Бап. Көрінеу қылмыстық жолмен табылған мүлікті иемдену немесе өткізу
Көрінеу қылмыстық жолмен табылган мүлікті күні бұрын уәделеспей иемдену немесе өткізу -
2. Бірнеше рет жасалган дәл сол іс-әрекеттер-
3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген:
1) автомобильге, мунай мен мунай өнімдеріне немесе ірі мөлшердегі өзге мүлікке қатысты;
2) адамдар тобының алдын ала сөз байласуымен;
3) тарих, мәдениет ескерткіштеріне, сондай-ақ ерекше тарихи, гылыми, көркемдік не-месе мәдени қундылыгы бар заттарға, ңужаттарга қатысты жасалган іс-әрекеттер -
4. Осы баптың бірінші, екінші немесе үшінші бөліктерінде көзделген, қылмыстың топ немесе адам өзінің қызмет бабын пайдалана отырып жасаған іс-әрекеттер -
Қылмыстық кодекстің 196-бабында көрінеу қылмыстық жолмен табылған мүлікті алдын ала уәделеспей алғаны немесе өткізгені үшін қылмыстық құқық бұзушылықтың жауаптылық көзделген.
Қылмыстық құқық бұзушылықтың тікелей объектісі меншік қатынастарына (қылмыстық жолмен табылған мүлікті алу немесе өткізуге) байланысты қоғамдық қатынастар болып табылады.
Қылмыстық құқық бұзушылықтың заты - қылмыстық жолмен табылған мүлік.
Қылмыстық құқық бұзушылық объективтік жағынан қылмыстық жолмен табылған мүлікті алу немесе өткізу эрекеттерінің біреуін істеу арқылы жүзеге асырылады.
Қылмыстық құқық бұзушылық жолмен табылған мүлікті алу деп — кінэлінің осы мүлікті біле түра күні бү_рын уэделеспей заңсыз, қылмыстық тэсілмен иеленген адамнан эр түрлі келісімдер арқылы - ақылы немесе ақысыз, тегін, сыйға, айырбасқа, қарызының өтемі үшін немесе басқа да кез келген нысанда алуын айтамыз. Егер адам мүлікті алу барысында оның қандай жолмен табылғанын білмесе немесе білуге мүмкіндігі болмаса, онда оны Қылмыстық кодекстің 196-бабы бойынша жауапқа тартуға негіз жоқ.
Қылмыстық қү-қық бүзушылықтың жолмен табылған мүлікті өткізу деп - кез келген тэсілмен — ақылы немесе тегін (сату, айырбастау, сыйға беру) осы мүлікті немесе оған қү_қықты басқаға (жеке түлғаға немесе занды үйымға) беруді айтамыз.
Егер кінэлі адам көрінеу қылмыстық құқық бұзушылықтың жолмен дайындалған (табылған) мүлікті алса немесе өткізсе (қаруды заңсыз жасау, есірткі немесе жүйкеге әсер ететін заттарды заңсыз дайындау), онда кінэлінің іс-эрекеті Қылмыстық кодекстің 196-бабы бойынша емес, тиісінше Қылмыстық кодекстің 289, 296-баптары бойынша тікелей сараланады.
Қылмыстық құқық бұзушылық қүрамы қүрылысы жөнінен формальдық қүрамға жа-тады, сондықтан да оның аяқталу сәті қылмыстық жолмен табылған мүлікті алу немесе өткізу әрекеттерінің бірін жүзеге асырған уакыттан бастап-ақ есепке алынады.
Қылмыстық кұкық бұзушылық субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінэлі адам мүліктің көрінеу қылмыстық жолмен табылғанын біледі, соған қарамастан осы мүлікті алуды немесе өткізуді тілейді. Жалпы алғанда Бұл қылмыстық қүқық бұзушылық құрамы пайдакүнемдік ниетпен жүзеге асырылады.
