Unum castigābis, centum emendābis

Одного покараєш, сотню виправиш

Числівник (Nomen numerāle)

Кількісні й порядкові числівники

(Numeralia cardinalia et ordinalia)

У латинській мові є чотири розряди числівників:

1. Кількісні (numeralia cardinalia) – відповідають на питання скільки?

2. Порядкові (numeralia оrdinalia) – відповідають на питання який, а, е?

3. Розділові (numeralia distributīva) – відповідають на питання по скільки?

4. Прислівникові (numeralia adverbia) – відповідають на питання скільки разів?

Арабські цифри Римські цифри Cardinalia Кількісні Ordinalia Порядкові
I unus, una, unum primus, -a, -um
II duo, duae, duo secundus -a, -um; alter, ‑ĕra, -ĕrum
III tres, tres, tria tertius, -a, -um
IV quattuor quartus, -a, -um
V quinque quintus, -a, -um
VI sex sextus, -a, -um
VII septem septĭmus, -a, -um
VIII octo oсtāvus, -a, -um
IX novem nonus, -a, -um
X decem decĭmus, -a, -um
XI undĕcim undecĭmus, -a, -um
XII duodĕcim duodecĭmus, -a, -um
XIII tredĕcim tertius decĭmus, -a, -um
XIV quattuordĕcim quartus decĭmus, -a, -um
XV quindĕcim quintus decĭmus, -a, -um
XVI sedĕcim sextus decĭmus, -a, -um
XVII septendĕcim septĭmus decĭmus, -a, -um
XVIII duodeviginti duodevicesĭmus, -a, -um
XIX undeviginti undevicesĭmus, -a, -um
XX viginti vicesĭmus, -a, -um
XXI unus et viginti; viginti unus unus et vicesĭmus, -a, -um; vicesĭmus primus, -a, -um
XXII duo et viginti; viginti duo alter et vicesĭmus, -a, -um; vicesĭmus alter, -ĕra, -ĕrum
XXVIII duodetriginta duodetricesĭmus, -a, -um
XXIX undetriginta undetricesĭmus, -a, -um
XXX triginta tricesĭmus, -a, -um
XL quadraginta quadragesĭmus, -a, -um
L quinquaginta quinquagesĭmus, -a, -um
LX sexaginta sexagesĭmus, -a, -um
LXX septuaginta septuagesĭmus, -a, -um
LXXX octoginta octogesĭmus, -a, -um
XC nonaginta nonagesĭmus, -a, -um
XCVIII octo et nonaginta; nonaginta octo octavus et nonagesĭmus, -a, ‑um; nonagesĭmus octāvus, ‑a, -um
XCIX novem et nonaginta; nonaginta novem nonus et nonagesĭmus, -a, ‑um; nonagesĭmus nonus, ‑a, ‑um
C centum centesĭmus, -a, -um
CC ducenti, -ae, -a ducentesĭmus, -a, -um
CCC trecenti, -ae, -a trecentesĭmus, -a, -um
CD quadringenti, -ae, -a quadringentesĭmus, -a, -um
D quingenti, -ae, -a quingentesĭmus, -a, -um
DC sescenti, -ae, -a sescentesĭmus, -a, -um
DCC septingenti, -ae, -a septingentesĭmus, -a, -um
DCCC octingenti, -ae, -a octingentesĭmus, -a, -um
CM nongenti, -ae, -a nongentesĭmus, -a, -um
M mille millesĭmus, -a, -um
MM duo milia bis millesĭmus, -a, -um
ĪĪĪ tria milia ter millesĭmus, -a, -um
ĪV quattuor milia quater millesĭmus, -a, -um
V quinque milia quinquies millesĭmus, -a, ‑um
ĪXĪ decem milia decies millesĭmus, -a, -um
C centum milia centies millesĭmus, -a, -um

Утворення кількісних числівників

Кількісні числівники від 1 до 10, 20 (viginti), 100 (centum) і 1000 (mille) – основні. Назви десятків і сотень – похідні, утворені від основних числівників із деякими фонетичними змінами. Назви десятків з одиницями, сотень із десятками і одиницями і т.д. – складені похідні.

1) Числівники від 11 до 17 утворюються додаванням до основного числівника слова -dĕcіm (із decem), що означає десять: undĕcim, duodĕcim і т.д.

2) Складені числівники з останньою цифрою 8 або 9 утворюються відніманням від наступного десятка відповідно 2 або 1:

18 – duodeviginti 28 – duodetriginta
19 – undeviginti 29 – undetriginta

Числівники від 30 до 90 утворюються додаванням до основного числівника слова ‑ginta, що означає десяток: triginta, quinquaginta і т.д.

3) Двозначні числівники від 21 до 99 можна позначати двояко: або спочатку називаються десятки, а потім одиниці, або спочатку одиниці, далі сполучник et, а тоді десятки: 22 – viginti duo або duo et viginti.

4) Числівники від 200 до 900 утворюються додаванням до основного числівника -centi (із centum): sescenti або -genti: octingenti.

5) Числівники більше 100 позначаються так: спочатку йдуть сотні, далі десятки, потім одиниці: 847 – octingenti quadraginta septem.