Тақырып. Трансгенді ағзалар, медицинада қолданылуы
2. Мақсаты: Трансгенді ағзаларды алудың әдістерін және олардың медицинадағы маңызын зерттеу.
3. Тапсырмалар:
3.1 Гендік және жасушалық биотехнологиялар: жетістіктері мен болашағы.
3.2 Трансгенді ағзалар жасау әдістері, гендерді тасмалдайтын векторлар.
3.3 Геномодификацияланған ағзалардың (ГМА) биоқауіпсіздігі: мәселелері және шешімдері.
3.4 ГМА медицинада қолданылуы.
4. Орындау түрі:рефераттық жұмыс.
5. Орындалу критерийі:
5.1. тақырыбы бойынша негізгі әдебиеттерді оқу және жинау;
5.2. ақпаратты жүйелеу және өңдеу;
5.3. реферат жоспарын құру;
5.4. библиография құрастыру;
5.5. рефератты жазу және бездендіру.
Рефераттың құрылымы:
1) беттік парақ( талапқа сай безендіру);
2) мазмұны (рефераттың бөлімдерін, бетін ретімен орналастырып номерлеу);
3) кіріспе(талданатын мәселеннің мәнін, маңыздылығы мен өзектілігін көрсету және рефераттың мақсаты мен тапсырмаларын анықтау);
4) негізгі бөлім (рефераттың әр бір бөлімі жеке мәселені немесе оның бір жағын қамту керек және алдыңғы бөлімдермен логикалық байланысты болуы қажет, бұл бөлігіне кестелер, сызбалар, графиктер, суреттер және т.б. енгізуге болады);
5) қортынды (тұжырым жасалынып, реферат тақырыбының жалпы қорытындылары беріледі, ұсыныстар жасалынады);
6) әдебиеттер тізімі.
Рефератты безендірудегі қойылатын талаптар:
а) рефераттың көлемі 10-15 бет болу керек (қосымша беттер реферат көлеміне кірмейді);
б) реферат сауатты түрде орындалу қажет, баяндау мәдениеті сақталу керек;
в) баяндалу барысында қолданған әдебиетке сілтеу болуы керек;
г) библиография дұрыс құрастырылуы қажет.
6. Тапсыру мерзімі: «Жасушалардың молекулалық биологиясы» тарауы бойынша рубеждік бақылауға дейін.
7. Бағалау критерийлері:барлығы 100 баллмен бағаланады, ол 100% сәйкес келеді.
8. Әдебиеттер:
8.1. Глик Б., Пастернак Дж. «Молекулярная биотехнология», Мир, М., 2002. 8.2. Дудов В.И., Голиков А.Г., Потехин О.Е., Красовский О.А. Правовые вопросы 8.3. Межграничного перемещения генетически измененных живых организмов. Биотехнология, 1999, N6, с.80-85.8.4. Красовский О.А. Генетически модифицированная пища: возможности и риски. Человек, 2002, № 5, с. 158–164.8.5. Рогачев В. Генетическая революция, первые шаги. Эхо планеты, 2000, № 28, с. 6–9.8.6. Свердлов Е. Что может генная инженерия. Здоровье, 2002, № 1, с.51–54.8.7. Статьи по проблеме трансгенности: http://soyacenter.ru/transgen.html8.8. Спирин А.С., Современная биология и биологическая безопасность. Вестник РАН, 1997, N7, c.579-588.8.9. Чечилова С. Трансгенная пища. Здоровье, 2000, № 6, с. 20–23.8.10. http://vivovoco.astronet.ru/VV/JOURNAL/NATURE/06_07/INST-4.HTM8.11. http://www.medlinks.ru/article.php?sid=327449. Бақылау:
9.1 Генетикалық өзгерген ағзаларды алудың негізгі кезеңдері .
9.2 Гендерді бөліп алу.
9.3 Генетикалық векторлар.
9.4 Рекомбинативті ДНҚ алу әдістері.
9.5 Рекомбинативті ДНҚ реципиент жасушаларға енгізу.
9.6 Трансгенді ағзалар адамға қауіпті ме?
1. № 7 тақырып.Туа біткен даму ақаулықтарының генетикасы. Тератогенез. Тератогендік факторлар.
2. Мақсаты:ДТА ( түсінігі, популяциядағы кездесу жиілігі, аурушылық пен өлімнің құрылымындағы алатын орны) этиологиясы, классификациясы.
3. Тапсырма:
3.1. Тератогендік факторлар және олардың жіктелуі (эндогендік, экзогендік).
Тератогенез.
3.2. ДТА жіктелуі. Үлкен даму ақаулықтары, кіші аномалиялар.
3.3. Мультифакторлы дамудың туа біткен ақаулықтары
3.4. Ағзалар және жүйелердегі дамудың туа біткен ақаулықтары.
3.5. Көптік дамудың туа біткен ақаулықтары.
3.6. Дамудың туа біткен ақаулықтарын пренатальды диагностикалау
және алдын алу.
4. Орындалу түрі: Ситуациялық есептер құрастыру
Орындалу критерийлері.