Қылмыстық KyjcbiK бұзушылықтың субъектісі болып 16-ға толған кез келген есі дұрыс адам танылады. Егер кінэлі адам көрінеу қылмысты жолмен табылған мүлікті алдын ала уэделесіп алса немесе өткізсе, онда оның эрекеті Қылмыстық кодекстің 196-бабы бойын-ша сараланады. Егер кінэлі адам көрінеу қылмыстық жолмен табылған мүлікті алдын ала уэделесіп алса немесе өткізсе, онда кінэлі адамның эрекеті істелген қылмыстық құқық бұзушылықтың қатысушысы ретінде сараланады. Егер кінэлі адам көрінеу қылмыстық қүқық бүзушылық жолмен табылған мүлікті алдын ала уэделеспесе де бір адамнан үнемі (әлденеше рет) алса немесе өткізсе, сөйтіп қылмыстың орындаушысына көмек көрсетсе, оның әрекеті қылмыстық құқық бұзушылыққа қатысушылық ретінде саралануы мүмкін.
ҚК-тің 196-бабының 2-бөлігінде бірнеше рет жасалған жоғарыда көрсетілген іс-эрекеттерді істеу үшін жауаптылық белгіленген. Қылмыстық құқьщ Бұлушылықты бірне-ше мэрте істеу түсінігі ҚК-тің 12-бабында көрсетілген.
Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген:
1) автомобильге, мүлай мен мүлай өнімдеріне немесе ірі мөлшердегі өзге мүлікке қатысты;
2) адамдар тобының алдын ала сөз байласуымен;
3) тарих, мэдениет ескерткіштеріне, сондай-ақ ерекше тарихи, ғылыми, көркемдік не-месе мэдени қүлдылығы бар заттарға, қү_жаттарға қатысты жасалған іс-әрекеттер үшін қылмыстық жауаптылық көрсетілген (196-баптың, 3-бөлігі).
Осы баптың бірінші, екінші немесе үшінші бөліктерінде көзделген, қылмыстық топ немесе адам өзінің қызмет бабын пайдалана отырып жасаған іс-эрекеттер - (196-баптың 4-бөлігі). Қылмыстың аса ауыр жататын түрі ретінде көрсетілген - ірі залалдың түсінігі ҚК-тің 3-бабының 38-тармағында, адамдар тобының алдын-ала сөз байласуының ү_ғымы ҚК-тің 31-бабы, 2-тармағында берілген, қылмыстық топтың уғымы ҚК-тің 3-бабы 24-тармағында, қызмет бабын пайдалана отырып қылмыс жасайтын лауазымды адамдар түсінігі ҚК-тің 3-бабының 26-тармағында көрсетілген.
Тарих, мэдениет ескерткіштері, ерекше тарихи, ғылыми, мэдени қүддылықтар бар заттардың құжаттардың түсінігі арнаулы құқықтық нормалармен реттелген.
Бап. Мұнайдың және мұнай өнімдерінің шығарылу заңдылығын растайтын құжат-тарсыз оларды тасымалдау, иемдену, өткізу, сақтау, сондай-ақ мұнайды қайта өңдеу
1. Мұнайдың және мұнай өнімдерінің шыгарылу заңдылыгын растайтын қужаттарсыз оларды тасымалдау, иемдену, өткізу, саңтау, сондай-ақ мунайды қайта өңдеу -
2. Бірнеше рет жасалган дәл сол іс-әрекеттер -
3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, ірі мөлшерде жасалған іс-әрекеттер -
4. Осы баптың бірінші, екінші немесе үшінші бөліктерінде көзделген:
1) қылмыстың топ жасаган;
3) аса ірі мөлшерде жасалган іс-әрекеттер -
Мұнай жэне мұнай өнімдері мемлекет меншігін жэне байлықтың қайнар көзі болып табылады, осыған байланысты мұнайдың жэне мұнай өнімдерімен шығарылуы заңмен реттеледі.
Заңсыз бұл эрекеттермен айналысу, оның ішінде занды қркаттарсыз мұнай өнімдерін тасымалдау, иелену, сақтау, өткізу, өвдеу эрекеттерінің қайсысы болмасын егер іс-эрекет ірі мөлшердегі көлемде жасалса қылмыс болып табылады. Қылмыстық құқық бұзушылықтың объектісі мұнай жэне мұнай өнімдерінің айналысын реттейтін қоғамдық қатынастар.
