктің массасы М,т.Жүктің U меншiктi көлемі деп табиғи күйдегі 1т жүктің көлемін айтады. Меншікті көлем көлемдік массаның кері шамасына теңТабиғи күйдегі (төгiлген ) үйiлген жүктiң көлемі бос кеңістіктің шамасына байланысты (қуыстық, түтіктер).Үйілген және төгілген жүктердің көлемдік массасы оның өзіндік сипаттамаларына, ылғалдыққа, штабельдің қалыптасу тәсіліне, сақтау мерзімі мен жағдайларына бағынышты болады.Тасымалдауларда жеке жүктер сақталуын қамтамасыз ету үшін жүк тиеулерге мүмкін биіктіктер мен шекті нормалар қойылған.

Жүкті контейнерде немесе автокөлікте орналастыру және бекіту.Жүктерді контейнерлермен тасымалдауға арналған жылдық шарттарда немесе бір жолғы тапсырыстарда мыналар:1) әрбір үлгідегі контейнерлермен жүктерді тасымалдау көлемдері (оның ішінде контейнерлерді әкелу және әкету бойынша бөлек түрде);2) жүк жөнелтушіге бос контейнерлерді әкелу және жүк тиелгендерін әкету графигі;3) контейнерлерді тиеу және түсіру тәртібі (оларды автокөлік құралдан алып немесе автокөлік құралдан алмай);4) жүк жөнелтушіде контейнерлерді алмасу пунктін ұйымдастыру, оның жұмыс тәртібі, айналымдағы контейнерлердің санын белгілеу, құжаттарды ресімдеу тәртібі және тағы басқа;5) контейнерлердің айналым мерзімдері келісіледі.Тасымалдаушылар тиеу үшін ақаусыз, берілген жүкті тасымалдау үшін жарамды, жүктің қалдықтары мен қоқыстан тазартылған контейнерлерді береді.Берілген жүкті тасымалдауға арналған контейнерлердің жарамдылығын жүк жөнелтуші анықтайды. Контейнерде, тасымалдау кезінде жүктің сақталуына ықпал етуі мүмкін қандай да болмасын ақаулықтар байқалған кезде, тасымалдаушы мұндай контейнерге тиеуден бас тартуы мүмкін.Бос контейнерлерді толтыру үшін алдын ала әкелу кезінде тасымалдаушы әрбір автокөлік құралына екі данада ілеспе ведомость жазып береді, олардың бірі - контейнерлердің қозғалысын есепке алу үшін, ал екіншісі бос контейнерлерді тасымалдау кезінде орындалған көліктік жұмысты есепке алу үшін қызмет етеді.Жүк жөнелтушіде контейнерлерге жүк тиеу және жүк алушыларда жүкті контейнерлерден түсіру, әдетте, контейнерлерді автокөлік құралдан алып жүзеге асырылады.Тиелген және бос контейнерлерді автокөлік құралдарынан алуды және қоюды жүк жөнелтушілер мен жүк алушылар жүзеге асырады.Жүк жөнелтуші жүктерді контейнерге толық сыйғанынша, бірақ оның жүк көтергіштігінен асырмай толтыруы мүмкін.Жүк жөнелтуші жүкті контейнерде, тасымалдау кезінде оның контейнер ішінде жылжып кету мүмкіндігі болмайтындай және жүктеме контейнердің еденіне біркелкі бөлінетіндей етіп орналастырады.Жүк жөнелтуші жүкті орналастыру кезінде жүк пен контейнер есігінің арасына 30-дан 50 мм дейін бос кеңістік қалдырады. Жүктерді немесе оларды бекітуге арналған құрал-жабдықтарды (тіректер, сыналар, төсемелер және басқалар) контейнердің қабырғаларына, еденіне және төбесіне шегемен немесе қапсырмамен қағуға рұқсат етілмейді.

Жүкті пакеттеу барысында пакет өлшемі белгіленеді. Пакеттеу құралдарының - белгіленуі б/ша: әмбебап және арнайы; айналым тәсілі б/ша : көпайналмалы ж/е біртекті ; түрі (типі) б/ша : поддон, пакеттейтін кассета, пакеттейтін жіп, төсем беті, пакеттейтін қысқыш,пакеттейтін орам, тары-құырылым; көптүрлілігі б/ша : тегіс, ирек, жәшікті, тіреулі, жәшікті поддон –резервуар, тіреу түріндегі тіреуіштер, дөңгелек түрін- дегі тіреуіштер, комбинациялық тіреулер мен дөңгелектер түріндегі тіреуіштер; құрылымы б/ша: апарылатын, апарылмайтын, қатты, жартылай қатты, иілгіш, жұмсақ, бөлшектелетін, жинақталатын, бөлшектелетін-жинақталатын; технологиялық мүмкіндіктері б/ша: жіптер, құралдардың өлшемдерінің және формаларының өзгеруі, жеткізу кезінде көліктік пакеттің өлшемдері мен формаларының өзгеруі.

