Жолдың-техникалық және пайдалану жағдайын бағалау.
Автомобиль жолы –кешендік инженерлік құрылғылар және жол бөлігінің техникалық және пайдалану жағдайын бағалау арқылы, оның элементтерінің маңыздылығын қирау және бұзылуларды зерттеу материалдарымен анықтайды.
Студентер сабақ барысында:
- жер төсемесі мен жол төсемесінің негізгі параметрлеріндегі ақауларды ажырата білуі керек.
- жер төсемесі мен жол төсемесінің негізгі параметрлеріндегі ақаулардың табиғи факторлар мен жолдан түскен жүктеуден пайда болғанын ажырата білуі керек.
- автомобиль жолын зерттеу қорытындысы журналға тіркеледі.
- журнал негізінде автомобиль жол бөліктерінің ақаулар ведомосы жасалынады
- ақаулар ведомосы арқылы автомобиль жол бөліктерінің пайдалану көрсеткішінің кешендік көрсеткіші анықталады.
Пайдаланудағы жол бәлігіндегі ақаулар мен деформациялар ведомосы.
Деформациялану мен бұзылулар ақаулар ведомосынан алынады,ал сапалық бағалау арнайы кестелер арқылы анықталынылады:
Кесте 8. Маңыздылық коэффициенті
| № | Элементтердің атауы | Маңыздылық коэффициенті |
| 1. | Жол жамылғысы | |
| 2. | Жер төсемесі мен су құрылғылары | 0,40 |
| 3. | Көпірлер мен өтпе жол | 0,80 |
| 4. | Жол құрылғылары мен өтпе жол | 0,70 |
| 5. | Көгалдандыру және қорғаныс құрылғылары | 0,40 |
| 6. | Жол қызметтері құрылғылары мен ғимараттары | 0,20 |
| 7. | Қоршаған ортаны қорғау | 0,25 |
Жол элементтерінің пайдалану жағдайы көрсеткішін ақаулар ведомосы арқылы анықталынып,мына формуламен шығарады:
n
Д = å li / L
i = 1
мұндағы : L -жалпы жол ұзындығы,м
li -ақаулары жол ұзындығындағы
n-жол бөлігіндегі ақаулар саны және олар (1,2) кестедегі балл арқылы анықталады.
1. Жол жамылғысы
(3)
(3)
(2)
2. Жер төсемесi мен су ағызу құрылғылары:
(3)
(3)
(2)
3. Жол құрылғылары:
(3)
(2)
(2)
4. Көгалдандыру және қорғаныс құралдары:
(5)
(4)
(2)
5. Жол қызметтері құрылғылары мен ғимараттары :
(5)
6. Қоршаған ортаны қорғау
(4)
(4)
(2)
Жол бөлігінің пайдалану жағдайын бағалау.
Кесте 7. Жол бөлігінің пайдалану жағдайын бағалау.
| Баға | Балл | Д көрсеткіші |
| өте жақсы | 0-0,05 | |
| Жақсы | 0,051-0,10 | |
| Қанағаттанарлық | 0,10-0,18 | |
| Қанағаттанарлықсыз |  0,18
|
Жол бөлігінің пайдалану жағдайын бағалау кешендік инженерлік құрылысы түрінде формуламен беріледі:
n
P = å Бi ai / ai
i = 1
мұндағы Бi -элементінің баллдық бағалау жағдайы
ai -элементінің маңыздылық коэффициенті
n -бағаланатын элементтердің саны,кесте (1,3) арқылы қабылданады.
,00
Кесте 8. Р көрсеткішіне байланысты жол бөлігін бағалау.
| Баға | Балл | Р көрсеткіш |
| Өте жеңіл | 4,51-5,0 | |
| Жақсы | 3,51-4,50 | |
| Қанағаттанарлық | 3,0-3,50 | |
| Қанағаттанарлықсыз |  3,0
|
Жол-жөндеу жұмысының көлемін анықтау үшін, жол бөлігін қарапайым көзбен қарап,толық құралдармен зерттеу арқылы бағалайды.
Кесте 9. Р көрсеткішіне байланысты жол бөлігін бағалау.
| Р | 4,8-5,0 | 4,5-4,8 | 4,0-4,5 | 3,5-4,0 | < 3 |
| Кэ | 1,1 | 1,0 | 0,95 | 0,85 | 0,5 |
Құралдармен әдетте геометриялық параметрлер, бұрылу бұрыштары, пландағы қисық пен тузулер, көру қашықтығы, ұзына бойлық еңістік, тегістік, беріктік, ілігісу коэффициенті, қозғалыс қауіпсіздігі өлшеніледі.
Бұлардың мәні лабораториялық, практикалық жұмыстардан немесе тапсырмадан алынады.
Жол төсемесінің беріктігі дала жағдайында жылдың ең қолайсыз ылғалды кезінде анықталады.
Жол төсемесінің беріктік запас коэффициенті мына формуламен анықталынылады:
Кпр = Еф / Еф
мұндағы, Еф -бағалау кезіндегі нақты серпімділік модулі
(прогибомермен анықталады)
Еф -бағалау кезіндегі көлік ағымының қарқындылығы мен құрамының қажетті серпімділік модулы
Жол қозғалысының талабына сай беріктік арқылы жөндеу немесе күшейту жұмысының керектігін анықтайды.Жол төсемесін берік деп санайды,егер ауа-климаттық факторлардың және есептелінген қозғалыстың әсерінен тегістік пен беріктілікті сақтайды.
Тегістік коэффициенті(Кт)- пайдаланудың негізгі коэффициенттерінің бірі.
Формула арқылы анықталады:
Кр = Sи / Sф
мұндағы, Sн-шектелінген тегістік см/км
Sф -нақты тегістік,толчкомер приборы арқылы алынған,см/км
Кт 1, бұл жағдайда жол төсемесі тегіс деп саналады.
Жол төсемесінің кедір-бұдырлығы мен ілігісу сапасы-негізгі пайдалану көрсеткіштерінің бірі-жүргізуші тежегішті басқаннан бастап, айналма тарту күшінің сырғанау басталатын сәтте дөңгелекке түсетін салмаққа қатынасы.(тайғанақтық коэффициенті)
Кс = jф / jн (1.5)
мұндағы, jф, jн -нақты және шектелінген ілігісу коэффициентінің мәні.
Жол төсемесі егер К 1 ілігісу сапасы техникалық талапқа сәйкес болады.
К,К,К-коэффициенттерінің мәні берілген тапсырма мәнімен қабылданады.