Тауарға баға белгілеуде қолданылатн стратегиялар
· Қаймақ қалқып алу стр.сы. Жаңа тауарларды жоғары бағамен сатуды көздейді. Тауар жаңа болғандықтан, оған деген сұраныс икемді емес. Жоғары баға жарнама және тауар бейнесін қалыптастыруға жұмсалатын шығындарға байланысты белгіленеді. Икемділігі жоғары сегменттер үшін бағалар біртіндеп төмендей бастайды. Қаймақ қалқып алу стратегиясын қолданған кезде тауардың өмірлік циклі қысқа болуы мүмкін немесе бәсекелестер де оны қайталауы мүмкін.мысалы, АҚШ-та 70-жылдары микрокалькуляторлардың алғашқы үлгілері 200$ және одан жоғары бағамен сатылды
· Престижді бағалар стр.сы. тауарларды жоғары бағамен сатуды көздейді, ол тауардың сапасына, ерекшелігіне, маркасына және беделіне көңіл аударатын нарық сегменттеріне арналған. Бұл стр.ны бизнес әлемінде жоғары беделге ие фирмалар қолданады. Беделді тауар үшін тұтынушылар бағаны асыра төлеуге әзір. Мыс, Мерседес Бенс
· Психологиялық тұрғыда баға тағайындау(марк.к немесе дөңгелектенбеген бағалар) бағаны психологиялық тұрғыдан қабылдауға негізделген. Бұл стр.я көбіне тұтынушы тауарлар нарығында қолданылады. Психологиялық баға дөңгелектенген бағадан сәл төмен бағамен белгіленеді. Мысалы, 6999 теңге
· Ассортименттік баға белгілеу стр.сы. Бұл стр.я көбінесе сұранысы бірқалыпты емес, бірін бірі толықтыратын және ауыстыратын тауарларға қолданылады.
43.тауарды жылжыту мәні мен жоспарлануы.тауарды жылжыту деген сөз экономикалык әдебиеттерде маркетингтік коммуникация сөзімен синоним болып келеді. Маркетингтік коммуникация – тұтынушыларға ықпал ету мақсатында тауарлар мен қызметтерге сұранысты қалыптастыру мен ынталандыруға бағытталған іс әрекеттер жиынтығы. Маркетингтік коммуникациялардың мынадай түрлері бар:
· жарнама – қаржыландыру көзі алдын ала анықталған, БАҚ арқылы жүзеге асырылатын тауарлар мен қызметтерді жылжыту қызметі
· өткізуді ынталндыру – тауарлар мен қызметтерді сатуды ынталандыратын шаралардың жиынтығы
· жеке сату – тауарды сату мақсатында тұтынушылар мен жеке дара байланыстың орнатылуы
· коғаммен байланыс – ұйым мен қоғам арасындағы өзара байланыс, оң қарым қатынас құру және оны қолдауға бағытталған барлық маркетингтік іс әрекеттердің жиынтығы, сонымен қатар PR – кәсіпорынның жағымда бейнесін құру мақсатында жасалған іс әрекеттер жиынтығы
Түпкі тұтынушылар үшін жылжытудың ең тиімді түрі жарнама, ал тұтынушы ұйымдар үшін ең тиімдісі жеке сату болып табылады. Тұтынушылардың тауар туралы мағлуматы мен білімін арттыруда жарнама мен паблик рилейшнз ең басты роль аткарады.Тауарды нарыкка жылжыту жүйесіндегі маркетингтің классикалык тұжырымдамасында жарнаманы ең бірінші орынға кояды. Ол болашак сатып алушылардың санасы мен назарына тауарлар мен кызметтер туралы маңызды фактілер мен мәлімет жеткізу үшін қыска және нұска түрінде ұсынылады.
Жарнаманы жоспарлау процессі бес кезеңнен тұрады:
Мақсатты аудиторияны анықтау; жарнама мақсатын анықтау; хабарлаудың стратегиясы мен тактикасын әзірлеу; жарнама құралдарын таңдау; жарнама тиімділігін бағалау.
44. тауарды жылжыту мәні мен арналары. Өткізу – тауарға меншік құқығын өндірушіден тұтынушыға беру, яғни өнім мен қызметтерді тұтынушыға жеткізу. Өткізу арнасы ол өндірушіден тұтынушыға дейін тауарды жылжыту процесіне қатысатын фирмалар мен жеке тұлғалар жиынтығы. Түрлері: тікелей және жанама. Тікелей өткізу арнасы тауарлар мен қызмет көрсетулердің өндірушілерден тұтынушыларға тәуелсіз делдалдарсыз тікелей ауысып жылжуы. Жанама өткізу арнасы тауарлар мен қызметтердің өндірушіден тәуелсіз делдалға, одан кейін тұтынушыға жылжуына байланысты арналар. Өткізу арналарының деңгейі бұл тауарды өндірушіден тұтынушыға жеткізу тізбегіндегі белгілі бір жұмысты орындайтын кез келген делдал. Түрлері:
· нольдік деңгейдегі арна – бұл арна тұтынушы мен өндірушіден ғана тұрады. Екеуінің арасында өткізу деңгейі болады, сондықтан тікелей маркетинг д.а. Мысалы, шығарып сату, үйде сату, телемаркетинг, пошталық сауда
· бір деңгейлі арна – құрамына бір делдал кіреді.Мысалы: тұрмыстық техниканың негізгі түрлерін, жиһазды, теледидарды өндірушілер өз өнімдерін ірі бөлшек сатушыларға сатады, ал олар оны түпкі тұтынушыларға өткізеді.
· екі деңгейлі арна – құрамын екі делдал кіреді. Мұндай арналарды әдетте азық түлік, дәрі дәрмек өндірушілері және т.б. қолданады
· үш деңгейлі арна – құрамында үш делдал: көтерме, ұсақ көтерме және бөлшек саудагер болуы мүмкін. Мысалы, ет өңдеу өндірісінде көтерме сауда және бөлшек сауда сатушыларының арасында ұсақ көтермелеуші орналасады.
