Ызметтік тексеру жүргізу тәртібі
88. Қызметтік тексеру теріс қылық жасаудың мән-жайын жан-жақты, толық және объективті зерттеу, оны жасауға ықпал еткен себептер мен жағдайларды анықтау, кінәлілерді белгілеу және жазадан құтылмаушылық принципін қамтамасыз ету не әскери қызметшіні жауапкершілікке негізсіз тартуды болдырмау мақсатында жүргізіледі.
89. Қызметтік тексеру жүргізу үшін:
1) баянаттар, арыздар, шағымдар мен хаттар;
2) құқық бұзушылық пен оқиғалар фактілері;
3) ревизиялар қорытындылары;
4) әскери бөлімнің оқу, жауынгерлік және қызметтік-жауынгерлік іс-қимылын тексеру нәтижелері;
5) алдын ала анықтау, тергеу және сот органдарының хабарламалары;
6) лауазымды адамдардың, ұйымдар мен бұқаралық ақпарат құралдарының хабарламалары;
7) әскери қызметшіні сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамада, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы заңнамада көзделген құқық бұзушылықтарды жасағаны үшін тәртіптік жауапкершілікке тарту туралы мәселені шешу үшін уәкілетті органдардан келіп түскен материалдар негіз болуы мүмкін.
90. Қызметтік тексеру әскери бөлім командирінің бұйрығымен тағайындалады және уәкілетті лауазымды адам он бес күнтізбелік күннен аспайтын мерзімде жүргізеді. Ерекше жағдайларда қызметтік тексеру мерзімін қызметтік тексеру жүргізуді тағайындаған адам он күнтізбелік күннен аспайтын мерзімге ұзартуы мүмкін.
91. Қызметтік тексеру мыналарға қатысты жүргізіледі:
1) ауыр теріс қылық жасаған қатардағы жауынгерлер мен сержанттар (старшиналар) құрамының келісімшарт бойынша әскери қызметшілеріне;
2) елеулі және ауыр теріс қылық жасаған кіші офицерлерге;
3) теріс қылықтар жасаған аға офицерлерге және одан жоғарыларға.
Басқа жағдайларда әскери қызметші теріс қылық жасаған кезде одан жазбаша түсінік талап етіледі. Егер жазбаша түсінікте әскери қызметші өзінің теріс қылықты жасау фактісімен келіскен болса, командирдің (бастықтың) қызметтік тексеру жүргізбей, тиісті жаза қолдануға құқығы бар.
Жоғарыда көрсетілген жағдайларда немесе, егер әскери қызметші өзінің жазбаша түсінігінде өзінің теріс қылық жасау фактісімен келіспесе, командир теріс қылық анықталған күннен бастап екі тәуліктен кешіктірмейтін мерзімде осы Жарғыда айқындалған тәртіппен қызметтік тексеруді тағайындауы тиіс.
92. Қызметтік тексеру жүргізу үшін бөлім командирінің бұйрығымен теріс қылық жасаған әскери қызметшінің әскери атағы мен лауазымына әскери атағы мен атқаратын лауазымы бойынша тең немесе одан жоғары лауазымды адамдар (бұдан әрі – лауазымды адам) тағайындалады.
Қажет болған жағдайларда қызметтік тексеру жүргізу уақытына командир лауазымды адамды өзінің функционалдық міндеттерін атқарудан босатуы мүмкін, ол туралы бұйрықта көрсетеді.
93. Әскери қызметші тек оған қатысты оның кінәсі белгіленген теріс қылық үшін ғана тәртіптік жауапкершілікке тартылады.
94. Теріс қылық жасағаны үшін кінәлі болып қасақана немесе абайсызда құқыққа қарсы әрекет жасаған (әрекетсіздік танытқан) әскери қызметші танылады.