Қылмыстық құқық бұзушылықтың заты мұнай жэне мүняй өнімдері.
Қылмыстық құқық бұзушылық объективтік жағынан бланкеттік диспозицияға яғни мұнай туралы заңға негізделген жэне белсенді іс-эрекеттерді жүзеге асырумен: атап айтқанда: мүлайдың жэне мұнай өнімдерінің шығарылуының растайтын құжаттарсыз оларды ірі мөлшерде тасымалдау, иелену, өткізу, сақтау, сондай-ақ оны өндеу.
Қылмыстық қү-қық бұзушылық субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен жэне пайдакүнемдік ниетпен жүзеге асырылады.
ҚК-тің 197-бабының2-бөлігінде:
Бірнеше рет жасалған дэл сол іс-эрекетгер үшін, ал осы баптын бірінші немесе екін-ші бөліктерінде көзделген, ірі мөлшерде жасалған іс-эрекеттер - (197-бабы, 3-бөлігі) жасағаны үшін жауаптылық. Ал осы баптың төртінші бөлігінде:
1) қылмыстық топ жасаған;
3) аса ірі мөлшерде жасалған іс-эрекеттер - қасақана құқық бұзушылық үшін қылмыстық жауаптылық белгіленген.
Бірнеше рет жасалған іс-эрекеттер, ірі мөлшердегі зиян ұғымына, қылмыстық топ түсінігіне, аса ірі мөлшердің түсінігі ҚК-тің 196-бабын талдағанда көрсетілген.
Қылмыстық құқык бұзушылық субъектісі 16-ға толған есі дұрыс, кез келген адам.
198-бап. Авторлық және (немесе) сабақтасқұқықтарды бұзу
1. Авторлың және (немесе) сабақтас қуқықтар объектілерін заңсыз пайдалану, сол сияқты авторлық қуқық және (немесе) сабақтас қуқықтар объектілерінің контрафак-тілік даналарын өткізу мақсатында иемдену, сақтау, алып өту немесе дайындау не авторлыңты иемденіп алу немесе тең авторлыққа мәжбүрлеу -
2. Дәл сол іс-әрекеттер, егер олар айтарлықтай мөлшерде жасалса немесе айтарлық-тай залал не автордың немесе өзге ңуқық иеленушінің құқықтарына немесе заңды мүдделеріне елеулі зиян келтірсе не бірнеше рет жасалса -
3. Осы баптың екінші бөлігінде көзделген:
1) адамдар тобының алдын ала сөз байласуымен;
2) ірі мөлшерде жасалган немесе ірі залал келтірген;
3)адам өзінің қызмет бабын пайдалана отырып жасаган іс-әрекеттер -
4. Осы баптың екінші немесе үшінші бөліктерінде көзделген, қылмыстық топ жасаган іс-әрекеттер -
Қазақстан Республикасының Конституциясы (20-бап) эрбір азаматқа сөз бен шығармашылық еркіндігіне кепілдік береді. Осыған орай Азаматтық кодексте түңғыш рет интеллектуалдық меншік деген түсінік енгізілді және бұл заңмен қорғалады.
Интеллектуалдық меншіктің түсінігі Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің арнайы бабында берілген, заңға сэйкес интеллектуалдық меншік деп заң бойынша қорғалатын адамдардың кез келген саладағы бағыты мен құндылығына қарамастан шығармашылық қызметінің нәтижесін айтамыз. Заңда интеллектуалдық меншікке авторлық құқық немесе сабақтас құқықтар объектісі, өнертабыс немесе өнеркэсіптік үлгі жатады деп белгіленген.
Қылмыстық кодекстің 198-бабында:
Авторлық жэне (немесе) сабақтас құқықтар объектілерін заңсыз пайдалану, сол сияқты авторлық құкық жэне (немесе) сабақтас құқықтар объектілерінің контрафактілік даналарын өткізу мақсатында иемдену, сақтау, алып өту немесе дайындау не авторлықты иемденіп алу немесе тең авторлыққа мэжбүрлеу - авторлық жэне сабақтас құқықтарды бүзу деп танылады.