44. тауарды жылжыту мәні мен арналары. тауарды жылжыту деген сөз экономикалык әдебиеттерде маркетингтік коммуникаци сөзімен синоним болып келеді. маркетингтік коммуникациялардың мынадай түрлері бар: жарнама, өткізуді ынталандыру, жеке сату, коғаммен байланыс. Жылжытудың түрлі нысандарын таңдауға тауардың түрі, жылжыту стратегиясы, сатып алушының сатып алуға дайындык деңгейі,тауардың өмірлік циклінің кезеңдері әсер етеді.
коммуникацияның жеке және жеке емес арналары бар. Жеке коммуникация арнасы –бұл адамдардың жүзбе-жүз, телефон немесе хат алысу аркылы өзара катынасуы. мұндай арнадағы катынастар кеңес берушілер, достар, әріптестер, көршілер аркылы жүреді. Жеке емес тауарды жылжыту арнасы- БАК аркылы таратылатын хабарлар және арнайы шаралар жатады.осы екі кезеңдік коммуникация процесінде лидердің пікірі маңызды роль аткарады.
45. Жарнама, мәні, атқаратын қызметі. Жарнама түрлері ж\е оларды тарату құралдары.Жарнама д\з – қаржыландыру көзі алдын ала анықталған, БАҚ арқылы жүзеге асырылатын тауарлар мен қызметтерді жылжыту қызметі.
Жарнама аудиторияға екі тәсілмен беріледі: 1. жарнама беруші жарнаманы өзі дайындап, содан кейін оны БАҚ на ұсынады. 2. жарнама беруші жарнама мақсатын нақты көрсетіп, жарнама агенттіктеріне тапсырыс береді.
Жарнаманың атқаратын қызметтері:1.Эк\қ - сұранысты қалыптастыру, өтімді ынталандыру, тұтынушыларға тауарларды алғызуды жылдамдату арқ сату-алу үдерісін тездетеді. 2.Ақпараттық - тұтынушыларды өндірушілер т\лы ж\е олардың тауарлары т\лы ақпарат ағымдарымен қамт\з етеді. 3.Коммуникациялық - сауалдама, тұтынушылар пікірлерін жинау, тауар өтімін талдау арқ жарнама рынокпен ж\е тұтынушымен қайтара байланысын қам\з етеді. 4.Бақылау -рыноктағы өнімдердің жылжуын бақылауға мүмкіндік береді. 5.Түзетім - өткізу саясатын ж\е жарнама қызметін ұтымды жағына өзгертуге мүмкіндік жасайды. 6.Сұранысты басқару -нақты тұтынушылар топтарына көзделген әсер тигізу жолдарын табуға мүмкіндік ашады
Түрлері:
1. Баспа жарнамасы тарату құралдары:(каталог, проспект, буклет, плакат).
2. Баспасөздегі жарнама(мақалалар, репортаж)
3.Радиожарнама. Негізгі түрлері: радиохабарландырулар, радиожурналдар, радиорепотаждар, радиороликтер)
4. Тележарнама. Телеролик, телехабарландыру, жарнамалық бағдарламалар, бағадарлама арасындағы телезаставкалар.
5. Аудиовизуалды жарнама. Бұл – жарнамалық роликтер, жарнамалық-техникалық фильмдер, жарнамалық беделді фильмдер.
6. Сыртқы жарнама. Оның түрлері: жарнамалық тақталар, афишалар, транспоранттар, түрлі түсті жазбалар, дүкендер сөресі, фирмалық жазбалар.
7. Көліктегі жарнама. Бұл – автобус, троллейбус және т.б. көлік түріне орналастырылатын жарнамалық мәліметтер, хабарландырулар.
6. Жарнама сувинерлері. Эйфель мұнарасы, Азия брелогтары
7. Интернет жарнама. Тарату құралдары: алғашқы беттердегі жарнамалар
46.Жарнамалык компанияны әзірлеу. Жарнаманы әзірлеу товарды өткізу жоспарымен бірге жасалады да, мұнда рынокты зерттеу нәтижесі және бәсекелестер қабылдаған шаралар ескеріледі. Өнімді өткізуде жарнаманың тиімділігін дәл анықтау ешқашанда мүмкін болмайтындықтан, кәсіпорын жарнама құралдарын пайдаланған кезде қалауынша еркін әрекет ете алады.
Дегенмен, жарнама бюджетін анықтауда мынандай тәсілдер анықталады:
1.айналым процессін анықтау;
2. бәсекелестер жұмсаған қаржыны анықтау;
3. өзінде жұмсалған жарнама қаржыларын бағалау.
Әдетте бірінші және үшінші тәсілдермен жарнама құралдарының жалпы сомасы, ал екіншісімен - бөлінісі анықталады. Жоспарлар резервтерді ескере отырып жасалады.
Жарнама шараларының жоспарына жататыны:
1. күнделікті жарнама шараларын өткізу жоспары;
- жарнама құралдары бойынша;
- жекелеген шараларды өткізу уақыты бойынша;
2. көрмелер мен экспозициларға қатысу жоспары;
3. жарнама шараларының қорытынды жалпы жоспары, бұған резервтер де жатады.
4. арнайы жарнама науқандарын өткізудің жеке жоспары.
Ірі американдық фирманың қожайыны жарнама бюджетін талқылаған кезде былай деген көрінеді: осыған жұмсалған ақшаның жартысына жуығы желге ұшқанын білемін, бірақ оның неге тектен – тек жұмсалғанын білмеймін. Көп жағдайда мұы өмірдің өзі дәлелдеп отыр.
