Жаңа сабақты түсіндіру. Оқушылардың назарын жаңа тақырыпты зерттеуге және меңгеруге бағыттау
Оқушылардың назарын жаңа тақырыпты зерттеуге және меңгеруге бағыттау. Оқушыларды сабақ тақырыбымен, мақсатымен және өзектілігімен таныстырады.
Дәрілердің өндірістік технологиясы дәрілердің зауыт жағдайында дайындалуына қатысты барлық теориялық және іс-тәжірибелік сұрақтармен айналысады.
Дәрілік құралдардың өндірістік өнеркәсібі дайын дәрілік құралдардың ауқымды массалы сериялық босатылуын стандартты жазылым бойынша қарастырады.
Фармацевтикалық өндіріс негізінде машиналар мен аппараттарды, ағынды механикаландырылған және автоматтандырылған линияларды кеңінен қолдану жатады.
Қазіргі уақытта біздің республикамызда 90-нан аса дәрілік құралдардың (ЛС) өндірістік өнеркәсіптері синтетикалық және табиғи шикізаттардан дәрілік препараттар босатуға, дәрілік өсімдік шикізаттары мен медицинаға қажетті құралдарды босатуға мамандандырылған.
Фармацевтік өнеркәсіптің барлық кәсіпорындары, жекешелендірілген.
Дәрілер өндірісі ірі және майда сериялы болуы мүмкін. Дәрілік препараттар өндірісінің кіші кәсіпорындары аралық орын алады.
Дәрілік препараттардың ірі сериялы өндіріс ХФЗ-да және фармацевтикалық фабрикаларда ұйымдастырылады.
Ірі сериялы өндіріс - технологиялық процесстердің жоғары деңгейде механикаландырылуы мен автоматтандырылуы, жаңа технологиялық қондырғылармен қамтамасыз етілуі, кей жағдайда өндірістің арнайы мамандандырылуы мен сақталу мерзімі ұзақ дәрілік препараттардың шектеулі номенклатурасы бойынша сипатталады.
Ірі сериялы өндіріс бір атаулы өнім сериялары үнемі кезектесіп немесе үздіксіз босатылуымен ерекшеленеді. Машиналар мен автоматтар топтық белгілері бойынша орналасады. Ірі сериялы өндіріске арналған қондырғылар арнайы болады және технологиялық процестің жүру сатысы бойынша орналастырылады.
Дәрілердің ауқымды өндірісінде автоматтандырылған линиялар қолданылады.
Майда сериялы өндірісте бір атаулы өнімнің босатылуы жүйелі түрде қайталанып отырады. Дәрілік препараттардың майда сериялы өндірісіне шығарылатын өнім номенклатурасының әртүрлілігі, құрамының көп компонентті болуы, жиі қайталанылатын жазылым бойынша дәріханалық дайындамалардың кеңінен қолданылуы тән. Дайын өнімнің сақталу мерзімі шектеулі болады.
Майда сериялы өндіріс ауруханалық, аурухана аралық немесе басқа типті дәріханалар негізінде ұйымдастырылады.
Қазіргі уақытта дайын дәрілік түрлер дәріхана рецептурасының 90-92%, кейбір дамыған елдерде 95% жоғары, АҚШ-та 99,7% құрайды.
Дәрілердің ауқымды сериялы өндірісі үшін алдын-ала қажеттілік шарттары болуы керек:
1) Берілген дәрінің ауқымды қолданылуы, яғни өнімге өндірістің рентабельділігін қамтамасыз ететін жоғары сұраныс болуы керек;
2) Дайындалған өнімнің сақталу мерзімі ұзақ болуы керек. бұл соңғы өнімнің тұтынушыға белгілі бір уақыттан соң жеткізілуіне байланысты. Шикі зат пен қосымша материалдар өндірісте бірден қолданылмайды. Сонымен бірге, дайын өнім қоймасында тұтынушылардың сұранысын қамтамасыз ету үшін дәрілік препараттардың жеткілікті қоры болуы керек.
Сақталу кезінде препараттың терапевтік қасиеттері жойылып немесе төмендеп кетпеуі керек. Дәрілік заттардың сақталу мерзімін ұзарту үшін зауыт жағдайында әртүрлі технологиялық шаралар қолданылады: тұрақтандыру, лиофильдендіру, қабықшамен қаптау, консервілеу, орамдардың арнайы түрлерін қолдану т.б.
3) Дәрілік заттарды стандарттаудың сенімді тәсілі болуы керек. Біртекті өнім шығару үшін бастапқы шикізат пен соңғы өнім стандартталады. Олар НТҚ талаптарына сай болуы керек. Зауыт жағдайында дәрілік заттар өндірісінің әр этаптарында стандарттау жүргізіледі.
