Визуалдар көргенін есте сақтайды.
Кинестетиктер
Кинестетиктер қоршаған ортаны ерекше сезініп, ақпаратты қимыл-қозғалыс, құшақтау арқылы қабылдайды. Олар еш уақытта сезімін жасыра алмайды. Қойылған сұраққа қысқа да, нұсқа жауап береді. Шешімді сезімдеріне сүйене отырып қабылдайды Кинестетиктер ыңғайыссыз киімді мүлдем кимейді, барынша жайлылықты, тақырыптарды қызу талқылайтын пікір-таластарды ұнатады. Әңгіме барысында қолыңыздан ұстап, жағдайыңызды сұрайды. Жанында тұратын адамға өте жақын тұрады. Жан дүниесіне тек «таңдаулы» адамдарды ғана кіргізеді. Кез келген нәрсені қолмен ұстап, иісін иіскеп, қозғалтып барып таниды. Жоғарыда айтылғандар кинестетиктер қозғалғыш адам екенін емес, ақпаратты қабылдау объектісі – дене екенін білдіреді. Бір нәрсені өздері жасап көрмейінше, түсінбейді. Жоспар, арман, мақсат сынды сөздерді мүлдем ойға алмайды. Олар үшін тек сезім маңызды рөл ойнайды.
Жиі айтатын сөздері:
- қарым-қатынасқа түсу,
- мен сеземін,
- бір нәрсені ұстап алу,
- қол ұстасып, - өзіңді бақылау,
- сабыр сақтаңыз,
- біз мәселенің шешімін табуға аз қалдық.
Визуал. Эти люди воспринимают мир в большинстве случаев через глаза. Это абсолютно не значит, что визуалы не воспринимают звуки, запахи и тактильные ощущения. Для них зрительные образы несут больше информации и лучше воспринимаются. Итак, Вы прошли тест и определили свою принадлежность к визуалам. Что дальше? Использовать эту особенность в саморазвитии. Каждый из нас чему-то учится. Необходимость усваивать новую информацию возникает каждый день. Человек, который механически исполняет уже выученные и доведенные до автоматизма действия, начинает деградировать. Дети учатся в школе. Как помочь маленькому визуалу? Научить рисовать картинки во время освоения материала. Зрительные образы, которые связаны с определенной информацией, останутся у него навсегда. Взрослый визуал должен выполнять инструкции начальства, от этого напрямую зависит Ваш карьерный рост. Рисуйте схемы, именно этот способ поможет Вам понять, как наиболее эффективно выполнить поставленную задачу.
Аудиал. Эти представители рода человеческого лучше воспринимают информацию на слух. Как это использовать? Малышам необходимо читать вслух. Школьники-аудиалы будут учиться лучше, если информация в большинстве подается не через печатный текст, и устно. Как работать взрослому аудиалу? Проговаривайте с начальством и коллегами поставленные перед Вами задачи. Для Вас бумажка с инструкцией менее эффективна, чем непосредственное общение. В последние годы аудиалам был преподнесен великолепный подарок – аудио-книги. Кстати, это еще один из способов определить свою принадлежность к этому типу. Больше нравится этот способ обучения? Пользуйтесь на здоровье!
Кинестетик. Эти люди более ярко воспринимают ощущения, касания, переживания. Как это использовать в повседневной жизни? Воспринимать информацию эмоционально и привязывать ее к определенному ощущению. Вы можете на протяжении длительного времени объяснять кинестетику свою точку зрения, приводя логические доводы, но ничего не добьетесь. Ему необходимо пощупать, прочувствовать и пропустить информацию через эмоции. Эту особенность необходимо использовать. Вы кинестетик? Связывайте новые знания с ощущениями, которые умеете вызывать в воображении.
