Тапсырма. Сұхбатты оқып, екуара әңгімелесіңіз
-Ерте заманда үтік орнына нені қолдынылған?
-Азамат үтіктің қажет екенін түсінген соң қарапайым тасты қолданылған. Екі тастың ортасына киімдерін қойып қыртысын жазған.
- Гректер киімдерін қалай үтіктеген?
- Ыстық темір шыбықты қолданған.
- Ресейліктер киімді қалай үтіктеген?
- Олар қыртыстаған киімді оқтаумен ұрып кетірген. Кейінннен 1903 жылы темір үтік ойлап тапқан. Темір үтіктің ішіне ыстық шоқ салып киімді үтіктейтін болған.
- Үтіктің жақсы не жаман екенін қалай білген?
- Үтіктің астыңғы бөлігіне, оның қуатына, сумен жұмыс істеуіне, ыңғайлығына, қыздыру режиміне қарап айыруға болады.
- Қазіргі үтіктің қандай түрлерін білесіңдер?
- Олардың сапасы қандай?
- ....
Тапсырма. Төмендегі сөйлемдерді қажетті сөздермен толықтырыңыз.
1. Өркениетті елдерде ... ерекше көңіл бөледі. 2. Қазақстанда ... барлық жағдай жасалған. 3. Ғылымды дамыту үшін ... жоспар жасалған. 4. Тек ғылым арқылы ... төтеп бере аламыз. 5. Ғарышты игеру - ... жетістік.
Қажетті сөздер: білім алуға, жоспар, бәсекеге, үлкен, ғылымға
Тапсырма. Сөздер мен сөз тіркестеріне назар аударыңыз.
қуатты – мощный, сильный
қарқынды - интенсивный
сапалы - качественный
ұсыныс - предложение
жарлық – декларация
жетістігі – достижение, успехи
ғарыш - космос
тұңғыш - впервые
ғарышкер - космонавт
жер беті - земля
жұлдыз - звезды
тұзды - соленный
шаң - пыль
тәжірибе - опыт, практика
зерттеулер - исследование
кеңістік - пространство
Тапсырма. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.
Ылым мен техника
Ғылымның дамуы – мемлекеттің қуатын көрсететін басты көрсеткіш. Сондықтан, болашаққа талпынған, қуатты да күшті державалармен иықты теңестіріп, тең тұруды көздеген Қазақстан мемлекетіне ғылым мен техникалық базаны нығайту қажет.
Қазақстан Республикасы егемендік алғаннан бері, ғылым мен техниканың қарқынды, сапалы дамуына үнемі көңіл бөлінуде. Осыған орай, 1992 жылы Ғылым және жаңа технология министрлігінің ұсынысына сәйкес Қазақстан Республикасының Президенті «Ғылымды жетілдіру және республиканың ғылыми-техникалық потенциалын дамыту туралы» жарлыққа қол қойды. Бұдан басқа да бірнеше жарлықтар қабылданып, ғылым мен техниканы дамытуға бағытталған іс-шаралар ұйымдастырылды.
Өткенге көз жүгіртсек, Қазақстанның ғылым мен техникасының дамуын, жетістігін ғарышқа қадам басқан жолдарынан байқауға болады.
1991 жылы тұңғыш қазақ ғарышкері Тоқтар Әубәкіров Қазақстан Республикасының егемендік алуына орай аспан әлеміне аттанды. Онда тұңғыш ғарышкеріміз Қазақстан аймағындағы атмосфераны және жер бетін, жұлдызды аспанды бақылады. Арал үстіндегі тұзды шаң борамасының пайда болуы мен таралуының ғарыштық суреттері алынды.
1994 жылы Байқоңыр ғарышжайынан ғарышкеріміз Талғат Мұсабаев сапарға аттанды. Онда Талғат Мұсабаев Қазақстан мен Ресейдің ғылыми бағдарламасы бойынша тәжірибелер мен зерттеулер жүргізді.
Адам баласының ғарыш кеңістігіне шығуы – ғылым мен техниканың дамуының баға жетпес жетістігі.
Тапсырма. Сұрақтарға ауызша жауап беріңіз.
1. 1992 жылы Қазақстан Республикасының Президенті қандай жарлыққа қол қойды?
2. Басқа елдермен тереземіз тең болу үшін ғылымның қажеттілігі бар ма?
3. Ғылымы дамыған ел неге қуатты?
4. Ғарышты игеру мемлекетімізде қандай дәрежеде?
8-тапсырма. Сұхбатты толықтырып, еркін сөйлесуге дағдылан -
Ыңыз.
- Достым, Қазақстан мемлекеті егемендігін алғаннан бері, ғылым мен техниканың дамуында көзге түсер қандай жетістіктері байқалды? Өзің оқыған деректерге сүйеніп айтып берші.
- ......................................................
- Қазақстанда машина жасау, оны құрастыру саласы дамыған ба? Республика аймағында қандай техникалар шығарылады?
- .....................................................
- Мемлекетіміз аса маңызды ғарышты меңгеру саласына да қадамдар жасауда. Бұл да ғылыми жетістігіміз. Алғашқы ғарышкеріміз жайлы не білесің?
- ....................................................
- Талғат Мұсабаевтың ғарышқа сапарында қандай жетістіктерге қол жеткіздік?
- ....................................................
Тапсырма. Қажетті септеуліктерді қойып, сөйлемдерді аударыңыз.
1. Біз саябаққа (?) жүгіріп бардық. 2. Оқытушы бізге мемлекеттік тіл (?) баяндап берді. 3. Емтихан біткен (?) үйге кетеміз. 4. Адам өмір (?) күреседі. 5. Біз көрші (?) хабарластық. 6. Көше (?) жарық шамдар қойылыпты. 7. Кешеден (?) Арман көңілді жүр. 8. Алаңға мыңға (?) адам жиналды. 8. Күзге (?) олар тағы кездеседі.
Қажетті шылаулар: қарай, дейін, туралы, бойы, арқылы, бері, үшін, соң, жуық