VI л е к ц и я: Улыс классын челядьöс велöдан стандарт да уджтас
Стандарт – государственнöй документ, кодi тöдчöдö удж да челядь тöдöмлун, кужанлун велалöмъяс дорö государстволысь шöр корöмъяссö. Улыс классын челядьöс велöдан стандартын сетöмаöсь улыс класс помалiгкежлö челядь кужöмлун, велалöм, тöдöм дорö корöмъяс.
Стандарт тэчасын кык юкöн:
1. Велöдчöмын шöр кужöмлунъяс, велалöмъяс да уджалан ногъяс (способы деятельности).
2. Стандарт.
1) велöдан могъяс
2) уджтаслöн быть колана медулыс велöдан сюрöсыс
А) сёрни удж да информацияöн удж
Б) кыв система, либö ЗУН
3) Улыс школа помалiгкежлö дасьтысьöмын шöр корöмъяс.
Талунъя педагогика да методика кыдзи медшöр мог челядьöс велöдöмын тöдчöдö велöдчыны да уджавны кужöмлунъяс вылын удж пуктöм (учебные умения).
Та понда стандартын медводзö петкöдöмаöсь велöдчöмын шöр кужöмлунъяс, велалöмъяс да уджалан ногъяс. Та боксянь велöдöмын став кужöмлунъясыс, велалöмъясыс да уджалан ногъясыс петкöдчöны велöдöмын куим нырвизь пыр:
1. Тöдöмлунъяс босьтан удж ногъяс (познавательная деятельность);
2. Сёрни удж да информацияöн удж;
3. Велöдчан котыртöм;
Шöр кужöмлунъяс, велалöмъяс, уджалан ногъяс (способы деятельности)
Улыс классъясын челядь босьтöны велöдчан кужöмлунъяс сöвмöдан (учебные умения) удж сикасъяс. Найöс ылöсас позьö юкны куим пельö:
1) Тöдöмлун босьтан удж сикасъяс (познавательная деятельность);
2) Сёрни удж (речевая деятельность) да информацияöн удж;
3) Велöдчöм котыртан удж (организация деятельности).
1) Тöдöмлун босьтан удж ногъяс (познавательная деятельность).
Кыв бöрся наблюдение (шы, слог, кыв, кывтэчас, сёрникузя, текст).
Наблюдение серти, информациякöд удж серти кывйысь вежсьöмъяс аддзöм.
Кывйысь петкöдчöм, гижанног вомгорöн серпасалöм (описание).
Наблюдениелысь могсö да аддзöмторсö вочаалöм ( «Артмис-ö – наблюдение водзын пуктöм юалöм вылö вочавидзöмыс?» Юалöм вылö вочавидзöм сетöм).
Вочаалöм да öткодялöм отсöгöн кыв да петкöдчöмъяс костысь аслыспöлöслунъяс аддзöм. Вочаалöм да öткодялöм серти дон сетöм: мый öткодьыс на костын? Мыйöн торъялöны кык кывйыс (сёрникузяыс да с.в.)?
Öткодь признак серти кывъяс, кывйын петкöдчанторъяс öтувтöм (аддзы лöсявтöмсö, сэтшöм жö, кыдзи …).
Быдсатор да сылысь юкöн торйöдöм (кывйысь кыввуж, суффикс, сёрникузяысь подувпас торйöдöм).
Практическöй уджъяс вöчöм могысь лöсялана способъясöн, приборъясöн да инструментъясöн кыв петкöдчöмлысь ыджда да объем тöдмалöм (кыдзи тöдмавны кывйысь слог лыд, текстысь сёрникузя, кывйысь шы да шыпас лыд, сёрникузяысь öтсяма юкöд да содтана юкöд лыд). Кывйысь признак да аслыспöлöслун висьталöм могысь графическöй схемаясöн, модельясöн (текст велöдiгöн серпасъясöн) удж, (кыв тэчасын – кыввуж, суффиксъяс, сёрникузяын - подувпас, юöрпас петкöдлöм, öтсяма юкöдъясын гöгыль пасъяс, чут, чутiк, горöдан, юалан пасъяс, грамотаö велöдiгöн шы да слог схемаяс, сёрникузя схема, абзац пас, гöрд строка, сёрникузя заводитчигöн ыджыд шыпас, веськыд сёрникузяын кавычкаяс).
Комбинация да импровизация сяма творческöй могъясöн удж вöчöм: асшöрöн лöсьöдны мöвпыштöмторлы план, творческöй мог олöмö пöртöмын петкöдлыны аслыспöлöслун да сям, лöсьöдны творческöй уджъяс (юöртöм, сочинение), петкöдлыны рольяс серти.
Коми да роч кыв костысь öткодьлун да торъялöмъяс аддзöм. Рочысь пырöм кывъясысь вежсьöмъяс аддзöм да тöдöм (ф, х, ц, щ шыяслöн вежсьöм, [р`] шылöн чорзьöм, ударение вежсьöм).
2. Стандарт серти сёрни удж (речевая деятельность) да информацияöн удж.
Учебникын сетöм (велöдчан), художественнöй, научно-популярнöй текстъясöн удж;
Колана ногöн, гöгöрвоöмöн, лöсялана шуанногöн, костъясöн, логическöй ударение пуктöмöн гора да ас кежысь текст лыддьöм;
Тема да шöр мöвп висьтавны да гижны кужöм;
Сетöм тема да юалöм вылö монолог сяма вочавидзöм;
Диалога сёрниын участвуйтöм (юалöм сетöм, вочавидзöм).
Мöвп лöсьöдiгöн « … да // либö …», « …кö, то …», «не сöмын, но и …» логическöй выражениеясöн вöдитчöм. Мöвпаланатор дженьыдика гöгöрвоöдöм.