Дискрет. Информация воспринимается через цифры, логическое осмысление, четкие доводы. Эта категория встречается редко. Хотя, если быть до конца честными, в последние годы психологи заметили, что люди подобного типа начали рождаться чаще. С чем это связано? Пока четкого ответа у специалистов нет. Тесты определяют расположенность, но не исключено, что эти люди представляют новый этап эволюции человечества. Как жить, если Вы дискрет? Искать логику во всех проявлениях внешнего мира, строить цепочки, рисовать схемы. Это поможет понять глубокую суть непонятных и нелогичных, на первый взгляд, вещей. Итак, тестируйте себя, друзья. Если Вам необходимо серьезно разобраться со своими способностями и научиться их использовать с максимальной пользой – обращайтесь к психологу. Тестов для определения особенностей восприятия разработано очень много, они помогут узнать себя получше.
| Ақпараттары қайта өңдеу мен қабылдау амалдарын айқындаңыз |
| Франклудің өмір туралы ойлары мен ізденістері. (Э. Берн) стереотиптер және адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасын мысалдар арқылы түсіндіріңіз |
Трансактілік анализ – Эрик Берн жасаған топтық және тұлғалық өсудің психотерапевтік әдіс. Берннің теориясы тұлға құрылымын талдауына негізделіп жасалған. ТА басты мақсаты тұлғалық өзгерістерге бағытталған. ТА теориясының негізінде бірнеше басты ойлар жатыр.
Эго – қалпы модельі.ТА негізі эго – қалпы модельі болып табылады. Эго – қалпы – бұл қазіргі уақыттағы біздің тұлғамыздың көріну тәсілі, ал бұл тәсіл қылық-әрекеттің, ойлардың, сезімдердің тәсілдерінің бір-бірімен байланысып бірігуі. Бұл модель үш әртүрлі эго – қалпын сипаттайды.гер мен «қазір және осында» деген принцип ұстансам, бүкіл ересек адам потенциялын қолдансам, онда мен Ересек эго – қалпында болғаным. Кейде мен өзімді ата-анамды немесе ата-анамдай қабылдайтын басқа адамдар тәрізді ұстаймын, ойлаймын. Бұл жағдайда мен Ата-ана эго – қалпында боламын. Кейде мен балалық шақтағы сезімдерге, ойларға, қылық-әрекеттке ораламын. Бұл жағдайда мен Бала эго – қалпында боламын.
Осылай біз тұлғаның үшмүшелі эго – қалпын аламыз.
Бұл модель тұлғаның қылық-әрекеттің, ойлардың, сезімдердің арасындағы нақты байланысты анықтауға көмектеседі.
Құрылымдық модель әр эго – қалып нені білдіретінін крсетеді.
Функционалды модель
Бейімделген Бала және Еркін Бала.Ересек адам бола тұра мен кейде, ата-анамның үмітін ақтау үшін бала кезімдегідей әрекеттерді істеймін. Бұлай істеген кезде мен бейімделген бала эго – қалпында боламын.
Кейде балалық шағымда ата-анама айтқанына қайшы әрекеттер істейтінмін. Бұнда мен ата-анамының үміттеріне бейімделмейтінмін, керісінше қарсы шығатынмын. Мен өзімді өз қалауым бойынша ұстайтынмын. Бұл жағдайда мен еркін бала эго – қалпында боламын
Позитивті және негативті Еркін Бала.Кейде балалық әрекеттерім пайдалы болады, сондықтан оны позитивті, ал керісінше пайдасыз болса, негативті деп атаймыз.
Қадағалаушы Ата-ана және Тәрбиелеуші Ата-ана.Мен бала болған кезімде менің ата-анам мені басқарып, қадағалайтын, олар маған не істеу керек, не істемеу керектігін айтып отыратын. Егер мен осылай әрекет етсем, ата-анамды қайталасам, онда мен Қадағалаушы эго – қалпында болғаным.
Ал керісінше менің ата-анам мені қорғаштап, аялады.. мысалы, мен құлап қалдым да, тіземді ауыртып алдым. Егер мен осындай қылық әркет көрсетсем, онда мен Тәрбиелеуші (қамқоршы) эго – қалпында болғаным.
Біз эго – қалпының функцияларын екі жақты қарастырдық.