Жүкті тасымалдағанда ең жоғарғы жылдамдығын аңықтау.Тиеу-түсіру жұмыстары кезінде жүктердің зақымдануы және бұзылуы жүктерді дұрыс пайдаланбағандықтан, жүктерді алу үшін керекті құралдарды қолданбау, ал жүріс кезінде қисық жолдарда автомобиль кузовының көп тербелуінің салдарынан автомобилшьдің күрт екпін алуынан және тежелуінен болады.Проф. Н. Я. Говорущенко жүргізген зерттеулердің нәтижесі бойынша автомобиль қозғалысының рұқсат етілген жылдамдығының (ш-сағ) кузовтың вертикалды екпініне тәуелділігі көрсетілген теңдеулер алынған.

Жүкті тиеу-түсіру жолдары мен механизімдері.Тиеу-түсіру жолдары мен механизімдері. Жүкті тиеу-түсіру және қоймалық жүмысгарды өнеркәсіптік түйіндерде механикаландыруға жалпы зауыттық қоймаларда, орталықтандырылған базаларда, МПС жүктік аулаларында немесе салааралық ППЖТ аудару базаларында өңделген жүктерді шоғырландырғанда жетеді.Негізгі белгі бойынша тасымалданатын жүктер үйілме және даралы больп бөлінеді.

Жүктің классификациясы.Жүктер мен тасымалдарды тасымалдау жағдайларын сипаттайтын салалық белгісіне және элементтеріне байланысты классификациялайды.Бірінші әдіс негізгі халықтық шаруашылық салаларының жиынтығы бойынша тасымал: өнеркәсіп, құрылыс, ауылшаруашылығы,сауда, коммуналдық шаруашылық, пошталық тасымалдар, т.б.Автокөлік тасымалының жалпы көлемінің (тоннада) салалық құрылымы %: өнеркәсіп — 35; құрылыс — 33; ауылшаруашылығы — 23; сауда — 5; қалған салалары — 4.Кешенді көліктік проблемалар институты халықтық шаруашылық салаларының өнім түрлеріне байланысты жүктердің классификациясын жасады. Онда барлық тасымалданатын жүктердің он бір бөлімі бар:І. Ауылшаруашылық өнімдері.II. Орман, ағаш өңдеу және целлюза-қағаз өнеркәсіп өнімдері.III. Металл кендері.IV. Отын-энергетикалық өнеркәсіп өнімдері.V. Миниральдық шикізат, миниралды-құрылыстық материалдар менабразивтер.VI.Металл өнеркәсібінің өнімдері.VII.Металл өңдеу мен машина жасау өнеркәсібінің өнімдері.VIII. Химиялық өнеркәсіп өнімдері.IХ. Тағам, ет, сүт және балық өнеркәсібі өнімдері.Х. Жеңіл және полграфиялық өнеркәсіп өнімдері. ХI. Қалған жүктер.Бұл номенклатураның алғашқы бес бөлімі жүктердің табиғатына байланысты құрастырылған: өсімдіктектес және жануартектес жүктер (I және II бөлім) және өндіруші өнеркәсіп жүктері (III, IV және V бөлім).Келесі бес бөлім жүктердің өңдеуші өнеркәсіп өнімдерін білдіреді.

Жүктің транспорттық мінездемесі.Жүктердің көліктік мінездемесі ерекшелігі олардың қауыпсіздігі мен бірге тасымалдау сәйкестігіне негізделеді.Оған қатысты Созморпокт қабылдаған нұсқалар негізіндегі бірге тасымалдау барысында бірдей реакция беретін жүктерді жатқызуға болады.Қауіпті жүктердің сәйкестігіГОСТ 19433—88 арқылы аңықталады.Сәйкестігіне байланысты балық жүктер Сәйкестігіне байланысты балық жүктер 3.топқа бөлінеді.Олар қолайсыз құрылымды,қолайсыз факторлар әсеріне ұшыраған,әсерсіз.Қолайсыз құрылымды жүктерге жататындар: I.Ылғалшығаратындар.гигроскопикалық,қолдан дымқылдатылған және биологиялық болып боләнеді.гидроскопикалық жүктер ылғалды шығаруы да ,сіңіруі де мүмкін;Қолдан дымқылдатылған тек ылғал шығарады биологиалық өмірлік цикл кезінде болған ылғалды шығарады. П.Жылу шығаратындар.Ылғалдатғанда жылытатын,биологиалық құрылымды,жоғары температуралы жүктер. III.Өздігіненжанатындар. IVГазшығаратындар. V.Улы. VI.Жанғыш.Олар тағамдық,құрылыстық және тынайтқыштарға бөлінеді. VII.Иіс шығаратындар. VIII. ОпасныеКарантин объектісі сияқты қауіпті. Қолайсыз факторларәсеріне ұшыраған жүктерге жататындар:I.ылғал әскрінен бұзылатындар.Олар қышқылданатын,құрылымын өзгертетін(қант,тұз,және т.б),шіритін және көктейтін,Дымқылдан қайнайтын,ылғандандырғанда газ бөлетін болып бөлінеді.II.Жылылық әсерінен бұзылатындар.III.Жылытқанда және қышқылдатқанда тез жанғыш заттар.IV.улы заттарға бейімді.V.Шаңнан бұзылатындар.VI.Иіс қабылдайтындар.VII.Карантин объектілеріне бейімді.