Дайын дәрілік түрлердің (ДДТ) зауыттар мен фабрикаларда ауқымды өндірілуі тұтынушыларды дәрімен қамтамасыз ету жұмыстарын жақсартты. Дәріхана жүйелеріне ДДТ-ді кеңінен ендірудің бірнеше артықшылықтары бар:
1) індет кезінде дәріханалардан дәрілердің босатылуын тездетеді;
2) дәрілердің сапасы жоғарылайды, себебі зауыт жағдайында өндірістің әр сатысы бақылауға алынады;
3) ДДТ оңай тасымалданады, бұл кезде рациональды және транспортабельді орауыштар қолданылады;
4) өнімнің өзіндік бағасы төмендейді.
Өндірістің химико-фармацевтік кәсіпорындарда ұйымдастырылуының өзіндік ерекшеліктері бар.Дәрілер ассортименті алуан түрлі болуы мен өндірістік операциялардың ерекшеліктеріне байланысты, фармацевтік кәсіпорындар еңбек бөлінісін кеңінен қолданады және цехтік принцип бойынша ұйымдастырылады.
Цехтік принцип - бұл кәсіпорынның арнайы мамандырылған бөлімшелер - цехтар - жиынтығынан құрылуы. Әр цех біртекті процестердің орындалуына немесе бір типті өнімнің босатылуына бейімделеді. Цех - бұл негізгі өндірістік бөлім. Әр цехтің технологиялық процесті құрайтын бір типті операцияларын орындау бөлімшелері болады. Орындалатын жұмыстың сипатына қарай цехтар: негізгі, көмекші және қосымша болып бөлінеді. Негізгі цехта өндірістің негізгі өнімін дайындаумен айналысады. Егер өндіріс арнайы мамандандырылған болмаса, типтік зауыттар келесі цехтардан тұрады:
- таблеткалық;
- ампулалық;
- фитохимиялық;
- жағар майлық т.б.
Көмекші цехтар кәсіпорынның өндіріс бағдарламасына қатысып, негізгі цехтарға қызмет жасайды (жөндеу жұмыстарын, бу түзуші цехтар, лабораториялар және т.б.).
Қосымша цехтар өндіріспен тікелей байланысқа түспейді, бірақ оның өнімдерін өндірісте толығымен немесе бөлшектеп қолданады (мысалы картонажды-типографиялық цех).
Медициналық және фармацевтік өнеркәсіптер дамуының мемлекеттік бағдарламасында 80 жоба қарастырылған. Оның 29 жобасы жүзеге асып, 51 жоба орындалмады. Бұл синтетикалық шикізаттан жасалған дәрілік препараттар мен субстанциялар өндірісі бойынша, органикалық және органикалық емес шикізаттан жасалған дәрілік препараттар бойынша, биотехнологиялық препараттар, өсімдік және жануарлар шикізатынан жасалған препараттар мен субстанциялар бойынша, қан компоненттері мен препараттары бойынша медицинада қолданылатын заттар мен қондырғылар бойынша жасалынған жобалар.
Берілген бағдарламаның орындалуы барысында медикаменттердің ішкі саудасында отандық өнім үлесі 2,5% -дан 10%-ке дейін артып отыр, бұл жаңа зауыттар мен линиялар ашу үшін кредит алуды жеңілдетіп отыр.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының рекомендациялары бойынша мемлекеттің денсаулық сақтауды финанстандырудың минималды деңгейі 1 адамға АҚШ-тың 40 долл. Есебімен анықталады.
Бұл көлем Қазақстан Республикасы үшін 600 млн. долл. немесе 86,5 млрд. Теңге болуы керек. бұл бүкіл бюджетті қамтамасыз ету үшін қажет суммаға тең.
Қазақстан Республикасында санитарлық-эпидемиологиялық және экологиялық жағдайдың әсерінен адамдардың 60% -нің орташа өмір сүру ұзақтығы 5-7 жылға қысқарған, 75% әртүрлі аурумен ауырады, 50% аса өлім жағдайы кездеседі.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында фармацевтік және медициналық өнеркәсіп дамуының салалық бағдарламасы өңделіп шығарылған (2003 ж.). 1997 жылғы бағдарламадан ерекшелігі бұл жерде нақты кәсіпорынның дамуы туралы жобалар қосылмаған, себебі барлық фармацевтік өндірістер қазіргі уақытта жекешелендірілген және мемлекеттік бюджет есебінен қамтамасыз етілмейді.