Өткізу деңгейін сақтау, содан кейін арттыру үшін, жарнама шараларымен бір мезетте кәсіпорын имиджін (мәртебесін) сақтау және жақсарту мақсатында шаралар жоспарын қабылдау қажет. Мұның өзі өкілеттік шығындарға байланысты (журналистерді шақыру, қабылдау, газеттер мен журналдарға хабарландырулар жіберу, т.б.). Осының барлығының қоғамдағы байлансы қызметіне («паблик рилейшнс») тікелей қатысы бар.
Батыс рыноктары ауытқуын бағалағанда байқалатыны, фирмаларда баға үнемі өсіп, тұрақтанған, коньюктурасы жоғарылаған сайын, олар жарнамаға ақшаны аямай жұмсайды, ал тоқырау кезеңінде, үнемдей мақсатында жарнама бюджетін әдетте қысқартады. Мұны циклды жарнама деп атайды. Дұрысында төмен коньюктура кезеңінде жарнама қызметін жандандыруы, яғни оны антициклы ету қажет еді.
47. Жеке сату ж\е оның мәні -ол дег\з, тауарды сату мақсатында тұтынушы мен сатушы арасында жеке дара байланыстың орнығуы. Бұл тұтын\р мен кездесіп әңгімелесу барысында тауарды қолдану туралы кеңес беріп, оны ауызша ұсыну. Жеке сату әдісінің ерекшеліктеріне мыналар жатады:сатушы мен сатып алушы тауарға байланысты өзара карым-катынасы туралы арнайы кездесу өткізеді;карым катынас содан кейін тұракты калыптасуы мүмкін;кездесу нәтижесі өз әсерін беріп тауар сатылуы мүмкін.
Ол коммуникация түрлерінің ең тиімдісі, бірақ ұйымдастыру шығындары жоғары. Бұның басты артықшылығы, сауда қызметкері әрбір сатып алушы мен жеке жұмыс істейді. Клиент тауар бағасы, берілетін кепілдемесі, қызмет көрсету ж\е жеткізу шарттары туралы мәлімет алады. Сон\н, жеке сату тұтынушы талаптарына бейім\н маркетинг\к коммун\ң ең икемді түрі,сондыктан бұл әдіс өндірісте және сауда да тәуекелділігі аскан кымбат тауарларды сатканда тиімді колданылады.арнайы сату күрделі болады және оңай емес сондыктан оны колдану үшін арнайы сауда агенттері мен арнайы сату жоспары жасалады.Жеке сатудың ең маңызды кезеңі-ол тауарды ресми таныстыру болып табылады.
Сауда өкілдерінің мынадай түрлері бар:
Ø Сатушы кеңесші олардың инженерлік технологиялық терең білімі болуы қажет. Өзінің кәсіптік дайындағына байланысты бұл өкілдердің баға тағайындауға, өнімнің өзіндік ерекшелігін жасау және жабдықтау мерзімін белгілеуг құқығы бар.
Ø Тапсырыс алушылар. Ұндай мамандар фирма өніміне бейімделіп, оны жетік білгендіктен тұтынушы тауарды сатып алуға жетектейді.
Ø Тапсырыс қабылдаушылар. Олардың міндеті: тұтынушы қажеттілігін айқындап, тапсырысты дайындау.
Ø Маркетинг бригадасы ірі компанияға арналған ірі сатып алушылардың қажеттіліктерін және оларды қанағаттандыру әдістерін анықтау.
Ø Телемаркетинг көптеген өнеркәсіптік фирмалар өзінің сауда жасайтын құрамының жұмысын әрә мәмілелерге бағыттап, ұсақ тұтынушыларға қнімін сату үшін телемар/ті қолданылады.
48.Қоғаммен байланыс(PR) түсінігі,даму тарихы,түрлері мен әдістеріол, ұйым мен қоғам арасындағы өзара бай\с, оң қарым қатынас құру және оны қолдауға бағытталған барлық маркетингтік іс әрекеттердің жиынтығы.Қоғаммен байланыстары фирманың табысты әрекеті тәуелді болатын ізгі карым катынастарды орнатуға бағытталады және фирманың беделін камтамасыз ету максатымен жүргізілетін кез келген коммуникациялык іс әрекеттерін камтамасыздандырады.
Түрлері:
Ø паблисити (үгіт насихат жүр\удің әдістері:
1. БАҚ пен байланыс орнату
2. Баспасөз конференциясын ұйымдастыру
3. Баспа өнімдерін жасау
4. Кино немесе фотоқұралдар жасау
5. Сөз сөйлеу мәнері, мәтіні
6. Жарнама
7. Демеушілік
8. Фирмалық стиль
Ø демеу\к, Демеушілік- бұл маркетингтік коммуникациялық мақсаттарды жүзеге асыру үшін мәдениет, білім бері, спорт саласында жұмыс істейтін тұлғаларға немесе ұйымдарға , қаржылай көмек көрсету.
Ø фирмалық стиль. Фирмалық стиль – ол тек фирма мен оның тауарларына ғана тән бейне. Фирмалық стиль элементтері:
1. тауар белгісі
2. логотип фир/ң ерекше жазылған және арнайы дайындалған ьолық н/е қысқаша аты
3. фир/қ ұран
4. фирмалық блок тауар белгісі мен логотиптің компазициялық бір бөлігі
5. фирмалық түс
6. фирмалық музыка
7. қызметкерлердің ерекше жұмыс киімі
PR әдістері: БАҚпен байланыс. Баспасөздерде мақалалар жариялау, радиоға теледидарға материал беру; баспасөз конференцияларын ұйымдастыру.ресми мәлімдеу мен компания пікірлерін елге жариялау мақсатымен БАҚ өкілдерін шақыру; Баспа өнімдері.фирмалық бланктер, визиткалар. Кино және фотоқұралдар.деректі фильмдер, клиптер, фотосуреттер.сөз сөйлеу. Жарнама тауарда таныстыру рәсімін өткізу. Демеушілік. Фирмалық стиль
49.Өткізуді ынталандырудың мәні мен құралдарының түрлері.Туарлар мен қызметтердің сатуды ынталандыратын шаралардың жиынтығы. Олар тауар орамасын, купондарды, сыйақы бру, тауар бағасын арзандату, неси және т.б арқылы жүзеге асырылады.Өткізуді ынталандыру әдітеріне мыналар жатады:
1) өзінің сауда қызметкерлерін ынталандыру.