Жүктің түріне байланысты белгілерді орналастыру .Жүктің түріне байланысты белгілерді орналастыру :Жәшіктерде – бір жақ шетіне. Торлы жәшіктер мен сыртында тақтайшасы бар жәшіктерді таңбалауды орналастыру мүмкіндігі қамтамасыз етілу керек (тақтайшалардың жабыстырылуы, жарықшақтар арасындағы сәулелеуден бекітілуі және т.б). «Вверх» белгісі бар жүктерді ұсақтап ашық жылжымалы құраммен тасымалдауда, көлік таңбалануы ( жөнелту пункті мен жүк жөнелтуші атауынан басқа) қосымша түрде қаптау қақпағының жоғарғы жағына салынуы керек.Бөшкелер мен барабандарда – біреуінің түбіне. Таңбаны сыртқы тұрқына енгізуге болады;Қаптарда – тігістің жоғарғы бөлігіне;Тюктарда – бір жағының жоғарғы шетіне;Кипаларда – артқы жоғарғы шетіне. Жанының жоғарғ шетне де салуға болады;Жүктің және қораптың басқа түрлеріне, қапталмаған тасымалдық қораптарда, ыңғайлы жақсы қаралған орындарда салынады.

Кең және тау-кең концентраттары.Пайдалы қазбалар — бүл халық шаруашылығында (қара кен және түсті металл, көмір, қүрлыстық материалдар және т.б.) тиімді қолданылатын, зерттеудің тереңірек түрінде табиғат минералдары немесе жыныстары деп аталынады.Ашық зерттеулердің өзгешелік сипаттамасы болып пайдалы қазбалардың басымын аршу жыныстарының көп массасын жою болып табылады. Әсіресе, бүл зерттеудің тереңірек түріне жатады, карьер тереңдігінің бойлылығы аршу бірлігінде пайдалы қазбалар массасы қарқынды көбейеді.Таулы массаны карьерден жоғарғы қабылдау пунктеріне тасымалдау және қатарлау өнеркөсіптік процестің ашық таулы жүмыстарының маңызды бір жұмысы болып табылады.Ашық шығаруда жартысынан да көп шығын шығады және карьер тереңдігің бойлылығы үнемі өсіп отырады.Карьер көліктерінің сипатталу ерекшеліктері болъш таулы тасымалдау массасы (жылына120-150млн.т. дейін) көлемінің ерекшелігі, тасымалдаудың шектеулі ара қашықтықтары (15— 20 км дейін), карьердің жол жобасының жүйелі дамуы, сонымен бірге көлік қүралдарыньщ қиын жағдайдағы пайдалануы қажет.

Контейнерлер және олардың классификациясы.Жүк контейнері бойынша Комитеттің ISO анықтамасы бойынша жүк контейнері көліктік жабдық болып табылады. Ол мыналарды игереді:1)көп қолдануға жететін техникалық сипаты мен мықтылығы;2)контейнерден уақытаралық шығарымсыз бір немесе бірнеше көлік түрімен жүктердін тасымалын қамтамасыз ететін арнайы құрылым;3)көліктің бір түрінен екінші түріне тез тиеу, түсіру және артық тиелуін қамтамасыз ететін құрылым;4)ішкі көлемі 1 м3 және одан артық;5)бекіту үшін контейнер бұрыштық фитингімен қуатталады, ал сыртқы төменгі бұрыштардың ауданы 14 м² немесе үстінгі фитингілер болса онда 7 м². Жүк контейнерлері алуан түрлі болып келеді, олардың бәрі ISO сұранысына байланысты жасалады. Контейнерлерді тиеу жүккөтергіштікті пайдалану коэффициентімен k_а және жүк сыйымдылығын пайдалану коэффициенті k_v бойынша сипатталады..Жүккөтергіштікті пайдалану коэффициенті контейнердің нақты салмағының q_ф, т оның номиналды жүккөтергіштігіне қатынасы бойынша анықталады q_H, т:k_а= q_Ф/q_Н. Жүксыйымдылығын пайдалану коэффициенті жүктің нақты алатын көлемінің V_T, м³ V_K, м³контейнерге қатынасы бойынша анықталады:k_V= V_T/V_K. Ыдыстық коэффициент деп бос контейнердің массасының т_К, т оның номиналды жүккөтергіштігіне q_H, т қатынасы бойынша анықталады:k_T= т_К /q_Н. Әмбебап орта тонналы контейнерлердің штабельдеуінің мүмкін биіктігі – үш ярус, ал жоғары тонналы контейнерлердің – алты ярус. Сәйкесінше олардың қызмет ету мерзімі 20 және 10 жыл.