95. Егер әскери қызметші өзінің құқыққа қарсы әрекетінің (әрекетсіздігінің) сипатын ұғынып, оның зиянды салдарларының болуын алдын ала білсе және осы салдарлардың болуын тілесе немесе саналы түрде жол берсе не оларға немқұрайлы қараса, теріс қылық қасақана жасалған болып танылады.
96. Егер теріс қылық жасаған әскери қызметші өз әрекетінің (әрекетсіздігінің) зиянды салдарларының болу мүмкіндігін алдын ала білсе, бірақ оған жеткілікті негіздерсіз оларды болдырмауға жеңілтектікпен қараса немесе тиісті ұқыптылық пен сақтық кезінде оларды болжап білуге тиіс және болжап біле алатын бола тұра, осындай салдарлардың болу мүмкіндігін алдын ала білмесе, ол абайсызда жасалған болып танылады.
97. Қызметтік тексеру мынадай жағдайларда әскери бөлім командирінің бұйрығымен тоқтатыла тұруы мүмкін:
1) әскери қызметші бөлімнің орналасқан жерін немесе қызмет орнын өз бетімен тастап кеткенде;
2) әскери қызметші демалыста, қызметтік іссапарда болғанда;
3) әскери қызметші заңда белгіленген тәртіппен расталған ауыр сырқаттанғанда;
4) ұзақ уақытты талап ететін медициналық сараптама өткізгенде;
5) қызметтік тексеруге кедергі жасайтын басқа да жағдайларда.
98. Қызметтік тексеру, егер оны тоқтата тұру үшін негіздер болмағанда, әскери бөлім командирінің бұйрығымен қалпына келтіріледі.
99. Қызметтік тексеру барысында:
1) теріс қылықтың мазмұны мен сипаты, оның жасалған уақыты, орны, тәсілі және басқа да мән-жайлар;
2) теріс қылықтың зиянды салдарларының болуы мен сипаты;
3) келтірілген зиянның мөлшері;
4) теріс қылық жасаған адам;
5) әскери қызметшінің жауаптылығын болдырмайтын, жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайлар;
6) теріс қылықты жасауға ықпал еткен себептер мен жағдайлар;
7) теріс қылық жасаған әскери қызметшінің жеке басын сипаттайтын деректер;
8) әскери қызметшінің теріс қылық жасаудағы кінәсі, теріс қылық жасау ниетінің немесе абайсыздықтың болуы және дәлелдері;
9) әскери қызметшіні жауапкершілікке тарту туралы шешім қабылдау үшін мәні бар басқа да мән-жайлар белгіленеді.
100. Тәртіптік жауапкершілікті жеңілдететін мән-жайлар:
1) теріс қылық жасаған әскери қызметшінің өкінуі;
2) әскери қызметшінің өзінің теріс қылық жасағаны туралы командирге (бастыққа) өз еркімен хабарлауы;
3) теріс қылық жасаған әскери қызметшінің теріс қылықтың зиянды салдарларын болдырмауы, келтірілген зиянды өз еркімен өтеуі немесе келтірілген зиянды жоюы;
4) ауыр жеке немесе отбасы жағдайының тоғысуы кезінде теріс қылық жасау;
5) мәжбүрлеу нәтижесінде теріс қылық жасау;
6) қажетті қорғаныстың заңдылық шарттарын бұзған, аса қажеттілік, құқыққа қарсы озбырлық жасаған адамды ұстау, бұйрықты немесе команданы орындау кезінде теріс қылық жасау болып табылады.
Әскери қызметшіге жаза қолданатын командир (бастық) өзге де мән-жайларды жеңіл деп тануы мүмкін.