2) делдалдарды ынталандыру.
3) тұтынушыларды ынталандыру.
Делдалдарды ынталандыру мыналардан тұрады:
Ø тауарларды тегін беру
Ø арнайы жеңілдіктер
Ø қткізуді ұйымдастыру
Ø ақпаратпен қамтамасыз ету
Ø өткізуді ұйымдастыру бойынша байқаулар
Ø ақпаратпен қамтамасыз ету және сатушыларды оқыту
Ø бірлесіп жарнама жүргізу
· сыйақылар бұл тұтынушыға белгілі бір тауарды сатып алғанда ақысыз немесе тқмен бағамен ұсынылатын сыйлықтар
· купондар тауарларды сатып алғн кезде берілетін жеңілдіктер мен шегерім сертификаттары
· жеңілдіктер тұрақты клиенттердің тауарды қайтадан сатып алуын және жаңа клиенттердің жаңа тауарды сатып алуын ұлғайтуды ынталандыру мақсатындаға бағаның төмендеуі
· несие тауар сатып алушыға несиге беріледі.
· Ақшаны қайтару кепілділігі тауар сапасына тұтынушының кепілі толмаса оны кері қайтарып береді
· Тауар орамасы сатып алғаннан кейін басқа мақсаттарға пай/тын буы түю
· Тегін үлгілер тұт/ны қызықтыру үшін ақысыз ұсыныдатын тауарлар
е
50. Маркетингтік жоспар және оның түрлері. Маркетингтік жоспарлау- табыска жеткен көптеген компаниялар пайдаланатын әйгілі амал-тәсіл. Маркетингтік жоспарлау стратегия жасауға, ресурстарды тиімді пайдалануға, компаняға төніп тұрған қауіп қатерді анықтауға және болашақ үшін қатер болжау мәліметтерін алуға мүмкіндік береді.
Маркетингтік жоспар айқын көрсетіліп, ұтымды талқылануы керек.
Маркетинг жоспары-белгілі бір уақытта маркетинг максатына жету үшін дайындалған жүйелі және біртұтас бағдарламалар жиынтығы көрсетілген құжат.
Маркетинг жоспары мынадай белгілеу бойынша беріледі.1) қамту ауқымы. 2) іс –әрекет ету мерзімі. 3) мәнділігі. 4)дайындау әдісі. Маркетингтік жоспар\н келесі түрлерге бөлуге болады:: 1Қамту ауқымы б\ша (1.жалпы маркетингтің барлық бөлімшелерінің мақсаттарын анықтайды;2.Біріккен(интегрированные)-өнімнің барлық түрлері қамтиды;3.Ерекше мар-ң әрбір бөлімдері бойынша жасалады); 2Мерзім ұзақтығы бойынша (қысқа 1жыл, орта 2-5жыл,ұзақ 5жыл);3.Мәнділігі бойынша ( стратегиялық және тактикалық болып бөлінеді. Стратегиялық мар-тік жоспар басты мақсаттарды анықтайды, ал тактикалық жоспар оларды нақтылап қарастырады.)4Дайындау әдістері бойынша(жоғарыдан төмен, төменнен жоғары жоспарлау және қарсы жоспарлау-жоғарыдан төмен мақсаттар анықталып, төменнен жоғары жоспарлау жүзеге асырылады. Ең соңында кәсіпорынның тұтас жоспары жасалынады.
51. Стратегиялык жоспарлау процесі.Стратегиялық жоспарлау процесі–ұйыым максаттарын,мүмкіндіктерін,ресурстарын және жаңа нарыктык мүмкіндіктерді сәйкесінше үйлестіру және оларды біркалыпты ұстап тұруды баскару болып табылады.оның максаты-компанияның табысты дамуына бағытталған өнімді және бизнесті құру мен реформалау.стратегиялык жоспарлау :1. ұйым жұмысының бағытын аныктауға және тұтынушыларды зерттеу және өнімді жоспарлау үдерісін жаксы игеруге мүмкіндік береді.2.фирманың және бәсекелестердің мыкты және әлсіз жактарын бағалауға мүмкіндік береді.3.фирманың жалпы максаты мен оның бөлімшелерінің міндеттерін дұрыс үйлестіруді камтамасыз етеді.4.фирма корларын дұрыс бөліп пайдалануға негіз жасайды. Келесі тараудан тұрады::: мекеменің мақсатын белгілеу,; стратег\қ шаруаш\қ бөлімшел\н құру тарауы; маркетинг\к мақсатын белгілеу, фирма жағ\н талдау тарауында марк\к мүм\р ж\е кез\н мәс\р анық\ы, марк\к стратег\н дайындау; тактика қолдану, нәтиже ор\н бақылау.
