ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ТАНЫМНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
| № | Филсофиялық танымның түрлері | Танымның негізі | |
| Қарапайым («тұрмыстық») философия | Шынайылықты сезімдік қабылдау, объективті тәжірибемен және шынайлықпен байланысты немесе байланысы жоқ үстірт көзқарас. | ||
| Діни-қағидаттық философия | Діни догмаларға сүйену, сенімнің білімнен жоғары екендігі туралы тұжырымнан туындаған, ақылды сенімді талдау мен дәлелдеу үшін қолданады. | ||
| Мистикалық философия | Жеке немесе тарихи мистикалық тәжірибе ақыл құралдарымен ұғынылатын, талданылатын эмпирикалық, рационалды және иррацоналды таным. | ||
| Ғылыми таным
| Эмпирикалық философия | Танымның құралдары ақыл арқылы ұғынылатын және талданатын объективті тәжірибе деп түсіндіріледі. | |
| Рационалистік философия | Ақыл тұжырымдары интеллектуалды интуициядан шығады деп есептейді. | ||
| Рационалды-эмпирикалық философия | объективті тәжірибе, ақыл тұжырымдары және интелектуалды интуиция әрекеттері танымның құралдары болып табылады деп тұжырымдайды. |
ФИЛОСОФИЯНЫҢ ҚОҒАМДЫҚ ҚЫЗМЕТТЕРІ
| Қызметі | Мазмұны |
| Дүниетанымдық | дүние туралы тұтас түсініктің, пікірдің қалыптасуына әсер етеді. |
| Әдістемелік | қоршаған дүниені танудың негізгі әдістерін белгілейді, нақтылайды. |
| Теоретикалық | теорияны негіздеуге, қоршаған дүниені барынша жалпылауға, концептуалды ойлауға үйретеді. |
| Гносеологиялық | қоршаған дүниені дұрыс және ақиқат тануды (таным механизмін анықтауды) көздейді. |
| Аксиологиялық (гр. аxios – құнды) | заттар мен құбылыстарды құндылықтық тұрғыдан (моральдық, этикалық, әлеуметтік, идеологиялық) бағалауға үйретеді. |
| Әлеуметтік | қоғамның пайда болуы мен эволюциясын, қазіргі жағдайын, құрылымын, элементтерін, қозғаушы күшін, ішкі қайшылықтарын анықтап, жетілдіру жолдарын нұсқайды. |
| Тәрбиелік | гуманистік құндылықтарды, идеяларды зерттеп, қоғам мен адамға керектісін ендіру және адам өмірінің мәнін табуына көмектеседі. |
| Сындарлы | білімге сыни көзқараспен қарай отырып, таным көкжиектерін кеңейту, оны модернизациялау, білімнің ақиқаттылығы деңгейін жоғарлатады. |
| Болжамдық (футурологиялық) | қолда бар философиялық білімдерге, таным жетістіктеріне сүйене отырып, таным процесстерінің, адамның, табиғаттың, қоғамның даму тенденцияларын болжау болып табылады. |
| Мәдени тасымалдау | адамзаттың рухани мәдениетінің жетістіктерін ұрпақтан ұрпаққа жеткізу мен ұғындыруға көмектеседі |
| Практикалық | адамның практикалық өміріндегі мәнді, мақсатты, ережелерді, принциптер мен механизмдерді таңдауға көмектеседі |
ФИЛОСОФИЯ ӘРБІР АДАМҒА НЕ ҰСЫНА АЛАДЫ?
(ФИЛОСОФИЯНЫ ОҚУДЫҢ ПРАКТИКАЛЫҚ МӘНІ)
| Әлем және адам туралы фундаментальды сұрақтарға жауап береді | |
| Әлемдегі өз орны және өмір мәні туралы ойлауға көмектеседі. | |
| «Өнегелі өмір» (яғни, иллюзиясыз, азапсыз, қателесусіз) принциптеріне үйретеді. | |
| Ішкі рухани «өзегін» бекітеді, өмірлік қиындықтарды жеңуге көмектеседі. | |
| Ойлаудың синтетикалық (филоосфиялық) сильіне, яғни, кез келген мәселені терең, жан-жақты қарауға және шешуге үйретеді. | |
| Ішкі күшті жетілдіруге және дамытуға үйретеді. | |
| Болашақты болжауға және тануға үйретеді. |
Тақырып 2. Көне дәуір философия
ҚАЗАҚТАРДЫҢ АЛҒЫ ФИЛОСОФИЯСЫ: ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ, АЛҒЫШАРТТАРЫ, КӨЗҚАРАСТЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
| Алғы философия (ерте кезеңнен IX ғ. дейін) | ü Тоныкөк, Күлтегін жырларындағы батырлық, елдік, ел қорғау ü Анахарсис дүниетанымы ü Аңыздардағы дүниетаным |
КӨНЕ ҮНДІ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ ДАМУЫНЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ
| ВЕДАЛЫҚ КЕЗЕҢ | б.з.б. VI-V Ғ.Ғ. | |
| КЛАССИКАЛЫҚ КЕЗЕҢ | б.з.б. VI Ғ. – 1 мыңжыл. алғашқы жартысы | |
| ПОСТКЛАССИКАЛЫҚ (СХОЛАСТИКАЛЫҚ) КЕЗЕҢ | 1 мыңжыл. алғашқы жартысы-ХҮІІІ ғ. | |
| НЕОИНДУИЗМ НЕМЕСЕ ҚАЗІРІГІ ЗАМАН ҮНДІ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ КЕЗЕҢІ | ХІХ-ХХ Ғ. |
НДІ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫНА НЕГІЗ БОЛҒАН КӨНЕ ҮНДІ ДІНИ ЖӘНЕ ДІНИ-ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ӘДЕБИЕТТЕРІ