Дәріс. Сызықтық алгебра.
ПӘНДЕРДІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
«Математика 1»
5B073100– „Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау“ мамандықтар
үшін
ОҚУ -ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР
Семей
Мазмұны
1 Глоссарийлар…………..…………………………………………………….3
2 Дәріс оқулар …………………………………………………………………9
3 Практикалық сабақтар........………………………………………………..31
4 Студенттің өздік жумысы...................………………………………….....51
ГЛОССАРИЙ
| № | Жаңа ұғымдар | Мазмұны | |
| Екінші ретті анықтауыш | = det A = =а11а22 – а21а12
| ||
| Үшінші ретті анықтауыш | = det A = = а11 а22 а33 +а12 а11 а23 а31 +а13 а21 а32 -а13 а22 а31 -а12 а21 а33 -а11 а23 а32
| ||
| Минор | М23=
| ||
| Алгебралық толықтауыш | Аij=(-1)i+j Mij
| ||
| Матрица | . А=
| ||
| Кері матрица | А-1 = ,
| ||
| Вектор | ,
- вектордың координаталар.
-АВ кесіндінің ұзындығы
, - вектордың ұзындығы
| ||
| Скалярлық көбейтіндісі | ( )=
( )=
cos -Угол между векторами.
- проекция вектора на вектор .
- условие коллинеарности векторов
| ||
| Векторлық көбейтіндісі | = Sпар.
с= = ( )
S= -ұшбұрыштын ауданы (векторлық көбейтіндісінің геометриялық мағынасы)
| ||
| Смешанное произведение | ( )=
Егер ( )=0, онда векторлар компланар болады.
V= - параллелепипедтің көлемі (аралас көбейтіндісінің гелметриялық мағынасы)
| ||
| Жазақтықтағы түзудін теңдеуі | Ах+Ву+С=0 – жалпы теңдеу
к= - бұрыштық коэффициент
-екі нүктеден өтетін түзудің теңдеуі
A(x-x0)+B(y-y0)=0 – нормалі бар түзудің теңдеуі
- бағыттылған вектормен берілген түзудің теңдеуі
y-y0=k(x-x0) – бұрыштық коэффициентпен берілген түзудің теңдеуі
- кесінді арқылы түзудің теңдеуі
к1 = к2 – түзулердің параллель шарты
к1 = - түзулердің перпендикуляр шарты
tg - түзулердің арасындағы бұрыш d= - нүктеден түзуге дейінгі қашықтық
| ||
| Екінші ретті қисықтар | 1) - эллипс, - фокустар, мұндағы , -эксцентриситет, - директрисссалар
2) -гипербола, - фокустар, где , -эксцентриситет, - директриссалар, - асимптоталар
3) у2=2px және х2 =2ру –парабола, р – параболаның параметрі, - директрисса, - параболаның фокусы
-шеңбер, С(а,в) – шеңбердің центрі, R – шеңбердін радиусы.
| ||
| Кеңістіктегі тұзудің теңдеудің | - тұзудің канондық теңдеуі, - бағыттылған вектор
- екі нүктеден өтетін тузудің теңдеуі
- түзудің параметрлік теңдеуі
- уравнение прямой как пересечение двух плоскостей, где
- бағыттылған вектор
- түзулердің параллель шарты l1l2+m1m2+n1n2=0– түзулердің перпендикуляр шарты
| ||
| Жазықтықтың теңдеуі | Ax+By+Cz+D=0 - Жалпы теңдеуі
A(x-x0)+B(y-y0)+C(z-z0)=0, где =(A,B,C) – жазықтықтың нормалі
- Үш нуктедең өтетін жазақтықтын теңдеуі
d= - нүктеден жазықтыққа дейінгі қашықтық
| ||
| Шектер | Ақырсыз үлкен және ақырсыз кіші функциялардың қасиеттері
- анықталмандықтар
, , , бірінші тамаша шек
, , ,
, ,
Екінші тамаша шек
| ||
| Функцияның туындысы | -анықтама
- жанаманың теңдеуі (геометриялық мағынасы)
Ережелер:
, - параметрлік функцияның туындысы
1. 2. 6.
7. 8. 9.
10. 11. 12. 13. 14.
15. 16.
17. 18.
19. 20.
21.
| ||
| Лопиталь ережесі |
| ||
| Функияны зерттеу | Анықталу облысы: а) егер , онда
б) егер , онда
в) егер , онда
г) егер , онда
Жұп және тақ функцияға зерттеу:
Егер , онда - жұп болады, графигі ОУ өсіне қатысты симметриялы болады.
Егер , онда - тақ болады, графигі бас координат нүктесіне қатысты симметриялы болады.
| ||
| Графигінің өспелі және кемімелі аралықтарға зерттеу | Егер интервалында , онда бұл интервалда графигі кемийд, ал егер- , онда графигі өспелі болады.
Егер нүктесінің туындысы сол жағында , ал оң жағында болса онда нүктесі максимум болады. Егер керісінші , онда минимум болады.
| ||
| Графигінің дөңістігі және ойыстігі, иілу нұтелері | Иілу ніктенің қажетті белгісі
(жеткілікті шарты) Егер интервалында , онда бұл интервалда графигі дөнес болады, ал егер- , онда графигі ойыс болады.
Егер нүктесінің оң жағы мен сол жағында екінші ретті туындысы танбасын өзгертетін болса, онда ол нүктесінде иілу нүктесі болады.
| ||
| Асимптоталар | Егер , онда у=в – горизонтал асимптотасы болады.