52.Стратегияларды жоспарлауда колданылатын тәсілдер.Стратегиялық жоспарлау теориясы алпысыншы жылдары басталды. Содан бастап жоспарлау және басқару теориясын дамуының жаңа кезеңі шықты. Стратегиялық жоспарлау - кәсіпорын қызметінің ұзақ мерзімді жоғары нәтижелі қорытындыларын қамтамасыз етіп, бизнестің жаңа мүмкіндіктерін ашуға мүмкіндік жасайды. Фирманың қызметінің маңызы құраушысы мақсаты, функциясын анықтау болып табылады. Ол халықтың миссиясы. Компания миссиясы – оның дәрежесін, қызмет ету принциптерін, басшылардың мүдделерін анықтайды. Миссия, кең мағынада компанияның қызметінің мәнін философиясы мен міндеттерінің мағынасын ашады. Мұндағы компания философиясы оның принциптерін, құндылықтарын және сенімділін көрсетеді. Тар мағынада, миссия – ұйымның не үшін, қандай себептермен қызмет істеп жатқанын белгілейді, яғни миссия компанияның басты мақсатынан тұрады
Статегиялық жоспарлау түрлері. Статегиялық жоспарлауды келесі ерекшеліктері бойынша топтауға болады: 1) Қамту деңгейіне байланысты: жалпы және жеке. 2) Мәніне байланысты: стратегиылық және тактикалық (алғышарттар құру). шұғыл (мүмкіндіктерді іске асыру). 3) Пәніне байланысты: мақсатты(мақсаттарды анықтау), құралдарды жоспарлау , бағдарламалық жоспарлау, іс әрекеттерді жоспарлау. 4) Қызмет ету саласы бойынша: өндірісті жоспарлау, өнім өткізуді жоспарлау, қаржыларды жоспарлау, персоналды жос. ұлғайтылған жплпы жос. 5) Жоспарлау тереңдігіне байланысты: жаҺандық (миссияға байланысты), контурлық (сипаттамасы,көлемі), нақты. 6) Мерзіміне байланысты: Қысқы мерзімді: жыл, ай, апта, квартал. Орта мерзімді: (1-5 жыл артық), Ұзақ мерзімді (салалар бойынша ж). 7) Басқару құрлымы тұрғысынан: Кәсіпорынды жалпы жос., Кәсіпорынның орнының құрлысын жос., қызметаясын жос., фирманың бөлімшелерін жос. 8) Жоспарды өзгерту мүмкіндігі бойынша: Қатаң жоспарлау – түзетулер енгізу мүмкін болмайды, Икемді жоспарлау – нарықтың әсеріне икемделіп отырады.
53.Стратегияларды жоспарлауда колданылатын тәсілдер.БКГ матрицасын АКШ-та Бостон калачындағы кеңес беруші топ ұсынған.Бұл калыптама тауар көлемін рынок үлесі мен саланың өсу каркынына сәйкес белгілеуді ұсынады.матрица негізінде кандай тауардың бәсекелестердікіне карағанда артыкшылығы бар екенін және рынок рынок серпінін аныктауға болады.(БКГ матрицасын сал).мұнда фирма тауарлары саланың өсу каркыны мен олардың рыноктағы үлесіне сәйкес төрт түрлі топка бөлінген.топтрда тауарлардың беделіне карай топтардың аттары койылған.(жұлдыз,сауынды сиыр,тентек бала,куылған иттер).Жұлдыздар тобындағы тауарлары дамып келе жаткан салада жетекші орын алады.мұндағы максат бәсеке жағдайында фирманың ұтымды жактарын күшейтуге арналған.сауынды сиыр-тауарлар тобы рынокта жоғары үлес алады,тұтынушылар арасында ол тауарлардың жактаушылары көбейіп,бәсекелстерге өз тауарларын кызыктыру аса киынға соғады.сауынды сиыр тобы маркетинг және тауарды жетілдіруге кететін шығындарын аса көп кажет етпейді де,одан түске табыс айтарлыктай асады.Тентек балалар тауар тобы рынокка айтарлыктай әсер етпейді.сондыктан рынокта манызды орынға бәсекелестердің тауарлары ие болады.куылатын иттер-тауар тобы әдетте кемелінен аскан,тарылған салада шектеулі өтім көлемі алған.рынокта айтарлыктай тараса да,бұл тауар тобы өзіне кажетті тұтынушыларды тарта алмайды және де тауарды өткізу көлемі,шығын құрылымы мен түрі жағынан өз бәсекелестерінен едәуір артта калған.
Портер стратегиясы-бұл үлгіні американдык портер жасады.портердің жалпы стратегиялык үлгісінде маркетингті жоспарлаудың және баламалаудың екі негізгі тұжырымдамасы ұсынылған:максатты рынокты тандау тұжырымдамасы;стратегиялык артыкшылык тұжырымдамасы;портер үлгісі келесі стратегияларды карастырды:шығын артыкшылығы стратегиясына сәйкес фирма кеңірек рынокка карай бағыт алып тауарларды рынокка молынан шығарады.
Саралау стратегиясында ерекше көрінетін тауарларды ұсына отырып,фирма көлемді рынокка бара алады.фирма адамдарды көптен кызыктыратын таура шығарады.
Шоғырландыру стратегиясында төмен бағалар беріліп,ерекше ұсыныстар жасалып рыноктағы өзіне тән сегменті игеріледі.фирма арнаулы тұтынушыларға сату үшін бірнеше накты тауарлар шығаратын бар күшін шоғырландырады және бәсекелестері канағаттандырмаған нһрынокты игеру үшін тауардың ерекше беделін жасау аркылы шығындарды бакылауға алады.стратегия кемшіліктері:оларды колдану айтарлыктай киындыкка соғады;кейде істің бетіндегі маңызды факторлар ескерілмей калып кояды;стратегиялык шаруашылык бөлімшелерінің белгілерін және оларды бағалау белгілерін аныктау жағдайы өзгерістерге өте сезімтал;коршаған ортаның жағдайын толык ескеру ісі ойдағыдай болмайды.Бұл үлгіні американдык ғалым Ансофф үсынған.Оған тауар-рынок калыптамасы деген ат койылды,бұл үлгіде рынок пен тауарды жаңартуға байланысты стратегиядлары жасалады.(тауар-рынок матрица сызбасын сыыыз).калыптма екі факторға байланысыт фирманың жағдайын сипаттайтын 4кеңістіктен тұрады.Олар:1.фирма бұрынғы рынокка ескі тауармен шығады-бұл рынокка терең ену стратегиясы;2.фирма бұрынғы рынокка жаға тауар ұсынады-бұ тауарды жетілдіру;3.фирма жаңа рынокка ескі тауармен шығу-бұл рынокты дамыту стр;4.фирма жаңа рынокка жаңа тауар ұсынады-бұл әртараптандыру стр.