1. Негізгі әдебиеттерді жинақтау және оқып үйрену;
2. Ұсынылған әдебиеттер бойынша тақырып сұрақтарын өз бетінше оқып үйрену;
3. «Тератогенез. Тератогендік факторлар» тақырыбы бойынша 5 ситуациялық есептерді жазбаша құрастыру және оқытушыға тексеруге тапсыру;
4. Ситуациялық есептер тақырып бойынша құрастырылуы тиіс;
5. Ситуациялық есептерді құрастыруда Тератогендік факторлардың әсерін немесе тератогендік ауруларды медициналық жағдайда ойластыру шарт:
Мысалы, ситуациалық есеп № 1:
Дені сау отбасында қалыпты бала туылды. Медико-генетикалық кеңес алуға келгендегі анамнезінде: әкесі Чернобыль апатына қатынасқан. Балада: микроцефалия, қысқа жетілмеген маңдай, микросефалия қасаң қабықтың бұлдырлануы, құлақ қалқандарының деформациясы, еріннің және таңдайдың екі жақты жырықтары.аяқ саусақтарының синдактилиясы, қысқа мойын, алақандарында төрт саусақтық сызық, жүректің қарыншалары арасындағы қабырғалық дефекті, ақыл ес дамуының мешеулігі анықталған.
1) Туа біткен даму ақаулықтарының туындау механизмін түсіндір.
2) ДТБА қандай тератогендік факторларға байланысты болуы мүмкін?
6. Тапсыру мерзімі: «Жалпы генетика негіздері» бөлімі бойынша бақылауға дейін.
7. Бағалау критерийі:5 балл жүйесімен бағаланады.
8. Әдебиеттер:
1. Биология. Под. ред. Ярыгина В.Н. М., 1999.
2. Заяц Р.Г. и др. Общая и медицинская генетика. Ростов-на-Дону, 2002.
3. Кириллова И.А., Кравцова Г. И., Кручинский Г.В. и др. Тератология человека. М., 1991.
4. Корочкин Л.И. Введение в генетику развития. М., 1999.
6. Нуртазин С.Т., Всеволодов Э.Б. Биология индивидуального развития. А., 2005, с. 260.
7. Интернет, сайты:
- www.medicum/hnov/ru /docter/lib>ary/obsterics/Nisvander/24/php - cok
- www.rusmedserv.com/forum/printthread.php?t=1003-27k
- www.reterats.net/online/referat:php?d=rkr-a-3801-7k-
- www.compendium.com.ua/info/166949/sperko.ukraina/haemoferon-35k-
- www.sinor.ru/~che/stevenson.htm.37k
9. Бақылау:
1.Тератогендік факторлар және олардың ұрықпен жатырдағы балаға әсерінің механизмдері.
2. Адамның дамуындағы қатерлі кезеңдері.
3. ДТБА жіктелуі.
4. ДТБА пренатальдық диагностикасы және алдын алу.
1. № 8 тақырып.т-РНҚ-ның құрылысы мен қызметі
2. Мақсаты:т-РНҚ молекуласының гендер белсенділігіндегі, тұқым қуалау ақпаратын жүзеге асыруындағы, м-РНҚ кодондар түрінде жазылған ақпаратты ақуыз тіліне аударудағы рөлін зерттеу.
3. Тапсырма:
3.1. т-РНҚ-ң бірінші реттік құрылымы
3.2. т-РНҚ-ң екінші реттік құрылымы
3.3. т-РНҚ-ң үшінші реттік құрылымы
3.4. т-РНҚ-ң ақуыз синтезіндегі рөлі:
- т-РНҚ-ң аминоацилденуі
-т-РНҚ-ң аминоцил-т-РНҚ-синтетазамен молекулалық байланысуы
3.5. т-РНҚ-ң гендер экспрессиясындағы рөлі
4. Орындау түрі:рефераттық жұмыс.
5. Орындалу критерийі:
5.1. тақырыбы бойынша негізгі мәлеметтерді жинау және зерттеу;
5.2. библиография құрастыру;
5.3. ақпаратты жүйелеу және өңдеу;
5.4. реферат жоспарын құру;
5.5. рефераттық жұмысты жазу және безендіру.
Рефераттың құрылымы:
1) беттік парақ( белгілі талап бойынша безендіру);
2) мазмұны (рефераттың бөлімдерін басталатын бетін көрсетіп, рет-ретімен орналастыру);
3) кіріспе (қаралған мәселенің мәнін анықтау, таңдалған тақырыпты негіздеу көрсету, оның маңыздылығы мен өзектілігін анықтау, рефераттың мақсаты мен тапсырмаларын анықтау);
4) негізгі бөлім (рефераттың әр бір бөлімі жеке мәселені немесе оның бір жағын қамту керек, және алдыңғы бөлімдермен байланысты болу керек; бұл бөлігінде кестелер, сызбалар, графиктер, суреттер және т.б. қосымша ретінде беруге болады);
5) қортынды (тұжырым жасалынып, реферат тақырыбының жалпы қорытындылары беріледі, ұсыныстар жасалынады);
6) әдебиеттер тізімі.