Егер , онда - вертикал асимптота.
Егер , , онда y=kx+b - көлбеу асимптота.
| ||
| Анықталмаған интеграл | - бөлшектеп интегралдау.
Негізгі интегралдың таблицасы.
1. 2.
3. 4.
5. 6.
7. 8.
9. 10.
11. 12.
13. 14.
15. 16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23. 24.
| ||
| Қарапайым рационал бөлшектер | ; ; ;
| ||
| Тригонометриялық функцияларды интгралдау | . Универсалдық ауыстыру
а) егер n және m – жүп болса. и
б) егер n немесе m – тақ болса. , или
в) егер n + m – жұп, теріс болса. и , ,
| ||
| Иррационал функцияларды интегралдау | 1. ,ауыстыру
2. а) ауыстыру
б) ауыстыру
в) ауыстыру
3. замена
ауыстыру
4. , ауыстыру
| ||
| Анықталған интегралдың геометриялық қолданулары | , - ауданы
- көлемі
көлемі
, - доғаның ұзындығы
| ||
ДӘРІС ОҚУЛАР
Дәріс сабақтардың құрылымы
Дәріс. Сызықтық алгебра.
Анықтама. mжатық және n тік жолдарда орналасқан сандар кестесін m
n өлшемді тік бұрышты А матрицасы деп атайды. Яғни
А= 
Айталық
А= 
екінші ретті квадрат матрица берілсін.
Анықтама. Екінші ретті квадрат А матрицасына сәйкесті екінші ретті анықтауыш деп санды атайды және былай белгілейді
=а11а22 – а21а12
Мысал. Мына анықтауышты
есептеу керек
= 
= det A =
= а11 а22 а33 +а12 а11 а23 а31 +а13 а21 а32 -а13 а22 а31 -а12 а21 а33 -а11 а23 а32
=
,
,
- вектордың координаталар.
-АВ кесіндінің ұзындығы
,
- вектордың ұзындығы
)=
(
cos
-Угол между векторами.
- проекция вектора
на вектор
.
- условие коллинеарности векторов
= Sпар.
с=
= (
)
S=
-ұшбұрыштын ауданы (векторлық көбейтіндісінің геометриялық мағынасы)
)=
Егер (
- параллелепипедтің көлемі (аралас көбейтіндісінің гелметриялық мағынасы)
- бұрыштық коэффициент
-екі нүктеден өтетін түзудің теңдеуі
A(x-x0)+B(y-y0)=0 – нормалі бар түзудің теңдеуі
- бағыттылған вектормен берілген түзудің теңдеуі
y-y0=k(x-x0) – бұрыштық коэффициентпен берілген түзудің теңдеуі
- кесінді арқылы түзудің теңдеуі
к1 = к2 – түзулердің параллель шарты
к1 =
- түзулердің перпендикуляр шарты
tg
- түзулердің арасындағы бұрыш d=
- нүктеден түзуге дейінгі қашықтық
- эллипс,
- фокустар, мұндағы
,
-эксцентриситет,
- директрисссалар
2)
-гипербола,
- фокустар, где
,
- асимптоталар
3) у2=2px және х2 =2ру –парабола, р – параболаның параметрі,
- директрисса,
- параболаның фокусы
-шеңбер, С(а,в) – шеңбердің центрі, R – шеңбердін радиусы.
- тұзудің канондық теңдеуі,
- бағыттылған вектор
- екі нүктеден өтетін тузудің теңдеуі
- түзудің параметрлік теңдеуі
- уравнение прямой как пересечение двух плоскостей, где
- бағыттылған вектор
- түзулердің параллель шарты l1l2+m1m2+n1n2=0– түзулердің перпендикуляр шарты
=(A,B,C) – жазықтықтың нормалі
- Үш нуктедең өтетін жазақтықтын теңдеуі
d=
- нүктеден жазықтыққа дейінгі қашықтық
- анықталмандықтар
,
,
,
бірінші тамаша шек
,
,
,
,
,
Екінші тамаша шек
-анықтама
- жанаманың теңдеуі (геометриялық мағынасы)
Ережелер:
,
- параметрлік функцияның туындысы
1.
2.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
, онда
б) егер
, онда
в) егер
, онда
г) егер
, онда
Жұп және тақ функцияға зерттеу:
Егер
, онда
- жұп болады, графигі ОУ өсіне қатысты симметриялы болады.
Егер
, онда
интервалында
, онда бұл интервалда графигі кемийд, ал егер-
, онда графигі өспелі болады.
Егер
нүктесінің
туындысы сол жағында
Иілу ніктенің қажетті белгісі
(жеткілікті шарты) Егер
, онда бұл интервалда графигі дөнес болады, ал егер-
, онда графигі ойыс болады.
Егер
танбасын өзгертетін болса, онда ол нүктесінде иілу нүктесі болады.
, онда у=в – горизонтал асимптотасы болады.
Егер
, онда
- вертикал асимптота.
Егер
,
, онда y=kx+b - көлбеу асимптота.
- бөлшектеп интегралдау.
Негізгі интегралдың таблицасы.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
;
;
;
.
Универсалдық ауыстыру
а) егер n және m – жүп болса.
и
б) егер n немесе m – тақ болса.
,
или
в) егер n + m – жұп, теріс болса.
и
,
,
,ауыстыру
2. а)
ауыстыру
б)
ауыстыру
в)
ауыстыру
3.
замена
ауыстыру
4.
, ауыстыру
,
- ауданы
- көлемі
көлемі
,
- доғаның ұзындығы