54.ұйымның дамуында колданылатын негізгі стратегиялар.Ұйымсәттіліккеқолжеткізуүшінмақсаттытұтынушылардыңқажеттіліктеріңбәсекелестергеқарағандаартықжәнетамашаетіпқанағаттандыраалуықажет. Тұтынушылардыңбарлығы да сапа, тұтынуқұндылықтар мен жоғарғысевистікқызметкөргісікеледі.
Сондықтан компания бәсекелікартықшылықтардыңкөзін табу қажет.
Бәсекелікартықшылықтарғақолжеткізудіңстратегиясынтаңдапболғаннанкейін компания маркетингтіккешенніңтәптіштелгенжоспарынакөшеалады. Маркетингтіккешендепмақсаттынарықтакөздегенмақсаттарғақолжеткізетінжәнебасқарылатынмаркетингтікқұралдардыайтады. Маркетингтіккешенкомпанияныңөзтауарынадегенсранымғаөзгерістеренгізеалатынбарлықшаралардықамтиды. Олбарлықшаралардытөртайнымалытоптарғабіріктіругеболады:
Товар
Баға
Таратуәдістері
Тауардыжылжыту
Қаймағыналустратегиясынқолдануданарықтыңбарлықсегменттеріненмаксималдыпайдағажетуүшінбастапқыбағажоғарыетіпқойылады.
Нарыққаенустратегиясынқодануданарыққаалғашшығарылыпотырғанжаңатауарғасатыпалушылардыңедәуірбөлігінқамтып, үлкеннарықтықүлескеқолжеткізуүшінарзанырақбағабелгіленеді.
Комплектілітауарларғабағабелгілеу – бірнешетауарлардыбіргежинақтап, оларғаарзанбағабелгілеу
Ұтымды стратегияларды қолдану, мыналарды жатқызуға болады:
1) Шығын бойынша абсоютті артықшылықтыр.
2) Дифференциация
3) Шоғырландыру-мұнда компания бүкіл нарықты емес, сапалы түрде қызмет көрсететін бірнеше ғана таңдап алады
4) Жоғарыдағы стратегияларды үйлестірмек болған компания ұтылып қалады.
55.халыкаралык маркетингтің кызмет аясы.Халыкаралык маркетинг-шетелдердегі тұтынушылардың тауарлар мен кызметтерге сұранысын канағаттандыруға арналған жергілікті компаниялардың меркетингтік іс-әрекеті. Халыкаралык маркетинг саяси және экономикалык саясат жағдайы, ұлттык валюта жүйесі, заң жүйесі, тіл, мәдени, діни сиякты және баска да ерекшеліктерге байланысты маңызды өзгешеліктер бар. Халыкаралык маркетингтің түрлері:
· экспорттык маркетинг-тауарларды шетел нарығына экспортка шығаратын компаниялардың маркетинтік кызметі;
· мультиұлттык маркетинг-мультиұлттык компаниялар көптеген елдерде тауарларды экспортка шығарады және сол жерлерде жұмыс жасайды.
· Ғаламдык маркетинг-мұнда бір өнім бүкіл әлемег арналып өндіріледі. Ғаламдык маркетинг кезінде бірыңғай маркетинг стратегиялары және бәсекелестік артыкшылыкка кол жеткізу үшін ең көп шамада стандартталған өнімдер жасалынады. Шетел нарығының тартымдылығы - шығаратын өнімнің түріне, географиялык факторларға, саяси жағдайға, халыктың саны ж\е олардың табыстарына байланысты болады. Фирманың халыкаралык маркетингпен айналысуына түрткі болатын фактор: ішкі рыноктың даму деңгейі; фирма тауарлары баска елдерде сатылу мүмкіндіктерінің өсуі. Шетелдердің баска елдерден тауар мен кызметтерді кабылдауға дайындығы және олардың шетелдік фирмалар үшін тартымдылығы экономикалык, саяси-құқықтық, мәдени т.с.с. ортаға тәуелді болады.
56.Халықаралық маркетинг стратегияларын әзірлеу. Талдау мен бакылау негізінде маркетинг стратегиясына және шығындарға түзетулер енгізіледі. Стратегиялары:
1) шетел нарығына шығудың ең көп тараған түрі – экспорт. Экспортты жүзеге асыру әдістері: 1. Жанама экспорт – тәуелсіз делдалдар арқылы тауарды экспорттау. 2. Тікелей экспорт – тауарлар мен қызметтерді дербес сату.
2)Лицензиялау – шетел фирмаларына өзінің өндірістік ж/е сауда құпияларын, ноу-хау, тауар белгісін, патентін қолдануға беретін құқық. Түрлері: * келісім шарт б/ша басқару. Тауар емес, басқарушылық қызмет көрсету экспортталады. Капиталы бар, бірақ ноу-хау ж/е білікті жұмысшылары жоқ дамушы елдерде кең қолданылады. * ноу-хау- заң жүзінде қорғалмаған өндірістің конструкциялық ж/е техникалық құпиялары, комерциялық ж/е басқарушылық сипаттағы құпия мәліметтер, білім ж/е тәжірибе. * франчайзинг – белгілі бір бизнесті жүргізуге арналған фирманың ұзақ мерзімдік келісім-шарттық қатынастары.