Контейнерлердің жалпы сипаттамасы және жіктелуі.Жүк контейнері бойынша Комитеттің ISO анықтамасы бойынша жүк контейнері көліктік жабдық болып табылады. Ол мыналарды игереді:1)көп қолдануға жететін техникалық сипаты мен мықтылығы;2)контейнерден уақытаралық шығарымсыз бір немесе бірнеше көлік түрімен жүктердін тасымалын қамтамасыз ететін арнайы құрылым;3)көліктің бір түрінен екінші түріне тез тиеу, түсіру және артық тиелуін қамтамасыз ететін құрылым;4)ішкі көлемі 1 м3 және одан артық;5)бекіту үшін контейнер бұрыштық фитингімен қуатталады, ал сыртқы төменгі бұрыштардың ауданы 14 м² немесе үстінгі фитингілер болса онда 7 м². Жүк контейнерлері алуан түрлі болып келеді, олардың бәрі ISO сұранысына байланысты жасалады.Контейнерлердің жіктелуі - Белгіленуі бойынша: жалпы (әмбебап) – бір ыдыста жүктерді немесе ұсақ ыдыста себілетін материалдарды сақтау және тасымалдау үшін арналған; Арнайы – жүктердің әртүрлі түрлерін тасымалдауға арналған (тезбұзылатын, сұйық, себілетін, газтәрізді және т.б.) Айналым ортасы бойынша: халықаралық; магистралдық: кең айналымдағы – аудандары шектеусіз екі не одан көп түрлі көліктің қолданысқа берілуі; шектелген айналым – көліктің тек бір түрінде ғана қолданысқа беріледі немесе белгіленген бағыттарда аралас хабарлауда; зауыт іші (технологиялық). Құрылымы бойынша: қатты (бөлектенбейтін, жинақтаулы, жиналатын-шашылатын); жұмсақ (эластикалық); аралас (жұмсақ, құрылымында қатты элементтері бар). Дайындалу материалы бойынша: бүтін металды (болаттан, алюминий қорытпаларынан); аралас (көміртек және легірленген болаттардан, алюминий қорытпаларынан және пластик жабылған көпқабатты кілейленген фанерадан, ағаш-металды); пластмассалы. Брутто массасы бойынша және көтергіш құрылғыларының құрылымы бойынша: аз тонналы (2,5 т аз); орташа тонналы (2,5 т 10 т дейін); ірі тонналы (10 т жоғары).

Металлургиялық кәсіпорынньщ теміржол құрылымы мен станция жүмысының ерекшеліктері.Металлургиялық кәсіпорынньщ теміржол құрылымы мен станция жүмысы ескі қүрылыстың қасындағы айрыкша өзгешеліктерімен ерекшеленеді;сыртқы/желіге күрделі жүктердің түсуі (маршрутта және қүрама поездарда), станцияда қабысуы және қиын сұрыптаулардың станция кәсіпорынынан шығуы, сонымен бірге үлкен көлемді жүктердің маршруттармен жөнелтілуі;барлық зауыт ішітасымалдаулар, көлемі жағьнан жалпы желілі тасымалдауы екі немесеодан да көп ретке басым; оның үстіне тек жартысы ғана оңашаланған теміржолдардъщ арнайы жылжымалы құрамымен орындалады.технологиялық өндірісімен және жол дамуымен байланысты;барлық станцияларда, арнайы қабылдау-тапсыру парктеріндекәсіпорынға өткізер алдында вагонның құрамдары мен жеке топтары ауыстырылады; мүндай құрамды ауыстырулар басты жолдағы ұйымдастырылған поездармен маршруттың қиылыспауын байқап және поезд жүру кестесімен үйлесуін талап етеді.Күрделі жүктерді тиеу үстінде станциялық жолдарға арналған бос вагондардьщ ағыны пайда болады, жеке жоспар құрылып, бөлімшелерге жіберіледі;Станциялардың орналасуы, металлургиялық зауыттарды қамтамасыз ететін ереже бойынша үлкен аудандарда, оларға жақын бөлімшелерге және сұрыптау станцияларында, өндірістік станцияларындағы жүмыстардың технологиялық операциялардың орындалу жүмысы зауыт көліктері емес техникалық станциядағы магистральдық темір жолдардың үйлесіміне қажет етіледі. Бүл үйлесім техникалық станциялардан бастап өндірістің шыға берістегі станцияларға дейінгі поездың қарама-қарсы жүру кестесінің қүрылымымен бекітіледі, техникалық және өндірістік процесте кестеленуін кәсіпорынның көліктік-техникалық сұлба (КТС) түрінде берілуі мүмкін.Өнеркәсіптік цехтардың сапалы қызмет көрсетуін қамтамасыз ету, тиеу-түсіру кешендері жөне металлургиялық зауыттардың қоймалары, ереже бойынша әртүрлі функцияналды белгідегі 20-25 станциялардың теміржол жолдары айналма сызба түрінде қоданылады. Осымен бірге кейінгі жылдары метеллургиялық зауыттарда автомобильдік жөне оның ішінде конвейерлік пен көліктін арнайы түрлері кең түрде қолданылуда. Технологиялық тасымалдауларда мынадай арнайы автомобилъдер қолданыла бастады; қоқыс тасу машиналары, балшық тасу машиналары және арнайы машинадар кең колданылуда.