198-бапта көрсетілген кылмыс кұрамының объектісі болып авторлық құқық, сабақтас құқықтарды, қылмысты кол сү_ғушылықтан корғау болып табылады.
Қылмыстық кұқық бұзушылыктың заты болып авторлық кұқық немесе сабақтас қүқықтар, яғни бөтеннің ғылыми, шығармашылық, көркем, музыкалық жэне эдеби шығармасын немесе кинофильм, бейнежазба шығармаларын, композиторлардың, ақындардың, жазушылардың творчестволық шығармалары болып табылады.
Қылмыстық қүқық бүзушылықтың кодекстің 198-бабының жэбірленушісі болып авторлық жэне сабақтас кұкық иесі, олардың мүрагерлері танылады.
Қылмыстық құқық бұзушылық объективтік жағынан бірнеше балама іс-эрекеттерді істеу арқылы жүзеге асырылады.
а) авторлықты иеленіп алу бөтеннің шығармасын өз атынан толық немесе ішінара түрде шығару, жариялау болып табылады;
б) тең авторлықка мэжбүрлеу деп - шын авторға эр түрлі тэсілдер, амалдар қолдану арқылы оны басқа біреуді өз шығармасына тең автор етіп қосуды мэжбүр ету, көндіруді айтамыз.
в) авторлықты иеленіп алу немесе тең авторлыққа мэжбүрлеу эрекеттері авторға не-месе өзге құкық иеленушіге залал келтіреді немесе олардың қү_қықтарына немесе заңды мүдделеріне айтарлыктай зиян келтіріледі.
Егер косарлас авторлыққа мэжбүр ету авторға немесе оның жақындарына күш қолдану арқылы жүзеге асырылса, онда кінэлінің эрекеті Қылмыстык кодекстің 198-ба-бымен, сондай-ақ жеке адамға қарсы қылмыс туралы тарауда көрсетілген басқа бір бап-пен қоса сараланады.
Қылмыстық қүқық бұзушылық кұрамы материалдық. Осыған байланысты іс-эрекет пен зардаптың арасындағы себепті байланысты анықтау қажет. 184-баптағы қылмыс істеу тэсілдері құрамның факультативті белгілеріне жатады.
Субъективтік жағынан қылмыстық құқық бұзушылық тікелей немесе жанама қасақаналықпен жасалады. Кінэлі адам Қылмыстық кодекстің 198-бабында көрсетілген әрекеттердің бірін істеу арқылы жэбірленушіге зиян келтіруді сезеді жэне оны тілейді немесе оның болуына саналы түрде жол береді.
Қылмыстың субъектісі болып 16-ға толған есі дұрыс кез келген адам танылады.
Қылмыстық кодекстің 198-бабынан 2-тармағында дэл сол іс-эрекеттер, егер олар айтарлықтай мөлшерде жасалса немесе айтарлықтай залал не автордың немесе өзге қүдық иеленушінің қүқықтарына немесе заңды мүдделеріне елеулі зиян келтірсе не бір-неше рет жасалғаны үшін жауаптылық, ал осы баптың 3-тармағында: осы баптың екінші бөлігінде көзделген:
1) адамдар тобының алдын ала сөз байласуымен;
2) ірі мөлшерде немесе ірі залал келтірген;
3) адамның өз қызмет бабын пайдалануымен жасалған қылмыстар үшін жауаптылық белгіленген.