Отандық фарминдустрияның дамуына инвестицияларын үш институт салады: даму банкі, мемлекеттік инвестициялық қор, Мемлекеттік инновациялық қор.
Салалық бағдарлама жобасында дәрілік құралдардың айналымы халықаралық стандартқа сай жүреді. Оның негізгі мақсаты - өнеркәсіптік саланы дамудың жаңа жолына түсіру, бұл сапасы жоғары өнім алуға мүмкіндік береді.
Егер 1997 жылы дәрілік құралдардың 132 атауы 9 млн. долларға, ал 2003 жылы дәрілік құралдардың номенклатурасы 700 атаудан аса болды.
Елімізде дәрілік препараттарды, дәрілік өсімдік шикізаттарын, антибиотиктерді, вакциналарды, сывороткаларды, рентген қондырғыларын, байлау материалдарын шығаратын 90 кәсіпорын жұмыс істейді, оның ішінде 51 кәсіпорын Алматы қаласында орналасқан.
Тек 6 кәсіпорынның өзінде дәрілік құралдардың 64 атауы шығарылады: 18 млн. долларға фармацевтік және 9 млн. долларға медициналық өнімдер. Отандық өндірісте дәрілік құралдардың номенклатурсын талдау кезінде атаулардың қайталанып келетіні анықталған. Мысалы: Аскорбин қышқылытізімде 19 рет бор қышқылы - 29, сутек асқын тотығы - 33, йодтың спирттік ерітіндісі - 31, календула тұндырмасы - 29, меновазин - 20 рет кездеседі.
Егер Қазақстан Республикасыда тіркелген отандық және Германиялық дәрілік құралдардың номенклатурасын салыстырғанда, отандық өнім арзан болады.
Германиядан негізінен жоғары технологиямен дайындалған дәрілер әкелінеді.
Ірі фармацевтік өнеркәсіп 45-50 млн. адам тұратын елді мекендерде рентабельді болады. Ал біздің елімізде территориямыз үлкен болғанымен, халқы 15 млн. және орналасу тығыздығы төмен. Сондықтан қандай фармацевтік өнеркәсіп салу керек екендігі қиындық тудырады.
Фармацевтік өнеркәсіп салу үшін сол региондағы халықтың қандай аурумен көп ауыратындығын, соған қажетті негізгі дәрілерді, дәрілерге сұраныс жағдайларын, финанстандыру көздерін анықтау керек.
Көптеген Европа елдерінде денсаулық сақтау ісіне шағарылатын шығын - ішкі жалпы өнімнің (ВВП) 78% құрайды, бұл 1 адамға есептегенде - 2000 АҚШ долларына тең, АҚШ-та 4000 доллар, яғни ІЖӨ (ВВП) -нің 13,7% құрайды.
Қазақстанда шығын ішкі жалпы өнімнің 2-2,5% құрайды. Бұл жеткіліксіз болып табылады.
Мемлкеттік фармацевтік жүйенің реформасы нәтижесінде дәріханалық ұйымның тармақталған салалары: көтерме сауда жасайтын фармацевтік компаниялар және кәсіпорындар құрылды. Олардың тек 3% ғана мемлекеттік меншікте.
Фармацевтік саудада медикаменттердің 7000 атауы кездеседі. Жаңа дәрілік препараттарды бағалау критерийлері:
- қауіпсіздігі бойынша;
- эффективтілігі бойынша.
Фармакологиялық комитетте препараттарға клиникалық сынақтар жүргізу үшін, іс-тәжірибелік зерттеулердің толық нәтижелері болуы керек (ерекшелінген белсенділігі, зиянсыздығы, биотиімділігі және т.б.).
Фармакологиялық комитеттің атқаратын функциялары: клиникаға дейінгі және клиникалық сынақтарға талаптар қою; зерттеу нәтижелерін талдау; дәрілік құралдарды қолдану және жаңа дәрілік құралдардың медициналық іс-тәжірибеде қолдануға рұқсат ететін нұсқаулар мен инструкцияларды дайындау.
Сонымен қатар фармакологиялық комитет дәрілік құралдардың номенклатурасын бақылайды. Фармакологиялық комитет орталығы дәрілік заттармен олардың дәрілік формаларына Фармакопеялық мақалалар өндеп шығарады, Фармакопеялық мақалалар мен Уақытша Фармакопеялық мақалалар жобасын талқылайды және бекітеді.
Дәрілік құралдарды стандарттау және сертификаттаудың базалық лабораториясында дәрілік құралдардың үлгісін талдау жүргізіледі.