Минералды-құрылыстық материалдар.Қазіргі заманға сай барлық асфальтбетондық заводта колдануға болатын Битумосақтағыш және битум тиегіш машинасын ұсынып отырмын бұл машина екі операцияны дабір қалыпта жасай алады.Жол битумы мезгілдік сұранысқа байланысты бұйымға жатқызуға болады. Жол жұмыстарының ең көп орындалатын айлар сәуір мен мамыр айлары ал аяқталатын уақыты қазан –қараша айлары болып табылады.Бірінші сұраныстың қаншалықты екені сосын оның құны анықталады. Осы жағдайға байланысты жаз айларында қымбат, ал қыста бағасы арзан болып келеді.Битумді біздің дәірімізден 5000 жыл бұран адамзат қолдана бастаған,әрине қазір оның технологиясы өзгерді сапасы мықты заманға сай келеді. Асфальтбетондық заводтар қазіргі жол қауырттылығына сай келетін жол жасау үшін жоғарғы сапалы битумдарды қажет етеді. Битумның екі түрі болады: табиғаттық және техникалық. Табиғаттық битум мұнайдан табиғаттық тотығу полимерлік әдіспен алынады ал техникалық немесе жасанды мұнай битумы мұнай өндеу арқылы ауа көмегімен вакумдық әдіспен алынады. Жол битумы Қазіргі заманға сай барлық асфальтбетондық завод битум, қиыршық тас, топырақ және минералдық порошоксыз жұмыс істей алмайды.Осы компаненттер асфальт өндірісіне ең қажетті болып табылады. Қазір бұрынғы ескі заводтар ескіріп тозды жұмыстары қарқынсыз ал жаңа заводтар аз болып тұр содан кейін көп жол жөндеу жұмыстары өз уақытында істелібейді. Битумды тасымалдау үшін Битумтасымалдайтын автомобильдерді қолданамыз.

Мұнай және мұнай өнімдері.Мұнай - көмірсутектер қоспасы болатын, жанатын майлы сұйықтық; қызыл-қоңыр, кейде қара түске жақын, немесе әлсіз жасыл-сары, тіпті түссіз түрі де кездеседі; өзіндік иісі бар; жерде тұнбалық қабатында орналасады; пайдалы қазбалардың ең маңызды түрі.Мұнай өнімдері – көмірсутектер мен олардың туындыларының қоспасы; мұнай мен мұнай газдарынан алынатын жеке химиялық қосылыстар. Мұнай өнімдері отын, майлар, битумдар, ауыр көмірсутектер және әр түрлі мұнай өнімдері сияқты негізгі топтарға бөлінеді. Отын негізіндегі мұнай өнімдеріне көмірсутекті газдар мен бензин, лигроин, керосин, дизель отыны, мазут, т.б. жатады. Мұнайға серік газдар пайда болуы жөнінен табиғи газдарға жатады. Олардың бұлай ерекше аталуы мұнай кенімен бірге кездесуіне байланысты – олар мұнайда еріген күйде болады немесе мұнай кенінің үстін "бүркеп" жатады. Мұнай жоғары көтерілгенде, қысым кенет төмендейді, газдар сұйық мұнайдан бөлініп шығады. Ертерек кезде мұнайға серік газдар пайдаланылмайтын, мұнай өндіретін жерде оны жағып жіберетін. Қазір ондай газдарды жинап алады, өйткені олар, табиғи газ сияқты жақсы отын және бағалы химиялық шикізат болып табылады. Құрамында метанмен бірге басқа да көмірсутектер: этан, пропан, бутан, пентанның едәуір мөлшері болғандықтан, серік газды пайдалану мүмкіндігі табиғи газға қарағанда тіпті едәуір кең. Сондықтан табиғи газға қарағанда химиялық өңдеу жолымен серік газдан заттарды көп мөлшерде алуға болады.Мұнай өнімдерінің арналық құбыры - мұнай өнімдерін мұнай айыру заутынан аралық және мұнай таратушы базаларға дейін тасымалдауға арналған құбырлар құрамындағы эмульгаторлардың (беткейлік әсерлі заттардың) жиналуы көрініс береді. Мұнайдың суда немесе судың мұнайда диспергирленуі (аса нәзік араласуы) түрінде бола алады. М.э. мұнайды өндіру, тасымалдау және өңдеуге дайындау кезінде оның ысырап болуына әкеліп соқтырады.