Ал осы баптың екінші немесе үшінші бөліктерінде көзделген, қылмыстық топ жасаған іс-эрекеттер — авторлық жэне сабақтас құқықты бүзудың аса ауыр түрі үшін жауаптылық белгіленген (198-баптың 4-тармағы). 199-бап.Өнертабыстарға, пайдалымодельдерге, өнеркәсіптік үлгілерге, селекциялық жетістіктергенемесе интегралдық микросхемалартопологияларына қүқықтарды бұзу
Бап
1. Өнертабыстың, пайдалы модельдің, өнеркәсіптік үлгінің, селекциялық жетістіктің немесе интегралдық микросхема топологиясының мәнін олар туралы мәліметтер рвсми түрде жарияланғанга дейін автордың немесе өтініш берушінің келісімінсіз жария ету, сол сияқты авторлықты иемденіп алу немесе тең авторлыққа мәжбүрлеу не өнертабысты, пайдалы модельді, өнеркәсіптік үлгіні, селекциялық жетістікті немесе интегралдың ми-кросхема топологиясын заңсыз пайдалану -
2. Дәл сол іс-әрекеттер, егер олар айтарлықтай мөлшерде жасалса немесе айтарлық-тай залал не автордың немесе өзге құңық иелвнушінің қүқықтарына немесе заңды мүдделеріне елеулі зиян келтірсе не бірнеше рет жасалса, -
3. Осы баптың екінші бөлігінде көзделген:
1) алдын ала сөз байласу арқылы адамдар тобы;
2) ірі мөлшерде жасалган немесе ірі залал келтірген;
3)адам өзінің қызмет бабын пайдалана отырып жасаган іс-әрекеттер -
4. Осы баптың екінші немесе үшінші бөліктерінде көзделген, қылмыстық топ жасаған іс-әрекеттер -
Қылмыстық қүктлқ бұзушылықтың объектісі өнертабыстарға, пайдалы модельдерге, өнеркәсіптік үлгілерге, селекциялық жетістіктерге немесе интегралдық микросхемалар топологияларын құқықтық реттетуге байланысты коғамдық қатынастар, ал қосымша тікелей объектісі көрсетілген объектілердің авторлық құқығына қол с^ғушылық. Қылмыстық құқық бұзушылықтың заты - өнертабыс, пайдалы үлгі, селекциялық жетістіктер, интегралдық микросхемалар топологиялары болып табылады.
Объективтік жағынан қылмыстық куқық бұзушылық кұрамы:
Өнертабыстың, пайдалы модельдің, өнеркәсіптік үлгінің, селекциялық жетістіктің немесе интегралдық микросхема топологиясының мэнін, олар туралы мэліметтер ресми түрде жарияланғанға дейін автордың немесе арыз берушінің келісімінсіз жария ету, сол сиякты авторлықты иеленіп алу немесе тең авторлыққа мэжбүрлеу, не өнерткәсіпті, пай-далы модельді, өнеркәсіптік үлгіні, селекциялық жетістікті немесе интегралдық микрос-хема топологиясын заңсыз пайдалану деп көрсетілген.
Қылмыстық кұқық бүзушылық құрамының диспозициясы - бланкеттік. Көрсетілген заңсыздықтардың орын алғанын анықтау арнайы заң, құқықтық-нормативтік актілер-мен анықталады. Қылмыстық құқық бұзушылықтьщ объективтік жағында көрсетілген авторлықты иеленіп алу, тең авторлыққа мэжбүрлеу, оларға келтірілген зиян мөлшері ту-ралы үғымдарды ҚК-тің 198-бабын талдау жасағанда айтып өтгік.
ҚК-тің 199-бабының 1-бөлігінде көрсетілген іс-эрекетгер, егер олар айтарлықтай мөлшерде жасалса немесе айтарлықтай залал не автордың немесе өзге құқық иеленушінің құқықтарына немесе заңды мүдцелеріне елеулі зиян келтірсе не бірнеше рет жасалса, -қылмыстың ауырлататын түріне жатады.
Ал қылмыстың аса ауыр түріне жататын түрлері баптың 3-бөлігінде:
1) алдын ала сөз байласу арқылы адамдар тобы;
2) ірі мөлшерде жасалған немесе ірі залал келтірген;
3) адам өзінің қызмет бабын пайдалана отырып жасаған іс-эрекеттер -ҚК-тің 199-бабының4-бөлігінде:
Осы баптың екінші немесе үшінші бөліктерінде көзделген, қылмыстық топ жасаған іс-эрекеттер - үшін жауаптылық көрсетілген.
Осы құрамның ауырлататын, аса ауырлататын бөлімдеріндегі қылмыс құрамдарының түсініктері ҚК-тің 198-бабын талдағанда көрсетілгендіктен, оларды қайталамауды жөн көрдік.