Рефератты безендірудегі қойылатын талаптар:
а) рефераттың көлемі 10-15 бет болу керек (қосымша беттер реферат көлеміне кірмейді);
б) рефераттық жұмыстың тексті толық тексеріліп, грамматикалық дұрыстығы тексерілуі керек;
в) баяндалу барысында қолданған әдебиеттің реті әдебиеттер тізіміне сәйкес келуі керек;
г) әдебиеттер тізімі тексттің соңында берілуі керек.
6. Тапсыру мерзімі:«Молекулалық және жасушалық деңгейдегі тіршілік процестерінің негіздері» тарауынан болатын аралық бақылауға дейін.
7. Бағалау критерийлері: 100 баллдық жүйесімен бағаланады, бұл 100 %-ке сәйкес келеді
6. Әдебиеттер:
1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006, с. 54.
2. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., 2003, с. 35-46, 1994, с. 253-267. 287-301.
3.Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология. М., 2005, с. 296-328.
4.Льюин Б. Гены. М., 1987, 72-130.
5.Муминов Т.А., Куандыков Е.У. Основы молекулярной биологии (курс лекций). Алматы, 2007, с. 64-82.
6.Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003, с.149-217.
7.Медицинская биология и генетика. Учебное пособие под ред. проф. Куандыкова Е.У. Алматы, 2004, с. 29-41.
8.Киселев Л.Л., Фаворова О.О., Лаврик О.И. Биосинтез белков от аминокислот до аминоацил-тРНК. М.: Наука, 1984. 407 с.
9. Спирин А.С. Молекулярная биология: Структура рибосомы и биосинтез белка. М.: Высш. шк., 1986. 303
Интернет:
http//www.5 ka ru/10/250/1.html
http//sbio. info/page.phd?id=25
http//www.rusdoks. com/ polovoe –rasmozheinie.-meijoz.
http//ecology-portal. ru/publ/1-1-0-905
http//www.5 ka ru:/10/37094/1.html
http// bestreferat.com.ua/referat/detail-19014.html
9. Бақылау:
9.1.аминоацил-тРНҚ А бөлікте қандай байланысты ұстайды?
9.2. Инициация сатысында иницатолық т-РНҚ қайда болады?
9.3. т-РНҚ-ң қызметі қандай?
9.4. Трансляция үдерісінде т-РНҚ-ң рөлі қандай?
1. № 9 тақырып.Эукариот гендер экспрессиясының реттелуі және оның патологиядағы маңызы
2. Мақсаты: Гендер экспрессиясының бұзылуында патологиялық жағдайлардың дамуы мен пайда болу рөлі жайлы зерттеу.
3. Тапсырмалар:
3.1. Гендер белсенділігінің транскрипция деңгейінде бұзылысы
3.2. Гендер белсенділігінің трансляция деңгейінде бұзылысы
3.3. Гендер белсенділігінің реттелуінің бұзылуы және оның патологиялық процестермен байланысы.
4. Орындалу түрі:презентация құрастыру.
Орындалу критериясы.
5.1 тақырыбы бойынша негізгі мәлеметтерді жинау және зерттеу;
5.2 библиография құрастыру;
5.3 ақпаратты жүйелеу және өңдеу;
5.4 презентация жоспарын құру;
5.5 презентацияны «Microsoft Power Point» бағдарламасы бойынша құрастыру және бездендіру;
5.6 «Биолог» СҒҮ отырысында баяндау.
Презентация құрастыру талаптары:
а) презентация «Microsoft Power Point» бағдарламасы бойынша құрастырылады;
б) слайдтар саны 10-15 дана;
в) презентация слайдтарына үлкен көлемді текстпен жазуға болмайды, жеңіл қабылданатын және сауатты жасалынуы қажет;
г) соңғы слайдта қолданылған әдебиет көрсетілуі қажет.
6. Тапсыру мерзімі: «Жасушаның молекулалық биологиясы» тарауы бойынша рубеждік бақылауға дейін.
7. Бағалау критерийлері: 100 баллмен бағаланады, бұл 100%- ке сәйкес келеді.
8. Әдебиеттер:
8.1. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006.
8.2. Льюин Б. Гены. М., 1987.
8.3. Муминов Т.А., Куандыков Е.У. Основы молекулярной биологии. Алматы, 2007.
8.4. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л..Молекулярная биология. М., 2003.
8.5. Аманжолова Л.Е. Жалпы және медициналық генетиканың биологиялық негіздері. А., 2006, б. 47-60.
8.6. Қазымбет П.Қ., Аманжолова Л.Е., Нұртаева Қ.С. Медициналық биология. А., 2002, б. 71-82.
8.7. Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. А., 2006, б.62-67.
8.8. Медициналық биология және генетика. Оқу құралы проф. Қуандықов Е.Ө. ред. А.,
2004, б. 44-54
8.9.Интернет, сайт www.google.ru, www.rambler.ru.
9. Бақылау:
9.1. Гендер белсенділігінің реттелуінің бұзылуының медициналық зардаптары қандай?