Мұндағы G_a және G_п — колік пен тіркемеге түсірілетін жүк массасы, т; l —Дөңгелектер арақашықтығы, м; L —Жүк ұзындығы, м; а —көтергіштің ұзындығы, м; b —жүк салмағының ұзындығы, м. Жүк жүк тасымалдау машинасы дұрыс орналасу қажет ,яғни жүк таситын машина жүккөтермесі оның тіркемесінің жүккөтермесімен тең болуы керек .Бұрылыста тіркеме мен жүк таситын тңркеме арақашықтығы 0,5 м дан болмауы тиіс.Жүктің бас жағы жоғары орналасуы керек.Ойкені ол романы езіп тастауы мүмкін (а және б суреттерінде жүктердің араласуының жағдайы көрсетілген.Бұрылыста тіркеме мен көлік тіркемесінің арақашықтығы азолды(в суреті жүк жағдайының өзгеруі).Сондықтан жүк пен кабинаның арасына сталды қондырғы орнатылады.Тасымалдағанда жүктер тіркеменің рамасына қатайтып жапсырылады.ал көп жүк тиеген жағдайда жүктін басы буксирмен жалғанады,бірақ ол қозғалмайтын болады.Кей жағдайда жүктін өзі тіркеме бола алады.

мұндағы α_р –орта температурадағы(15°С) ірі ауқымды сұйықтық коэффициенті t —50 °С,қа тең t_mах,қа дейін құйылған орта температурадағы сұйықтық. мұндаρ₁₅, ρ₅₀ –15 и 50 ⁰С температурадағы сұйықтықтың тығыздығы

мұндағы а —тұрақты коэффициент (шошқаға — 0,0138, ірі қара мал — 0,0125); G — жануар массасы, кг.Нақтыланған есепте көлемге шошқа үшін16 %, алірі қара мал үшін массасына байланысты: 100 кг — 38%, 300 кг— 67 %, 500 кг —96 %.

мұндағы М — рессорленген бөліктердің салмағы, кг; С_а — амортизаторлардың қарсыласу коэффициенті, кН с/м; Ѕ_д.п — жол беті тегістігінің көрсеткіші *, см/км; — кузовтың вертикалды үдеулерінің рұқсат етілген орташа квадраттық мәні, м/с2; ω₀ — кузов және дөңгелек жүрістерінің дифференциалды теңдеуіндегі параметр, с^-1; — тегіс емес жолдардың орташа ұзындығы, см.

Орман жүктерін тасымалдау технологиясы.орман жүктерін тасымалдауға қолданылатын жылжыма құрамының түрлері және оны негіздеу.Кеме жолдары арқылы ағаштарды тасымалдау:Сал ағызу, әсіресе балық шаруашылығына үлкен зиян келтіреді. Бөренелердің қозғалуы кезінде балықтар жарақат алады, уылдырық шашатын алқаптар бұзылады, улану әсерінен уылдырық пен жемдік ағзалар қырылады. Өзен алаптарындағы ағаш кесу өзендегі температуралық және биологиялық режімді бұзады. Арналар тайызданып, суалады, сөйтіп балық шаруашылық айналымынан шығып қалады. Мұндағы шөккен ағаштардың рөлі де айтарлықтай. Сол ағызудың салдары, тіпті ол тоқтатылғаннан кейінгі көп жылдарда көрініс береді.Жүк машиналарымен ағаш тасымалдау:ғаш конструкцияларын тасымалдау мен сақтау кезіндегі қауіпсіздік талаптары:1)Тасымалдау мен сақтау кезінде ағаш конструкцияларын тасымалдау мен сақтау жағдайларын осы Техникалық регламенттің, сондай-ақ осындай талаптар белгіленетін басқа да техникалық регламенттердің талаптарына сәйкестендіруді қамтамасыз ету қажет. 2)Ағаш конструкцияларын сақтау мен тасымалдауды әзірлеушілердің жобалау (құру) сатысында көзделген және осы Техникалық регламентпен үйлестірілген ағаш конструкцияларына арналған стандарттарда көрсетілген барлық қауіпсіздік талаптары мен қорғау шараларын ескере отырып, орындау қажет.3)Ағаш конструкцияларын тасымалдау, егер өнім дайындаушымен немесе оны тұтынушылармен өзгеше келісілмесе, осы көлік түріне қолданылатын жүк тасымалдау ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады. 4)Конструкцияларды олардың ілініп тұруы мен қалдықтық деформациясын алып тастау үшін типі мен өлшемдері бойынша сұрыптап сақтаған жөн.5)Конструкцияларды тасымалдау мен сақтау кезінде олар ылғалданудан, ластану мен механикалық бүлінуден қорғалуы қажет. 6)Конструкциялардың металл элементтерін жәшіктерде немесе орындарға байлап сақтау керек, оларды төсемдердегі жеке орнықты штабельге салу керек. Конструкциялардың металл элементтерінің топырақпен жанасуына жол берілмейді.7)Сақтау мен тасымалдау кезеңінде металды элементтердің, топсалық және тіректік беліктерінің бетіндегі бұрама қорғағыш майлармен жағылуы тиіс.8)Ағаш конструкциялар тапсырыс берушіге дайындаушы кәсіпорыннан оралған күйде (нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкес) тиеп, түсірілуі қажет. Тапсырыс берушімен келісім бойынша оралмаған, бірақ ылғалдан қорғағыш құрамдармен қорғалған конструкцияларды жеткізуге рұқсат беріледі. 9)Ағаш конструкцияларды көлік құралдарына тиеу кезінде оларды ығысу мен соғылудан сақтайтындай етіп мықты бекітіліп, дұрыс орнықты қатарларға салу қажет. 10)Конструкцияларды көтеру, тиеу және түсіру жобада көзделген монтаждау ілгектерін қысқышы бар кранмен немесе арнайы қысқыш құрылғылар мен иілгіш белдіктерді қолданып жүргізген жөн.
Конструкцияларды қармау орындары нақты түрдегі конструкциялардың жұмыс сызбаларында көрсетілуі тиіс.11)Конструкцияларды тиеу, тасымалдау және түсіру кезінде лақтыруға тыйым салынады.12)Ағаш конструкцияларын тасымалдау, сақтау кезінде сақталуын қамтамасыз ететін қорғағыш өңдеу жөніндегі сындарлы шараларды көздеу қажет.