3)Біріккен кәсіпорындар. Компания шетел субъектілерімен бірге меншікті бөліседі ж\е өндірісті бақылайды. Бұл стратегия мына жағдайларда қолданылады: мем/к саясаттың тұрақтылығы; салық режимінің же қолданылады: мем/к саясаттың тұрақтылығы; салық режимінің жеңілділігі; саяси тұрақтылық.
4)стратегиялық одақтар (акльянс) – шығындарды азайту ж\е шетел нарықтарына енуді жеңілдету үшін жасалған ерекше жобаларды бірігіп жүзеге асыру туралы компаниялар арасындағы келісім. Қолдануға себеп боладын факторлар: серіктес компания қызметінің күшті жақтарының болуы; шетел нарығына шығу қажеттілігі.
5)тікелей инвестициялау (капитал трансферті). Шетел жаңа өндіріс орындарын ашу н/е капиталды, өндіріс құралдарын, қызметті, технологияларды, ноу-хауды қолдануға беру.
57. Халыкаралык маркетинг кешені.Халыкаралык маркетинг маркетингтің жоғары мектебі болып саналады. халыкаралык маркетинг-шетелдердегі тұтынушылардың тауарлар мен кызметтерге сұранысын канағаттандыруға арналған жергілікті компаниялардың маркетингтік іс-әрекеті. Фирманың халыкаралык маркетингпен айналысуына түрткі болатын екі факторы бар:
· біріншіден, ішкі рыноктың даму деңгейі (рынокты тауарлармен толыктыруы;бәсекелестердің көбеюі).
· Екіншіден, фирма тауарлары баска елдерде сатылу мүмкіндіктерінің өсуі. Шетел рыногына шығу мүмкіндіктері калыптаскан жағдайда косымша шығындарға және баска да киыншылыктарға карамастан ішкі рыноктан кол үзбей-ак, фирма өзіне тартымды сырткы рыноктарды игеруі мүмкін.
Халыкаралык маркетинг жоспарын жасау мына кезеңдерден тұрады:
· 1-кезең; халыкаралык маркетингтік ортаны талдау. Бұл сырткы нарыкка шығу жағдайларын және калай шығу керектігін бағалауға мүмкіндік береді.
· 2-кезең; сырткы нарыкка шығу максаттарын калыптастыру, ол үшін өз нарык үлесі, сату көлемі және пайдасына катысты максаттарды аныктау.
· 3-кезең; шетелдік нарыктарға шығу ұтымдылығын аныктау. Бұл кезеңде халыкаралык нарыкка шығу мүмкіндіктері бола калса, олардың кайсысы ыңғайлы жағдайда екенін бағалау керек.
· 4-кезең; халыкаралык нарыкка шығу әдістерін (сртатегияларын) аныктау.
· 5-кезең; компания шетел нарығында стандартталған н\е бейімделген стратегияны колдану керектігін, баскаша айтканда-халыкаралык өсу стратегисын белгілеу. 6-кезең; шетелдік нарыкка арналған маркетинг-микс стратегиясын ұйымдастыру.
· 7-кезең; маркетинг жоспарының орындалуын бағалау мен бакылау. Талдау мен бакылау негізінде маркетинг стратегиясына және шығындарға түзетулер енгізіледі. Фирманың халыкаралык маркетингпен айналысуына түрткі болатын екі фактор бар: Ішкі рыноктың даму деңгейі; фирма тауарлары баска елдерде сатылу мүмкіндіктерінің өсуі. Шетелдердің баска елдерден тауар мен кызметтерді кабылдауға дайындығы және олардың шетелдік фирмалар үшін тартымдылығы экономикалык, саяси-құқықтық, мәдени т.с.с. ортаға тәуелді болады.
58. Қызметтердің ерекшеліктері мен жіктелуі. Қызмет көрсету - тұтынушылар сатып алатын, бірак меншік құқығына ие бола алмайтын сезілмейтін игілік. Қызмет көрсету маркетингінде кызметтің сезілмейтіндігі аркылы оның материалдык еместігі шешуші мәнге ие. Кызмет көрсетудің ерекше сипаттамалары: кызметтер матералды емес; кызметтерді сактауға болмайды; кызметтердің өз кайнар көзіне бөлінбеуі; кызмет сапасының тұраксыздығы; меншік құқығын баскаға бере алмауы; Кызмет көрсетуде ұсыныстар басым болады, ал тауарлар оларды толыктырады.
Қызметтер бірнеше белгілері бойынша жіктеуге болады: кызмет көрсету көзі бойынша:
· адамдар көрсететін және техника көмегімен көрсетілетін кызметтер;
· тұтынушының кызмет көрсетуге катысу кажеттілігі: ұсыну кезінде клиентті кажет ететін ж/е етпейтін кызметтер;
· клиенттердің кызметті алудағы мотиві: тұтынушылык; іскерлік кызмет көрсету;
· кызмет көрсету формасы: жеке тұлғаларға кызмет көрсету, коғамдык сипаттағы кызмет көрсету;
· кызмет көрсетушілер мамандығының деңгейіне карай: жоғары, нашар мамандандырылған;
· кызмет көрсетудің уәждемесіне карай: коммерциялык және бейкоммерциялык кызмет.
· Рынок сегментіне карай: түпкі және ұйымдык тұтынушылар.
· Кызмет сапасының параметрлері: кызметті алу мүмкіншілігі, компания беделі, кызмет кауіпсіздігі, персоналдың құзіреті, кызмет көрсету шапшаңдығы, кызметтің тиімділігі, көзге көрінетін факторлар.
