КӘРЖІЛІК АРТЕРИЯСЫНАН ТАМЫР СОҒУДЫ АНЫКТАУ

Мақсаты: тамыр соғудың негізгі қасиеттерін анықтау, жүрек-қан тамырлары жүйесінің жағдайын бағалау.

Қолдану көрсетілімдері: науқастың жағдайын бақылау.

Тамыр соғуын зерттейтін жерлер: кәржілік, шынтақ, үйқы, самай, тізе асты, сан, аяқтың сыртқы артериялары.

Тамыр соғу параметрлері: ритмі, жиілігі, толысуы, кернеу күші, колемі.

Дайындаңыз: сағатты (секундомерді), қағазды, қызыл түсті қаламсапты, қызу парағын.

Іс-әрекег алгоритмі:

1. Науқасқа емшара барысын түсіндіріңіз, оның келісімін алыңыз, тамыр соғуын анықтайтын жерді табыңыз.

2. Науқасқа ынғайлы қалыпты, отыру немесе жату босансыған жайлы қалыпты, сабырлы жағдайды беріңіз.

3. Қолыңызды гигиеналық денгейде тазартыңыз.

4. Бір мезгілде өз қолыныздың саусақтарымен науқастың білезігінен қамтып алып (кәржілік білезік буыны аймағын) былай үстаңыз, 2, 3, 4 саусақтардың жүмсақ жастықшасы білектің алақан (ішкі) бетінде кәржілік артериясының проекңиясында болуы керек (үлкен саусақтың негізінде), 1 саусақты білектің сыртқы бет жағына орналастырыңыз. Кэржілік артериясы кэржілік сүйегінің біз тәрізді осіндісі мен кэржілік бүлшық етінің сіңірі арасынан пальпаңиялынады.

5. Кэржілік күре тамыр аймағын үстаңыз. Оны сәл кэріжілік сүйегіне қарай қысыңыз, тамыр соғатын жерді анықтаңыз, қаннын тамырлар бойымен қозғалуына байланысты иілмелі соғу толқының сезесіз.

6. Науқастың оң жэне сол қолы күре тамыры қабырғасының кезеңді тербелісін салыстырыңыз. Тамыр соғу сәйкестігін анықтаңыз. Сэйкестілік - бүл екі қолдағы тамыр соққысы толысу бойынша тура келеді (егерде тамыр соғу сәйкестігі болса, онда бір қол бойынша сипаттама беріледі).

7. Тамыр соғу реттілігін анықтаңыз.

8. Тамыр соғу жиілігін анықтаңыз.

9. Тамыр соғу толысуын бағалаңыз.

10.Тамыр соғу кернеу күшін анықтаңыз.

П.Тамыр соғуды зерттеу мәліметін қызу парағына - графикалық эдіспен, қызыл түспен, ал бақылау қағазына - сандық әдіспен жазыңыз.

12.Науқасқа зерттеу нэтижесін хабарлаңыз.

13.Қолынызды жуып, кептіріңіз.

Ескерту:

- қалыпты тамыр соғу ритмін екі қолдан бірдей сыйпалаумен табылады, ересек адамда

- тыныштық жағдайда тамыр соғу жиілігі минутына 60-80 соққы қүрастырады;

АН ҚЫСЫМЫН ӨЛШЕУ

Мақсаты: қан қысымының көрсетілімдерін анықтау жэне зерттеу нәтижесін бағалау; жүрек қан-тамырлар жүйелерінің функционалды ерекшеліктерін анықтау.

Қолдану көрсетілімдері: науқастың жағдайын бағалау. Мүічкін болатын асқынулар: қолдағы артерияны үзақ қысканнан ауру сезімі болады

Дайындаңыз: тонометрді, фонендоскопты, қағазды, қаламсапты, қызу парағын.

Іс-әрекет алгорн гмі:

1. Науқасқа емшараның мақсатын түсіндіріңіз, алдымен осындай емшара жүргізілгенін анықтаңыз, қандай нәтижелер болғанын науқас білеме, өзін қалай жүргізу керек, қандай сезім болу керек.

2. Науқасқа ыңғайлы қалып беріңіз, отыру немесе жату салмақты босансыған қалыпта, науқастың қолы жазылған қалыпта жатады (алақанмен жоғары) аппаратпен бір деңгейде. Артериальды қысымды әдетте 1-2 рет арасына 2-4 минут салып өлшейді.

3. Тонометрдің манжетасын науқастың жалаңаштанған иығына, шынтақтың иілген жерінен 2-3 см жоғары жүрек деңгейінде, оның арасына 1 саусақ отетіндей қылып қондырады; манжетаны иыққа ілмек көмегімен (ілмек, жабысқыш лента) жүмсақ үлпаны қыспай бекітіңіз.

4. Манометрді манжетамен бекітіңіз, оны манжетаға бекітіп, тілдің қалпын (сынап бағанасы) шкаланың нөл белгісімен турасын тексертіңіз.

5. Шынтақ шүңқыры аймағындағы шынтақ артериясынан тамыр соғуды анықтаңыз, фонендоскопты осы жерге қондырыңыз (фонендоскоптың басының қысуы сабырлы болуы керек, онда мэліметі басқаша корсетіледі).

6. Алмүрт тэрізді баллоншадағы вентилді жауып, манжетаға баллоншамен ауаны толтырыңыз. Шынтақ артериясындағы пульсация жоқ болып кеткенше және манометр қалыптан жоғары (немесе осы пациентте) 20-30 мм сынап бағанасын көрсеткенше.