Орман материалдары.Осынау мол байлықтың бірі және бастысы ормандар. Орман дегеніміз байлық пен халық игілігінің көзі. Планетадағы тіршілік үшін қажеттінің едәуір бөлігін беріп отырған, табиғат байлығының бұл түрі оның мәңгілік күзетінде тұр деуге болады.Орман байлығынсыз қазіргі заманғы адам тіршілігін елестетудің өзі қиын. Ағашты өңдеп, адам қажетіне жыртудың қарқыны артып отырған бұл кундері одан 20 мыңнан астам алуан түрлі бұйымдар жасалуда.Орман – ауаны жақсартып қана қоймайды, ол ауаны шаң – тозаңнан тазартады. Орман - өсімдіктермен қоса,аңдар және құстар,көптеген насекомдар мен микроорганизмдер тіршілік ететін нағыз табиғи комплекс. Орман – таза ауа,демалыс орны,мол сулы өзендері бар,құнарлы топырақты аймақ…Орман – жер бетіндегі табиғи қорлардың,оның ішіндегі өсімдіктер жамылғысының басты бір типі. Орманда ағаш, бұта,шөптесін өсімдіктер, мүк,қына, т.б. өседі. Тиімді пайдаланған жағдайда өз - өзінен қайта қалпына келіп тұратын таусылмайтын табиғи қор. Орман ағаштарынан үйлер,тұрмысқа қажетті заттар, қағаз, т.б. алынады; Ормандағы ағаштардың арасында жидектер мен саңырауқұлақтар өсіп, өнім береді. Орманды аймақтарды паналап,қоректерін содан табатын жан – жануарлар мен жәндіктер көп. Орман топырақтың құрлысына, су алмасуына, онда органикалық және минералдық заттардың жиналуына әсер етеді. Орман топырағында ылғал жеткілікті,сондықтан оның құрамында шірінді көп.

Орман ресурстары – адам қоғамы үшін және биосферадағы басқа да тіршілік етушілер үшін табиғи ресурстардың аса маңызды бір бөлігі. Орман құрлыс ағаштары салынатын мекен – жай,отыратын орындық, жататын төсек,есік – терезе т.б. Орманның ауаны тазартып, ауадағы көмірқышқыл газын фотосинтез реакциясы арқылы сіңіріп,тазартып,ауаға таза оттекті бөліп шығаруы өте маңызды. Оған қоса орман дүниесіндегі жеміс – жидектер, саңырауқұлақтар,жан – жануарлар өз алдына бір байлық.

Пакет түрі үшбұрышты, трапециялы және цилиндр тәріздес болуы мүмкін.