59.қызмет маркетингінің кешенін әзірлеудің ерекшеліктері. Қызмет саласында бұрын маркетинг колданылмаған, себебі кызметтерге сұраныс жоғары болған, н/е ол салада бәсекелестер болмаған. Әдетте маркетинг-микс игілікті өндірісте жемісті нәтиже береді. Ал кызмет саласында маркетингті колдану үшін косымша факторларды есепке алу керек. Бумс және Бинтер кызмет саласына меркетингті бейімдеу үшін косымша: персонал, куәлік, кызметті ұсыну тәсілін колдануды пайымдаған. Қызмет саласында ішкі маркетинг, сырткы маркетинг және әрекеттестік маркетинг калыптасады. Қызмет саласындағы компаниялар бәсекелестік саралау деңгейін, кызмет сапасы мен өнімділікті арттыру мәселелерін шешу к/к. Қызмет маркетингі кешенінің бұл элементтері тұтынушыларға кызмет ету стандартын жасаудың негізін құрайды. Қызмет көрсету саласында «7Р» элементі бар:
1. Қызмет
2. Баға
3. Орын (өткізу)
4. Жылжыту
5. Персонал
6. Қорщаған орта
7. Процесс
60.Бейкоммерциялык кызметтегі маркетинг ерекшелігі.коммеоциялык емес маркетинг-бүл қоғам мүддесін немесе идеяларды дамыту максатында жүзеге асыратын ұйымдар мен жеке тұлғалардың іс әрекеті. Бейком/қ маркетинг пайда табу мақсатын көздемейді. Бейк/қ ұйымдардың маркетингі ком\қ маркетингке қарағанда басқа факторлармен анықталады. Кейде бейк/қ маркетингті институционалды деп те атайды.
Ерекшеліктері:
- коммерциялыққа қарағанда көп жағдайда тиімсіз нарық сегменттерінде қызмет көрсетеді;
- мақсаттары айтарлықтай қиын, оларды санмен өлшеу мүмкін емес.
- Клиенттердің көп балуы. Компания клиенттері ретінде тұтынушымен бірге фирманың демеушілері де болады;
- өндіруші фирмаларға қарағанда , коммерциялық емес ұйымдар көбінесе мемлекеттік органдардың ықпалында болады.
Коммерциялық емес маркетингтің тұлға маркетингі және идеялар нысандары жиі кездеседі.
1.Маркетингтің әлеуметтік - экономикалық мәні
2.Маркетингтің мәні,және оның негізгі түсінігі
3.Маркетинг қағидалары мен қызметтері
4.Маркетинг тұжырымдамалары, олардың ерекшеліктері және ролі
5.Маркетингтік зерттеулердің мәні мен қағидалары
6.Маркетингтік зерттеулердің бағыттары мен түрлері
7. Маркетингтік зерттеу кезеңдері.
8. Маркетингтік зерттеулердің типтері.
9. Маркетингтік ақпарат: түрлері, оларға қойылатын талаптар.
10. Ақпараттарды жинау әдістері.
11.Макроорта және оның факторлары.
12. Микроорта және оның субъектілері.
13.Медиаорта мәні және медиаорта элементтері.
14. Тұтынушылардың түрлері,олардың мәні мен ерекшеліктері.
15. Маркетингтегі мотивация теорияларының мәні.
16. Тұтынушылардың мінез-құлқына әсер ететін негізгі факторлар
17. Түпкі тұтынушының сатып алу туралы шешім қабылдау процесі.
18. Өнеркәсіптік тауарларды сатып алу туралы шешім қабылдау процесі.
19. Сұранысқа байланысты маркетинг түрлері
20. Тұтыну нарығын сегменттеу түсінігі және қағидалары.
21.Өнеркәсіптік нарықты сегменттеу қағидалары
22.Нарықты жаулау стратегиялары.
23.Тауарды нарықта позициялау.
24.Маркетингтегі тауар түсінігі және оның құрылымы.
25.Тауарлардың жіктелуі.
26 тауардың өмірлік циклі және оның түрлері.
27. Тауарлық саясат
28. делдалдар ж\е түрлері
29. Тауарлық ассортимент
30. Жаңа тауарды жоспарлау кезеңдері
31.Тауардың сапасы және бәсекеге қабілеттілігі
32. Тауардың оралуы. Штрих код түсінігі
33. Фирманың тауар саясатындағы бренд ж\е брендинг
34. Көтерме сауда және оның түрлері.
35. Тауарларды тарату арналары, түрлері, деңгейлері.
36. Бөлшек сауда және оның түрлері.
37. коммуникацияның мәні мен түрлері
38. тауар таңбасы,оның мәні және аткаратын кызметтері.
39. маркетинг жүйесіндегі баға түсінігі,оның рөлі және аткаратын қызметі.
40. бағаны белгілеуде әсер ететін факторлар.
41. Баға белгілеудің негізгі әдістері
42. Тауарға баға белгілеуде қолданылатын стратегиялар
43. тауарды жылжыту мәні мен жоспарлануы
44. өткізудің мәні мен арналары.
45. Жарнама, мәні, атқаратын қызметі. Жарнама түрлері ж\е оларды тарату құралдары.
46. жарнамалык компанияны әзірлеу.
47. Жеке сату ж\е оның мәні
48. Қоғаммен байланыс(PR) түсінігі,даму тарихы,түрлері мен әдістері
49. Өткізуді ынталандырудың мәні мен құралдарының түрлері.
50. Маркетингтік жоспар және оның түрлері.
51. стратегиялык жоспарлау процесі.
52. стратегияларды жоспарлауда колданылатын тәсілдер.
53. БКГ,Портер және Ансофф матрицаларының мәні мен ерекшелігі.
54. ұйымның дамуында колданылатын негізгі стратегиялар
55. халыкаралык маркетингтің кызмет аясы.
56. халыкаралык маркетинг стратегияларын әзірлеу
57. халыкаралык маркетинг кешені.
58. Қызметтердің ерекшеліктері мен жіктелуі
59. қызмет маркетингінің кешенін әзірлеудің ерекшеліктері
60. Бейкоммерциялык кызметтегі маркетинг ерекшелігі.