БЕТ ЖӘНЕ МОЙЫН ЛИМФАДЕНИТІ
Лимфа ағзалармен дене бөлшектеріне жеткізетін тамырлар оның бойына орналасқан лимфатикалық түйіндер лимфатикалық жүйе құрып, адам организімінде көптеген міндеттер атқарады лимфаны тіндерден венаға өткізеді (өткізгіш міндет), лимфоидтық элементтер құрады (лимфопоэз) және организмге кірген бөтен заттарды сүзіп аластайды (тосқауыл міндет), лимфатикалық тармақтармен қатерлі ісік клеткалары жайылып басқа ағзаларға жетеді (метастаза).
Лимфатикалық түйін домалақ немесе сопақша болып келеді де, мөлшері бидай дәнінен бұршақтай болады. Ол дәнекер қапшықпен қапталып, түйінге қарай перделермен бөлінеді. Перделер арасы лимфоидтық тіндермен толтырылған, ол қабыршақ ми заттарына ұқсас орналасқан. Лимфоидтық тіндер мен перделердің арасында кеңістіктер бар, ол лимфатикалық синустар деп аталады.
Лимфа, лимфатикалық түйіндерге синусқа келіп ашылатын лимфатикалық тамырлар арқылы жетеді. Синустарда лимфа ағуы баяулап ол түйін тіндерінде жатқан лимфоциттермен бірге алып кеткіш тамырлар арқылы әрі қарай жылжиды.
Жақ-бет аймағынан, лимфа жинайтын лимфатикалық түйіндерге мыналар жатады: құлақмаңы, құлақарты, жақарты, жұтқыншақарты, ұрт, төменгі жақ, иекасты, төменгі жақасты, беткей және тереңде орналасқан мойын түйіндері, тілдің лимфатикалық түйіні. Құлақ маңындағы лимфатикалық түйіндер құлақ қалқаны мен сыртқы құлақ тесігінен алдыңғы жағына орналасып, құлақ маңайындағы сілекей бездерімен тығыз байланыста болады. Құлақ маңындағы түйіндер беткей (1-2) олар без қапшығының сыртында және терең (4-10) түйіндер (И.И. Косицин бойынша), олар без түйіні бөліктерінің арасында тереңірек, құлақтың сырғалық бөлігінің турасында.
Құлақарты лимфатикалық түйіні, емізікше өсіндінің маңайында орналасқан. Төменгі жақ лимфатикалық түйіні, жақ бұрышының артқы жағында, құлақ қалқанының астында, олар құлақ маңайыңдағы сілекей бездерімен жабылып тұрады.
Жұтқыншақарты үш-төрттен жұтқыншақтың артқы кеңістігіндегі клеткада орналасқан. Жұтқыншақтың ауыз қуыс бөлімінде, ұрттық түйіндер, ұрттық бүлшықеттердің беткей жағында орналасып, алдыңғы топ ауыздың езу маңында, ал артқы топ ұрт бұлшықетінің арасынан өтетін сілекей безі өзегінің маңында орналасқан. Бұлар көп емес, әр топта бір-екі түйін ғана және С.П. Бердышевтің зерттеуі бойынша булар көбінесе тұрақсыз болады. Астыңғы жақ түйіндері, астыңғы жақ сүйек денесінің шайнау бүлшықеттерінің бекитін жерлерінің алдыңғы қатарында бет артериясы мен вена аралығында бір-екеу және тұрақсыз болады.
Иекасты лимфатикалық бездері (әдетте 2-4) жақ-тіласты бұлшықетінің беткей жағында қос қарыншалы бұлшықетінің алдыңғы қарыншаларының ортасында орналасады.
Төменгі жақасты лимфатикалық түйіндері үш топқа бөлінеді: ортаңғы, артқы. Олар жақасты үш бұрышында, сілекей безінің орналасатын жерінде, оның қапшығының тысқары әр жағында 3-10 түйіннен болады. Тілдің лимфатикалық түйіндері, астында тіласты-тіл, иек-тіл бұлшықеттерінің ортасында теңірек орналасып әр жағында бір-бір түйіннен болады. Мойынның беткей және терең орналасқан лимфатикалық түйіндері тамырларды, жүйке-нервтерді және төс-бұғана-емізікше бұлшықеттерін жағалап көпқатарлы тор құрып моншақ тәріздес орналасқан.