7. Вентильді ашыңыз және ақырын манжетадан ауаны жаймен босатып қоя беріңіз. Бағананың немесе тілдің жылдамдығының түсірілуін қараңыз, көрсеткіштер жылдамдығы 2 мм сынап бағанасынан өзгеріп отырады. Бір мезгілде көңіл қойып артериядағы дыбысты тындаңыз жэне манометрдің көрсеткішін қадағалаңыз.

8. Бірінші дыбыс пайда болған мезгілде манометрдің көрсеткішін белгілеңіз (жүрек жиырылған мезгілдегі артериальды қысымның көлемі) - систальдық қан қысымы жэне дыбыс жойылған мезгілде (жүректің босаңсыту мезгілдегі артериальды қысым) - диастольдық қан қысымы; манжетадан толығымен ауаны шығарыңыз.

9. Науқастың қолынан тонометрдің манжетасын шешіңіз.

- тамыр соғу ритмі тамыр соғу толқының арасындағы аралық бойынша аңықтайды. Егерде күре тамыр қабырғасының тамыр соғу тербелісі әрбір тең аралық уақытта пайда болса, онда тамыр соғуы ретті. Тамыр соғу реттілігі бұзылғанда, тамыр соғу толқынында ретсіз алмасу тамыр соғуы ретсіздігі байқалады;

- тамыр соғу жиілігін аңықтау (егерде тамыр соғуы ретті болса). 1 минут ішіндегі тамыр соғу толқынының (соққынын) санын есептейді, сағат бойынша секундомерде уақытын қадағалап байқайды:

қалыптағы тамыр соғу 1 минутта - 60-80 соққы

тамыр соғу 1 минутта 80 соққыдан көп болса - жиі - тахикардия

тамыр соғу 1 минутта 60 соққыдан аз болса - жэй - брадикардия

- артерияның қанмен толу дәрежесі бойынша тамыр соғу толысуын бағалаңыз, ол жүректің систолдық көлемімен байланысты. Тамыр соғу - толық, бос, жіп тәрізді болады;

- тамыр соғуды кернеу күші бойынша анықтайды. Кэржілік артериясын кэржілік сүйегіне қысу қажеттілігі. Тамыр соғудың жоқ болып кетуіне дейін және тамыр соғудың кернеу күшін бағалайды.

тамыр соғу - қанағаттанарлық кернеу күші тамыр соғуы күшті (қатты) тамыр соғуы әлсіз (жүмсақ).

АН ҚЫСЫМЫН ӨЛШЕУ

Қолдану көрсетілімдері: науқастың жагдайын бағалау. Мүмкін болатын асқынулар: қолдағы артерияны үзақ қысқаннан ауру сезімі болады

Дайындаңыз: тонометрді, фонендоскопты, қағазды, қаламсапты, қызу парағын.

Іс-әрекет алгорнтмі:

5. Шынтақ шүңқыры аймағындағы шынтақ артериясынан тамыр соғуды анықтаңыз, фонендоскопты осы жерге қондырыңыз (фонендоскоптың басының қысуы сабырлы болуы керек, онда мәліметі басқаша корсетіледі).

6. Алмүрт тэрізді баллоншадағы вентилді жауып, манжетаға баллоншамен ауаны толтырыңыз. Шынтақ артериясындағы пульсаңия жоқ болыгі кеткенше жэне манометр қалыптан жоғары (немесе осы паңиентте) 20-30 мм сынап бағанасын көрсеткенше.

7. Вентильді ашыңыз және ақырын манжетадан ауаны жаймен босатып қоя беріңіз. Бағананың немесе тілдің жылдамдығының түсірілуін қараңыз, көрсеткіштер жылдамдығы 2 мм сынап бағанасынан өзгеріп отырады. Бір мезгілде көңіл қойып артериядағы дыбысты тындаңыз және манометрдің көрсеткішін қадағалаңыз.

8. Бірінші дыбыс пайда болған мезгілде манометрдің көрсеткішін белгілеңіз (жүрек жиырылған мезгілдегі артериальды қысымның көлемі) - систальдық қан қысымы және дыбыс жойылған мезгілде (жүректің босаңсыту мезгілдегі артериальды қысым) - диастольдық қан қысымы; манжетадан толығымен ауаны шығарыңыз.

9. Науқастың қолынан тонометрдің манжетасын шешіңіз.

10.Мәліметті сандық жазу түрінде бақылау парағына және бөлшек түрінде қызу парағына жазыңыз (алымы - систольдық қысым, бөлімі - диостольдық қысым).

11.Емшараны қайталап, алынған мәліметті салыстырыңыз.

12.Фонендоскоптын басын 2 рет 70% спиртпен зарарсыздандырыңыз.

13.Науқасқа өлшеген қан қысымының нәтижесін хабарлаңыз.

Ескерту:

Артериальды қысымды екі қолдан өлшейді, алынған сандарды салыстырады.

Артериальды қысымды науқастың өзі өлшейді. Науқасқа қан қысымын өлшеу ережесін жэне алынған мәліметке талдауды жүргізуге үйретіңіз.

- қалыптағы АҚ 120/80 мм с.б. 130/85 мм с.б.

- артериальды гипертензия (гипертония) қан қысымы жоғары АҚ 140/90 мм с.б.;

- артериальды гипотензия (гипотония) қан қысымы төмен АҚ 90/60 мм с.б.