Информацияöн удж.
А) Информация сетöм, висьталöм, гижöм, вежöмöн висьталöм:
1. Диктант гижöм;
2. Изложение гижöм (подробнöя, дженьдöдöмöн, висьталысьлысь нимсö вежöмöн, пом содтöмöн да с.в.);
3. Списывание;
4. Сочинение (серпас серти, öтьведайтöм серти, пемöс йылысь, ас йылысь, экскурсия серти да с.в.);
5. Уна сикас жанръяса гижöдъяс лöсьöдöм: письмö, газетö гижöд, чолöмалöм, корöм, объявление, аттьöасьöм да с.в.
Б) Информация видзöм.
1. Словар лöсьöдöм да сiйöн вöдитчöм;
2. Дневник нуöдöм.
В) Тöдса информация пöрадокö вайöдöм – алфавит серти, лыдпас серти, логика боксянь таблицаö пыртöм.
1. Сетöм текстысь кывъяссö гиж столбикö кывйын шы содöм серти (деят. подход станд.)
Вöч тадзи.
1. а
2. ки, ю, да
3. …
Вöч кывкöртöд, кымын шыа кыв медуна сетöма текстын.
2. Торъя гижысьяслысь шы да лыд боксянь кыв видлалöм (И.Торопов, Г.Юшков, И. Белых, Е.Козлова) (позьö проектöн)
3. Алфавит серти овъяс, нимъяс (челядьлысь, сиктса йöзлысь, коми гижысьяслысь, коми предание персонажъяслысь) сетöм.
4. Сетöм текстысь кыввужйын шы лыд содöм серти кыввужъяс гижöм (да арталöм) (позьö проектöн)
1 шы:
2 шы:
5. Таблицаöн материал сетöм. Сетöм текстысь эмакывъяс таблицаö пыртöм + аслыд таблица сетöм.
| Эмакыв | Юалöм | Лыд | Вежлöг | Вежлöг суффикс |
Информация корсян туй да асьсö информация корсьöм:
1. Кытысь позьö тöдмавны
А) Кöчвöнь кывлысь гижанногсö?
Б) Урбöж кывлысь вежöртассö?
В) Содö кывлы синоним?
Г) Матын кывлы антоним?
Д) Ур кывлысь омоним?
2. Кытысь либö кодлысь позьö тöдмавны сиктгöгöрса места нимъяс?
3. Кодi вермас висьтавны тэныд тэнад рöдвуж йылысь?
4. Кытысь позьö аддзыны вежлöгъяс да вежлöг нимъяс?
3. Велöдчöм котыртан удж
Тшöктöм серти удж вöчöм; тэчас (схемаяс) серти да петкöдлöм серти удж вöчöм (вöч тадзи мыччöд). Велöдчан мог олöмö пыртöм могысь уджалан действиеяс öта-мöд бöрся асшöрöн лöсьöдöм («Мыйла да кыдзи тайöс вöчны? Мый да кыдзи колö вöчны коланатор олöмö пыртöм могысь?
Удж да уджалан ног донъялöм (Тадзи-ö колö тайö уджсö вöчны? Татшöм-ö должен лоны удж результатыс? юалöмъяс вылö вочавидзöм).
Уджын сьöкыдлун да тырмытöмтор чужан помкаяс тöдмалöм, найöс бырöдан туйяс корсьöм, уджын сьöкыдлунъяс водзвыв тöдмалöм (Кутшöм сьöкыдлунъяс вермасны паныдасьны да мыйла? юалöм вылö вочавидзöм), тырмытöмторъяс аддзöм да найöс бырöдöм.
Котырöн да гозйöн уджалöм; öта-мöдкöд сёрнитчöм, öта-мöд костын удж да рольяс юклöм, быдöнлы ассьыс удж пыртöм пай донъялöм да уджлысь öтув результат аддзöм. Проект метод.
Улыс классъяслы уджтас лöсьöдан подувъяс
Коми кывйысь уджтас лöсьöдöма стандарт подув вылын. Сыын петкöдчö челядьöс велöдöм дорö обществолöн социальный заказ, педагогика, методика да кыв наукаын выль аддзöмторъяс да матыстчöмъяс. Уджтас петкöдлö челядь тöдöм, велалöм дорö корöмъяс, кыв наукаысь тöдöмлунъяс дорö корöмъяс, педагогикаысь да методикаысь инновацияяс уджö пыртöм.
Уджтас лöсьöдан подувъяс:
- сёрни сöвмöдан, коммуникативнöй
- научнöй тöдöмлунъяс сетöм
- системаöн тöдöмлунъяс сетöм
- концентрическöй принцип серти тöдöмлун да кужанлун сетöм
- сезоннöя текст материал сетöм
- кывлысь öти юкöнъяс мукöд кыв наука юкöнкöд топыда йитöм
- комплекснöя кыв велöдöм
- челядь важ тöмлунъяс вылö мыджсьöм
- гижöда да вомгора сёрни костын йитöд
- теорияысь да практикаысь йитöд
- занимательность, ворсöм сорöн велöдöм
- коми да роч кыв костын йитöд
- кыв дорö радейтöм пуктöм
- ас гöгöрса олöм дорö да кыв дорö интерес сöвмöдöм
- сёрни культураö велöдöм
- каллиграфия боксянь бура гижны велöдöм
- асшöрын уджавны велöдöм
- сямöн, творческöя уджавны велöдöм
- челядьлысь вежöр сöвмöдöм, развивайтан подув вылын велöдöм
- челядьöс ассьыс удж донъявны велöдöм
- уджын да велöдчöмын мотивация пыртöмöн велöдöм
- öтлаын да чукöръясöн уджавны велöдöм
- коми литературакöд йитöд