Бет аймағынан барлық лимфатикалық түйіндерінің ұрт түйіндерінен басқа (алып кетуші) тамырлар лимфаны тереңдегі мойын түйініне апарады. Ал ұрттың алып кетуші тамыры лимфаның жасты түйініне апарады. Бет аймағының лимфатикалық түйіндерінің афферентті (алып келуші) тамырлары көптеп саналады, олар қабат-қабат болып орналасып (тері, терінің майлы клетчаткасы, бұлшықет) лимфаны бет-жақ ағзаларынан әкеледі.
Ұрт, төменгі жақ, жақарты, жақасты, иекасты лимфатикалық түйіндер, тіс жүйесінен, жақтардан, сілекей бездерінен, ауыздың шырышты қабығынан, мұрынның қосалқы қуыстарынан лимфаны қабылдайды (онымен қоса организмдегі инфекцияны). Олар жоғарыда аталған ағзалар мен дене бөліктерінің, алдыңғы қатарлы аймақтық лимфатикалық түйіндері болып саналады.
Қабыну кезең-процестері алғашқы басталған кезден-ақ аймақты лимфатикалық тамырлардың өткізгіш қасиеті бұзылады, лимфаның жылжуы бәсеңдейді осы арқылы организмдегі қатерлі заттар патологиялық ортадан, лимфатикалық тамыр мен түйін көмегімен көк тамыр-венаға келіп құйылады.
Қабыну кезең-процессінің өршіген кезінде лимфатикалық тамырларда тромб пайда болады, лимфатикалық жүйе тежеледі де, қабынуды іріңді аймақтан жан-жаққа таратпайды. Микробтар, олардан бөліп шығаратын улы заттар жинақталып лимфа тамырларын, түйіндерін патологиялық өзгеріске ұшыратады (И. Руфанов 1960).
Лимфа тамырларының қабынуы (лимфангоит) бет-жақ аймағында сирек кездеседі, жиі кездесетіні лимфа түйіндерінің қабынуы (лимфаденит).
Этиологиясы мен патогенезі.Қабыну процессін әр микрофлора қоздыра алады, соның ішінде стафилококк пен стрептококктың орны ерекше. Лимфадениттер одонтогенді, одонтогенді емес болып бөлінеді. Одонтогендіге инфекциялы-одонтогенді қабыну ошақтары (жедел және созылмалы периодонтиттер, периостит, жақ остеомиелиті, іріңді киста, перикоронарит, пародонтоз т. б.) болып табылады.
Одонтогенді емес топтарына пиодермиялық, стоматогендік, риногендікі тонзилогендік т.б. симптоматиялық лимфадениттер жатады, олардың тіс-жақ жүйесімен байланысы жоқ.
Кей уақытта алғашқы қабыну ошағын таба алмағанда және қабыну кезең-процессі тез сөніп қалуына байланысты лимфадениттің өздігінен (алғашқы лимфаденит) пайда болуы мүмкін деген тұжырымға келеді.
Жоғарыда аталған лимфадениттердің барлығын арнайы емес қабынуға жатқызамыз.
Ал арнайыға туберкулезді, актиномикозді, мерезді этиологиясы бар лимфадениттер жатады. Олар жеке тарауда сипатталған.
Жедел лимфадениттер
Науқас басын қимылдатқанда ыңғайсыздық білініп, қабынған түйін немесе түйіндер аумағында әлсін-әлсін ауыру сезімі туады.
Аурудың алғашқы белгісі, қабынған аймақта көлемі шағын, домалақ, ауырмайтын немесе аздап ауыратын ісік пайда болады. Науқастың ауру тарихында тістер бадамшасының, жақ-бет аймағындағы тағы да басқа ағзалардың қабыну процесстері болғаны аталған.
Сары су лимфаденитінде науқас организмінде жалпы өзгеріс байқалмайды, тек дене қызуы аздап көтеріліп (субфебрилді) лейкоцитоз (аздаған) болады. Қарап көргенде ауырған жағында қоршаулы ісік, терісі қозғалмалы өзгеріссіз болады.
Сипап көргенде ауыратын үлкейген, қозғалмалы тығыз, сопақша пішінді, лимфатикалық түйіндер байқалады. Мұқият тексергенде қабынудың алғашқы ошағы периодонтит, пародонтоз, перикоронарит, стоматит, тонзилит, шиқан немесе бет жарақаты т. б. анықталады.