Позитивті және негативті Қадағалаушы және Тәрбиелеуші Ата-ана. Позитивті қадағалаушы тип адамның қамын, денсаулығын ойлауға бағытталған, алнегативті қадағалаушы басқа ата-аналық қалыптардан бас тартатын, басқа адамдарды мойындамайтын тип. Позитивті тәрбиелеуші ата-ана қамқор болады, көмек береді, көмек көрсетіп жатқан адамды силайды. Негативті тәрбиелеуші басым боу позициядан көмек көрсетеді де, басқа адамдарды мойындамайды.
Ересек.Кез келген әрекет егер «қазір және осында» жағдайына реакциясы болса, онда ол ересек әрекет ретінде сипатталады.
Джек Дюсей эго – қалпын сипаттайтын интуитивті тәсіл жасады, оны эгограмма деп атады. Дюсей константтылық болжауын ұсынды: «Бір эго – қалпы ұлғайған кезде, компенсация үшін басқалары кішірейу керек. Психологиялық энергия бөлінісінің өзгеруі кезінде жалпы энергия мөлшері бір қалыпта болады».
Функционалды модель көріп тұрған қылық-әрекет тәсілдерді классификациялайды, ал құрылымдық модель – есте қалғандылық пен стратегиялар.
Эрик Берн эго – қалпын танудың төрт тәсілін келтіреді: қылық-әрекет диагнозы, әлеуеметтік диагноз, тарихи диагноз, феноменалогиялық диагноз.
Қылық-әрекеттік диагнозда адамның қылық- әрекетін бақылау арқылы біз оның қандай эго – қалпында тұрғаны туралы қорытынды жасаймыз. Бақылау кезінде сөздерді, дауыс ырғағын, қимылдарды, дене тұрысын, бет әлпетін естіп-көре аламыз.
Әлеуеметтік диагнозда мен өзімнің қандай эго – қалпында тұрғанымды басқа адамның қандай эго – қалпында тұрып менімен байланыс жасап тұрғаны арқылы біле аламын.
Тарихи диагнозда біз адамның бала кезнде қандай болғаны туралы сұрақ қоямыз. Біз оның ата-анасы және парентальді тұлғалар жайлы сұраймыз.
Осы барлық төрт диагноз түрінде қолдану керек.
Кейде эго – қалыптарды қате қабылдауымыз мүмкін, бала эго – қалпын ата-ана эго – қалпы, ата-ана эго – қалпын ересек т.с.с. бұл жағдайды контоминдалған («ластанған») дейді.
Берн бойынша адамдар бірнеше эго – қалыптарын қоса алады.
Трансаккциялар. Коммуникация болғанда трансакцияда болады. Коммуникацияның бастамасын стимул, ал жауапты – реакция. Берн бойынша, транакция «әлеуеметтік өзара әрекет етудің негізгі единицасы».
Параллельді (толықтырушы) трансакциялар – трансакционды векторлар бір-біріне параллель, ал олар реакция көзі болып табылатын эго – қалпына бағытталғанды білдіреді
Коммуникацияның бірінші заңы.Параллельдітрансакцияда күту элементі бар.кез келген әңгіменің соңы бар. Бірақта трансакция параллельді болып қалғанға шейін комммуникация процессінде стимул және реакция кезегі бітпейді.
Қиылысатын трансакциялар – трансакционды векторлар бір-біріне параллель емес және олар реакция көзі болып табылмайтын эго – қалпына бағытталған.
Коммуникацияның екінші ережесібойынша қиылысатын трансакциялар кезінде коммуниказияның үзілуі болады, оны қалпына келтіру үшін біреуіне немесе екеуіне де өзінің эго – қалпын өзгерту керек.
Жасырылған трансакцияда бір уақытта екі мәлімет беріледі, біреуі – ашық немесе әлеуеметтік деңгейдегі мәлімет, екіншісі психологиялық деңгейдегі мәлімет. Әлеуеметтік деңгейдегі мәлімет көбінесе Ересек және Ересектің өзара әсер етуі блып табылады. Психологиялық деңгейдегі мәлімет көбінесе Ата-ана – Бала нмесе Бала – Ата-ананың өзара әсер етуі.
