Тренердің тұлғалық ерекшелігі мен қарым-қатынас стилі
Тренер уақытты өте нәзік сезіне білуі шарт, бұдан шығатын қортынды-күнделікті өмірде болып жатқан өзгерістердің барлығын алдын-ала, тіпті болмаса дер кезінде байқап, біліп отыру. Сондай-ақ, клиентке нақты көмек көрсету үшін, оның өзіне сенімін тудыру қажет: клиент тренерді, тренер клиентті жатырқамай, бір-бірін бар болмысымен қабылдай алуы тиіс. Ол үшін тренен ашық, мейрімді, жанашыр әрі күнделікті күйбен тірліктің ұсақ-түйектерінен биік тұруы керек. Тренинг жүргізу тренердің тұлғасына үлкен талаптар қояды.
Тренер тұлғасында: - Энергия.
Хабардарлық..
Тәжірибе.
Билік.
Ақылдылық..
Харизматикалық қасиеттер болуы тиіс.
Энергия- бұл потенциалды күш, ол өзгелерге энергия беруі үшін өте қажет. Әлсіз,сылбыр. көңілсіз тренер тренингтің тек теориясын ұғындыра алады да,қатынасушыларды табиғи, стихиялы мотивпен басқара алмайды.Ал энергиялық күшті заряды бар тренер, қатынасушыларға күш беріп қана қоймай, кеменің желкенін қажетті бағытқа бұра алады.
Тренер энергия шығарушының үлгісін көрсетіп, қатысушыларды өзіндік ішкі зарядпен энергия беруі, жұқтыру және толықтырып отыруы, магнетизм күшімен тәуелсіз қимылдап сол энергияны өзгелерге сендіре алуы тиіс. Тренердің ең басты энергиясы – биологиялық энергия. Ол биологиялық энергиясын өзгелерге көрсете алуы тиіс. Сонымен қатар тренерге; бойшаңдық, тамақ таба алу, зат алмасу, материалдық жүйелерінің жаңартылуы, көбею, таратылу қабілеті болуы қажет. Бойшаңдық, гүлдену, зиялылық, тренердің сырт келбетінен көрініс тауып өзін-өзі презентациялауда өзгелерді өзіне тарта біліуі тиіс.
Қатысушылар сіздің өскеніңізді, әрі қарай өсіп дами түсетініңізді сезінуі тиіс.Сізді гүлденіп ақша табуда еш қиындық көрмейтін, көбей, таратылуда проблемасы жоқ адам ретінде ұғынулары қажет.Тренер сырт келбетінен дамыған дами түсетін басында еш қиындығы жоқ адам кейпін көрсетуі тиіс.
Биологиялық қалыптылық тренинг өткізуде фон ретінде өте қажетті. Тренер жаңа шығармашылық тапсырмаларды тез шешуге қабілетті. Тренер идея ұсынушы, дамытушы ғана емес, өзгелердің идеяларын ұғынушы және дамуға мүмкіндік беруші тұлға.
Тренер псхология, биология, физиология, менеджмент және практикалық өмірден хабардар болуы тиіс. Хабардарлық кез-келген эксперименттің қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Кең көлемді таным және білгеніңді қызықты етіп әңгімелеп беру – топта кез-келген эмоциональды қиындықты жеңе алуға көмектеседі. Кез-келген жағдай тіпті жағымсыз болсада білетін жағдаймен салыстырылып жаңа білім көрсеткіштері арқылы шешіліп отырылады.
Тренердің тренинг қызметінде әртүрлі өмірлік аймақтарда тәжірибесі болған жөн. Өзіндік тәжірибе арқылы адамдарды басқара алуы тиіс.
Тренер жан-жақты ғылым салларына білімі терең болуы тиіс. өзі айтатын әңгімесі мен әрекетінің құндылығына сенімді адамның кейпін көрсетуі тиіс. Ол өзінің кез-келген сөзіне 100% сенуі және өзгелерді сендіре алуы қажет. Өзіне сенімді тренер өзгелер мүлтіксіз орындайтындай нұсқау бере алады. Ол үшін сенімділік әзілқойлықпен ұштасып отыруы керек. Ол топқа нақты, ашық, қарапайым сенімді нұсқау беру арқылы қатысушыларға мотивация береді. Билікті өзгеге беру және өзгені тыңдау, өзің шешім қабылдау жауапкершілігінен құтылу мазасыздықтан құтқарады. Сенімді , толыққанды команда адамдарға мотивация беріп, уақытша жауапкершілігінен босатады.
Тренердің ақыл-ой процесі жеткілікті түрде қозғалғыш болуы жөн. Тренер кез-келген проблеманы жеңіл шешіп өзгелерге жол көрсетуі тиіс.Кездескен жағдаяттарда қатынасушыларды дұрыс бағытқа сілтеуі жөн. Сонымен қатар ақыл-ойы икемді болып, белгілі бір проблеманы шешкенде, сол жағдайға, сол адамның жас ерекшелігіне сай шеше білуі тиіс.