101. Тәртіптік жауапкершілікті ауырлататын мән-жайлар:
1) командирдің оны тоқтат деген талабына қарамастан, құқыққа қарсы әрекетті (әрекетсіздікті) жалғастыру;
2) егер бірінші теріс қылық үшін әскери қызметшіге жаза қолданылған болса және ол белгіленген тәртіппен алынбаса, осындай теріс қылықты қайтадан жасау;
3) топпен теріс қылық жасау;
4) бағынысындағыны теріс қылық жасауға тарту;
5) ұлттық, нәсілдік және діни өшпенділік немесе дұшпандық себеп бойынша теріс қылық жасау;
6) басқа адамдардың заңды әрекеттері үшін кек алу, сондай-ақ басқа теріс қылықты жасыру немесе оны жасауды жеңілдету мақсатында теріс қылық жасау;
7) олардың өзіне жүктеген міндеттерді орындауға байланысты лауазымды адамдарға немесе оның жақындарына ықпал ету жолымен теріс қылық жасау;
8) жауынгерлік кезекшілікте, жауынгерлік қызметте, тәуліктік нарядта, жауынгерлік міндеттерді орындау кезінде, сондай-ақ табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезінде теріс қылық жасау;
9) алкогольдік, есірткілік немесе уыттық мас күйде теріс қылық жасау болып табылады.
Осы Жарғыда аталмаған басқа да мән-жайлар тәртіптік жауапкершілікті жеңілдететін болып танылмайды.
102. Қызметтік тексеру барысында оны жүргізу тапсырылған лауазымды адамның:
1) тәртіптік жауапкершілікке тартылатын әскери қызметшіден, сондай-ақ басқа да адамдардан жазбаша түсінік алуға;
2) әскери қызметшінің теріс қылық жасау кінәсін растайтын материалдар жинауға;
3) тиісті құжаттармен танысуға, қажет жағдайда олардың көшірмелерін қызметтік тексеру материалдарына қосуға;
4) арнайы білімді талап ететін мәселелер бойынша мамандардан қорытынды, түсінік және кеңес алуға;
5) теріс қылық жасалған орынға баруға құқығы бар.
103. Әскери бөлімнің әскери қызметшілері қызметтік тексеру жүргізу үшін тағайындалған лауазымды адамға жәрдемдесуге міндетті және ұсынылған мәліметтердің нақтылығына дербес жауапты болады.
104. Әскери қызметшінің теріс қылық жасағаны туралы, оның жасалу фактісін растайтын немесе жоққа шығаратын мәліметтер кез келген нысанда болуы мүмкін (азаматтар мен әскери қызметшілердің өтініштері; командирлердің (бастықтардың) және басқа да әскери қызметшілердің баянаттары; прокурорлық ден қою актілері; сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі комиссиялар жолдаған теріс қылық туралы материалдар; қызметтік және өзге де материалдар).
105. Егер қызметтік тексеру барысында әскери қызметші теріс қылығының қылмыс құрамы белгілерінен тұратыны анықталса, командир (бастық) тікелей бастығына дереу баяндайды және құқық қорғау органдарына ақпарат береді.
106. Қызметтік тексеру аяқталғаннан кейін лауазымды адам тексеруді тағайындаған командирге (бастыққа) анықталған кемшіліктер, заңдылықты, бұйрықтарды, нұсқаулықтарды бұзушылықтар, теріс қылықты жасауға ықпал еткен себептер мен жағдайлар туралы оларды жою бойынша тұжырымдармен және ұсыныстармен баяндайды. Командир (бастық) қызметтік тексеру материалдарын оған қатысты жүргізілген әскери қызметшіге қолын қойғызып жеткізуге міндетті.
107. Әскери қызмет өткеру ережелеріне сәйкес заң негіздері бойынша теріс дәлелдері бойынша әскери қызметтен босатылуға жататын әскери қызметшілерге, сондай-ақ қызметтік тексеру нәтижелерімен және ұсыныстарымен келіспейтін адамдарға қатысты қызметтік тексеру материалдарын командир (бастық) тәртіптік комиссияның қарауына жіберуге міндетті.
108. Өзіне қатысты қызметтік тексеру жүргізіп жатқан әскери қызметшінің жазбаша түсінік беруден бас тартуы қызметтік тексеру жүргізуді тоқтата тұрмайды. Мұндай жағдайда әскери қызметші тәртіптік комиссияда тыңдалады.