Эри Бернр тағы да бір жасырылған трансакцияны сипаттады, оны бұрыштық деп атады.бұл жағдайда мен өзімнің стимулымды әлеуеметтік деңгейде Ересектен Ересекке бере аламы, бірақта менің жасырылған мәліметім менің Ересектен сіздің балаңызға жібере аламын. Мысалы, сіз менің шақыруымды қабыл алпсыз деп ойлаймын деп ересекке айтылғакмен балаға бағытталған, яғни реакция баладан күтіледі.
Коммуникацияның үшінші ережесібойынша жасырылған трансакцияның қылық-әрекеттік нәтижесі әлеуемметтік емес, психологиялық деңгейде анықталады.
«Сипалау».Олар әр түрлі болады.
Позитивті және негативті сипалау. Позитивті сипалау дегеніміз – оны қабылдап алушының жақсы сезімге бөленген кездегіні айтамыз, ал негативті сипалау керісінше ауыр қабылданады.
Шартты сипалау сіздің не істеп жатқаныңызбен байланысты, ал шарттсыз өзіңізді білдіреді.
Сипалаудың фильтрі белгілі бір қабылдаушының бұл ұнамаса немесе оны керек етпесе, онда ол бұны көрмеуге тырысады немесе оның маңыздылығын кішірейтеді.
Уақытты құрылымдау.Адамдардың кездесу кезінде өзінің уақытын өткізудің алты тәсілі бар. Эрик Берн бұл алты тәсілдерге келесідей сипаттама берді: кету, рәсімдер,уақытты өткізу, іс-әрекет, ойын, интимділік.
Кету. Адам кеткен кезде оның тәні топпен бірге қалуы мүмкін, бірақ топтың басқа адамдарымен өзара әрекетке түспейді.
Рәсімдер – бұл кәдімгі әлеуемметтік өзара әрекет ету формасы, ол алдын ала ойластырылған сценари арқылы жүреді.
Уақытты өткізу – таныс бағытта жылжиды, бірақ ритуалдағыдай нақты сценариі болмайды.
Іс-әрекет. Бұл жағдайда топ мүшелерінің арасындағы қарым –қатынасы тек талқылауға емес, сондай-ақ мақсатқа жетуге бағытталған.
Ойындар. Анда-санда бәрімізде ойын ойнаймыз. Барлық ойындар бала стратегиясын ойнауға бағытталған, бірақ бұл ересекке тән емес қылық. Сондықтан ойындар негативті тұрғыдан ойналады: негативті бейімделген бала, негативті қадағалаушы ата-ана немесе негативті тәрбиелеуші ата-ана. Ойындар ересектік тұрғыдан ойнала алмайды.
Интимділік. Мұнда әлеуеметтікжәне психологиялық деңгей бір-біріне сай болған кезде ойындар мен интимділіктің арасындағы айқын айырмашылық көрінеді. Мұндағы «интимділік» терминін арнайы техникалық термин ретіндеи ұғу керек.
Өмір сценариі.Сценари туралы теорияныалғаш Эрик Берн,өзінің әріптестерімен, әсіресе Клод Стайнермен жасалған болатын.
Сценаридың шығуы.
1)сценари шешімдері баланың бұл дүниеде аман қалу мақсаты қойылған ең жақсы сценариі түрінде көрсетіледі. Бұл әлем балаға қатерлі, қорқынышты болып көрінеді.
2) сценари туралы шешімдер баланың эмоциясына, оның шындықты бағалауына сәйкес қабылданады.
Мазмұнына байланысты сценарилер үшке бөлінеді:
Жеңімпаз сценариі. Берн мұнда жеңімпаз деп қойған мақсатарына оңай жететінді айтады.
Жеңілгеннің сценариі. Мұнда өзінің қойған мақсаттарына жетепегенді айтамыз.
Жеңімпаз еместің сценариі. Бұл жеңімпаз бен жеңілгеннің орта тұсы. Ол кейде жеңеді, кейде жеңіледі.
Ең бастысы кез келген сценариді өзгертуге болатынын түсіну керек. Ересектік шақта біз балалық шақта жасалған сценари бойынша келе жатқанымызды кейде түсінеміз, кейде түсінбейміз. Көптеген мәселелер осыдан туындайды.
Белгілі бес драйвер: ең жақсы бол, басқаларды қуант, тырыс, мықты бол,асық.