Табиғи газды химиялық өңдеу.Мұнай өнімдері – көмірсутектер мен олардың туындыларының қоспасы; мұнай мен мұнай газдарынан алынатын жеке химиялық қосылыстар. Мұнай өнімдері отын, майлар, битумдар, ауыр көмірсутектер және әр түрлі мұнай өнімдері сияқты негізгі топтарға бөлінеді. Отын негізіндегі мұнай өнімдеріне көмірсутекті газдар мен бензин, лигроин, керосин, дизель отыны, мазут, т.б. жатады. Мұнайға серік газдар пайда болуы жөнінен табиғи газдарға жатады. Олардың бұлай ерекше аталуы мұнай кенімен бірге кездесуіне байланысты – олар мұнайда еріген күйде болады немесе мұнай кенінің үстін "бүркеп" жатады. Мұнай жоғары көтерілгенде, қысым кенет төмендейді, газдар сұйық мұнайдан бөлініп шығады. Ертерек кезде мұнайға серік газдар пайдаланылмайтын, мұнай өндіретін жерде оны жағып жіберетін. Қазір ондай газдарды жинап алады, өйткені олар, табиғи газ сияқты жақсы отын және бағалы химиялық шикізат болып табылады. Құрамында метанмен бірге басқа да көмірсутектер: этан, пропан, бутан, пентанның едәуір мөлшері болғандықтан, серік газды пайдалану мүмкіндігі табиғи газға қарағанда тіпті едәуір кең. Сондықтан табиғи газға қарағанда химиялық өңдеу жолымен серік газдан заттарды көп мөлшерде алуға болады. Серік газдарды тиімді пайдалану үшін оларды құрамдары жақын қоспаларға бөледі. Пентан, гексан және басқа көмірсутектердің қалыпты жағдайда сұйық күйде болатын қоспалары газды бензин түзеді(олар мұнайдан ішінара газбен бірге ұшып шығады). Одан кейін пропан мен бутанның қоспасы бөлінеді. Газды бензин мен пропанбутан қоспасын бөліп алғаннан кейін құрғақ газ қалады, оның басым көпшілігі метан мен этан қоспасынан құралады. Газды бензин құрамында өте ұшқыш сұйық көмірсутектер бар, сондықтан оны двигательдерді от алдырған кезде тез тұтандыру үшін бензинге қосады. Пропан мен бутан сұйылтылған газ түрінде, жанармай ретінде тұрмыста пайдаланылады. Құрамы жөнінде табиғи газға ұқсас құрғақ газ ацетилен, сутегі және басқа да заттар алу үшін, сол сияқты отын ретінде пайдаланылады. Мұнайға серік газдар химиялық өңдеуге арналған және жеке көмірсутектер – этан, пропан, н-бутан, т.б. бөлініп алынады. Ал олардын қанықпаған көмірсутектер алады. Мұнай – молекулалық массалары әр түрлі, қайнау температуралары да бірдей емес көмірсутектердің қоспасы болғандықтан, айдау арқылы оны жеке фракцияларға(дистиляттарға бөледі, мұнайдың құрамында С5 – Сn көмірсутектері бар және 40-200°С аралығында қайнайтын бензин құрамында С8-С14 көмірсутектері болатын 150-200°С аралығында қайнайтын лигроин, құрамында С12-С18 көмірсутектері болатын және 180-300°С аралығында қайнайтын керосин алады, бұлардан кейін газойль алынады. Бұның бәрі – ашық түсті мұнай өнімдері. Бензин ұшақ пен көліктердің поршенді двигательдері үшін жанармай ретінде қолданылады

Тара және қаптау материалдары.Бөлек жүктер бір үлкен орынға, яғни пакетке салынып, тұтынушыға дейін жеткізіледі, сондықтан тиеу-түсіру және басқа да операциялар тек механикаланған әдіспен жүзеге асады. Жүкті үлкейтілген түрде пакеттермен немесе контейнерлермен тасу тасымалдаудың тиімді тәсілі болып табылады. Бұл жүк айналымын тездетуге септігін тигізеді, ПРР жұмыстарын жүзеге асыруда өнімділікті жоғарылатады, көліктік тарыға және жүкті сақтағаны үшін кететін шығынды азайтады және т.б. коммерциялық операцияларды жеңілдетеді.Жүк орындарын үлкейту келесі факторларды анықтайды: 1)Жүктердің көліктік сипаттамалары;2)Тасымал қашықтығы;3)Техникалық құралдардың эксплуатациялық сипаты;4)Жүкті тасудың экономикалық көрсеткіші.Егер 60 банка бір қорапқа салынса, онда бұл үлкен емес бірлік жүгі. Егер осындай 20қорап бес қатарға әрқайсысына төртеуден орналастырылып қапталса, онда ол бірлік жүк ретінде бір уақытта 1280 банка тиейді. Сондықтан жүктерді үлкейтілген түрде қаптау жүктік операциялар санын анықтайды. Тасымалдауда жүк бірлігін үлкейтілген түрде тиеу еңбек өнімділігін арттырып, тиеу-түсіруде шығындарды 2-3 есе азайтады, жылжымалы құрамның тұрып қалмауын қамтамасыз етеді.