Тренер идеал тұлға ретінде қатынасушылардың қарағысы келе беретін, оның артынан еріп жолын қуғысы келетін адам болуы тиіс. Кез-келген тренерде харизматикалық қабілет болуы қажет.Сырт келбетіңнің жұғымдылығы электірлік лампадай табиғи шырақ, жарық береді. Адамдар арнайы шамымен емес, кездейсоқ табиғи шырақ пен өнімді жарқырап, жүректерді жылтатын адамға сенеді. Тренер қатынасушыларға қаншалықты ұнауға талпынса соншалықты өзіндік табиғи харизмасын жоғарылатады.
68сурак. Тренинг адамның тұлғалық өсуі, өзіне сенімділігін, ішкі қобалжуларынан арылу бағытында жүргізіледі. Тренер клиентпен, жоғары нәтижеге жетуі үшін, олардың ішкі мазаландырушылықтарын жойып, зейіндерін жшоғырландырып, өзін жайлы сезінуіне толық жағдай туғызуы, таласты мәселенің жеткілікті түрде талданып, тиісті шешімдердің қабылдануына кәсіби тұрғыдан үлкен шеберлік таныта білуі қажет.Тренингке қатысушы өзін мазалаған мәселесі бойынша толыққанды мәлімет немесе ақпарат алуы, сол арқылы өз әрекетін сыни тұрғыдан бағалай алу дағдысына жеткен жағдайда ғана тренер жұмысының мақсаты жүзеге асты деп есептелінеді. Тренинг жүргізу тренердің тұлғасына үлкен талаптар қояды. Тренер тұлғасында: - Энергия. Хабардарлық.. Тәжірибе. Билік. Ақылдылық.. Харизматикалық қасиеттер болуы тиіс. Тренер псхология, биология, физиология, менеджмент және практикалық өмірден хабардар болуы тиіс. Хабардарлық кез-келген эксперименттің қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Кең көлемді таным және білгеніңді қызықты етіп әңгімелеп беру – топта кез-келген эмоциональды қиындықты жеңе алуға көмектеседі. Кез-келген жағдай тіпті жағымсыз болсада білетін жағдаймен салыстырылып жаңа білім көрсеткіштері арқылы шешіліп отырылады. Тренердің тренинг қызметінде әртүрлі өмірлік аймақтарда тәжірибесі болған жөн. Өзіндік тәжірибе арқылы адамдарды басқара алуы тиіс. Тренер жан-жақты ғылым салларына білімі терең болуы тиіс. өзі айтатын әңгімесі мен әрекетінің құндылығына сенімді адамның кейпін көрсетуі тиіс. Ол өзінің кез-келген сөзіне 100% сенуі және өзгелерді сендіре алуы қажет. Өзіне сенімді тренер өзгелер мүлтіксіз орындайтындай нұсқау бере алады. Ол үшін сенімділік әзілқойлықпен ұштасып отыруы керек. Ол топқа нақты, ашық, қарапайым сенімді нұсқау беру арқылы қатысушыларға мотивация береді. Билікті өзгеге беру және өзгені тыңдау, өзің шешім қабылдау жауапкершілігінен құтылу мазасыздықтан құтқарады. Сенімді , толыққанды команда адамдарға мотивация беріп, уақытша жауапкершілігінен босатады. Тренердің ақыл-ой процесі жеткілікті түрде қозғалғыш болуы жөн. Тренер кез-келген проблеманы жеңіл шешіп өзгелерге жол көрсетуі тиіс.Кездескен жағдаяттарда қатынасушыларды дұрыс бағытқа сілтеуі жөн. Сонымен қатар ақыл-ойы икемді болып, белгілі бір проблеманы шешкенде, сол жағдайға, сол адамның жас ерекшелігіне сай шеше білуі тиіс. Тренер идеал тұлға ретінде қатынасушылардың қарағысы келе беретін, оның артынан еріп жолын қуғысы келетін адам болуы тиіс. Кез-келген тренерде харизматикалық қабілет болуы қажет.Сырт келбетіңнің жұғымдылығы электірлік лампадай табиғи шырақ, жарық береді. Адамдар арнайы шамымен емес, кездейсоқ табиғи шырақ пен өнімді жарқырап, жүректерді жылтатын адамға сенеді. Тренер қатынасушыларға қаншалықты ұнауға талпынса соншалықты өзіндік табиғи харизмасын жоғарылатады. Өзімен- өзі болудың бір жолы- өзгелердегі табиғи көріністерді өзіне дарытуға талпынбай, өзіңдегі бар табиғи қасиеттерді дамыту. Тренер жарқырап өте айқын көрінуге тырыспай жан дүниесінің ашықтығын көрсете білгені жөн. Қатынасушылар сұрақ қойса шынын айтуға тырысуы керек, ол қатынасушылардың ашылуына жол ашады. Белгілі бір шындықты айту қаншалықты қиын болса, оның қатынасушыларға маңыздылығы да соншалық.. Қарапайымдылық, шынайылық,, харизматикалық қабілеттің ең табиғи көрінісі. Ең алдымен, тренинг жүргізілетін топқа назар аударған жөн. Костюм топтың жасына және қатысушылардың әлеуметтік рөліне қарай жасалады. Егер тренинг жасөспірімдерге арналған болса, спорттық стиль де (джинсы мен футболка) жарап қалады. Ендігі мәселе, егер тренинг жетекші звеноға арналған немесе фирмадағы корпоративті тренинг болса, онда тренердің жұмыс ерекшелігін ескере отырып, іскери стильді ұстанған жөн. Білікті тренердің өзінің сыртқы келбетіне қатысты бірінші ережесі – ситуацияның адекваттылығы. Ары қарай әңгіме қосымша заттар жөнінде болады. Әсіресе әйел адамдар көбіне қосымша заттарды (шарф, моншақ, шпилька, соған уақ заттар) жаны сүйеді. Бұл заттар әдемі көрініп қана қоймай, белгілі бір стильді де аңғартады. Тренинг үшін бұндай заттарды мақсатқа
69 сұрақ
Мақсаты: Тұлғаның өзіне деген сенімділік сезімін қалыптастыру, өзін-өзі бағалау деңгейін жоғарлату.
1.«Ханшайым» ойыны. Ең ұялшақ қатысушы орындыққа тұрып ханшайым болады.Ал қалған қатысушылар оған қызмет етуші адамдардың рольдерін сомдайды.
2.Бір қатысушы топтан құралған «қатардан» өтіп барып, әрбір қатысушының көзіне қарап «Мен бәрінен де жақсымын» деген сөйлемді айтады.
Аутотренинг.Қатысушы өзін белгілі бір ерлік жасаған батыр ретінде елестетеді.Жеңіскердің сезімі және жеңістің дәмі «Мен барлығына да қабілеттімін,мен батырмын...» деген сөйлемдермен бейнеленеді.
Сонымен қатар психокоррекциялық жұмыстармен бірге суицидті мінез-құлықты бағдарлы жасөспірімдерге алғашқы психологиялық көмек берудің төрт негізгі әдісі бар:
1.Дер кезінде жүргізілген диагностикалық жұмыстар және оларды емдеу;
2.Депрессия жағдайындағы адамдарға белсенді эмоционалдық көмек көрсету;
3.Ситуацияны жеңілдету үшін оның жағымды сипаттағы талпыныстарын мадақтап отыру;
4.Әлеуметтік дағдыларға және стрестік ситуацияны жеңуге үйрету.
Тұлғаға алғашқы көмек көрсету үшін келесі ережелерді ұстану қажет:
-Көмектесуге қабілетті екендігіңізге сенімді болу;
-Осындай ситуацияларда болған адамдардан тәжірибе жинақтау;
-Шыдамды болу;
-Қолыңыздан келетін нәрсенің барлығын жасау.
Суицидті мінез-құлықты жасөспірімдермен профилактикалық әңгіме жүргізудің әдістемесі келесідей:
-Кез-келген адаммен әңгімелесу кезінде,әсіресе суицидті мінез-құлыққа бейім тұлғалармен әңгімелесу барысында белсенді тыңдаушы болу қажет;
-Белсенді тыңдаушы бұл-әңгіме барысында серігіне қарсы шықпай,оған бар назарын салып тыңдаушы адам.Бұндай жағдай оның серігіне еш үрейленусіз ,қорқыныш сезімісіз әңгімені толық баяндауына мүмкіндік береді;
-Белсенді тыңдаушы оның серігі басынан өткізген сезімдерді толық түсінуге қабілетті адам.
Әңгімелесу үрдісін жүргізуге қажетті кеңестер:
-Әңгімелесу үрдісін үзбеу үшін тыныш, ешкім кедергі келтірмейтін жағдайда әңгімелесу;
-Серігіне толық назар аударып, оған қарама-қарсы отырып, көзіне тура қарап отырып әңгімелесу қажет.Сонымен қатар екі арада стол тұрмауы қажет;
-Серігіңіз сіздің оны шынымен тыңдағаныңызға көз жеткізу үшін оның баяндаған нәрсенің барлығын қайталап айтып беруіңіз қажет;
-Серігіңіздің сөзін бөлмей, ол сөйлеп болған кезде ғана сөйлеу қажет;
-Тек позитивті-конструктивті сөйлемдерді ғана қолдану.