Алғашқы қабыну ошағын жойған кезде сарысулы лимфадениттің кері дамуы басталады.
Емдеу дұрыс жүргізілмесе, сарысулы лимфаденит іріңді лимфаденитке айналады.
Науқастар, солқылдаған ауыру сезімінің қабынған аумақта күшейе түскеніне, мазасыздығына, тамаққа тәбетінің жоқтығына, дене қызуының көтерілуіне (37,2-38,0°Сдейін) шағым жасайды. Жергілікті периодонтиттің клиникалық көріністерінің басым болуына байланысты, лимфатикалық түйін шекараларының анықтығы жоғалады. Ол қозғалыссыз, басқа түйіндермен жабысып бірігіп, іріңдей бастайды. Қабынған түйіндер аумағындағы тері ісінген, қатты, қозғалыссыз, қызарған, артынан ол жұмсарады. Науқастың жалпы жағдайы ауырлайды. Шеткі қан айналысында, лейкоциттердің көбейгені байқалады, нейтрофилез сол жаққа жылжыған, эозинопения.
Патологиялық анатомиясы.Лимфатикалық түйіндегі қабыну оның қызаруынан және синустарының кеңеюінен басталады. Эндотелий клеткалары жиырылып, домалақтанып, қозғалып макрофагтың міндетін атқарып, микробтар мен бөтен заттарды ұстайды.
Аденофлегмона.Инфекциялық қабыну процессі үдеуінен лимфатикалық түйін қапшығының сырт жағындағы тіндерге жайылып лимфаденитке тән клиникалық сурет жойылып көбінесе остеофлегмонаға ұқсайды. Сөйтсе де аденофлегмонаның дамуы, ағысы остеофлегмонаға қарағанда жәй және ақырын болады. Дененің қызуы аденофлегмонада 37-38,7°С, өте сирек жағдайда 39°С көтеріледі.
Лейкоцитоз, нейтрофилез болады, ЭТЖ 30-40 мм/сағ дейін көтеріледі, бұл суреттер жәй дамитын процесске тән.
Қарап көргенде лимфатикалық түйіндер аумағында жайылмалы ісіктер көрінеді. Терінің қызарғаны, ісік үстіндегі терінің қатаюы, артынан жұмсаруы остеофлегмонаға қарағанда кешірек байқалады.
Жедел лимфадениттің емі. Ем одонтогенді, одонтогенді емес инфекцияның алғашқы ошағын жоюдан басталады. Кейінгі емдеу, аурудың клиникасына, кезеңіне байланысты. Жедел лифадениттің сарысулы кезеңінде отасыз-консервативтік ем қажет, ол организмнің инфекциямен қарсыласуын, күресуін күшейтуге арналады (құнарлы тамақтану, поливитаминдер, десенсибилизациялық дәрі-дәрмектер).
Қабыну процессі асқына бастағанда антибактериялық емдерді (антибиотиктер, сульфаниламидтер,нитрофуран қатарынан дәрі-дәрмектер), физиоемдеуді бастайды (УЖЖ, ӨЖЖ сәл жылу мөлшерінде, УКС).
Іріңді лимфаденит пен аденофлегмонада іріңді ошақты тері жағынан кесіп қашыртқы-дренаж қояды. Қалған ем бет-жақ аймағындағы абсцесстер мен флегмоналарды емдеу шараларына тән.
Созылмалы лимфаденит
Созылмалы арнайы емес лимфаденит жедел лимфадениттің салдарынан немесе әлсіз вирулентті инфекцияның күшімен болады.
Аурулар лимфатикалық түйіндер аймағында домалақ ауырмайтын бірде үлкейіп, бірде кішірейетін ісіктерге көңіл аударады. Созылмалы лимфаденитпен ауырған аурулардың жалпы жағдайы қанағаттарлықтай, тек организмде созылмалы ошақтың болуы дене қызуын субфебрильді көтеріп, тез шаршау, мазасыздық туғызады. Ауруды тексеріп көрген кезде организмде одонтогенді немесе одонтогенді емес ошақтардың жойылмағаны белгілі болады. Кей уақытта аурудан сұрап білген кезде алғашқы ошақтың жойылғаны мәлім болады. Бірақ кейбір анотомиялық аумақтарда, ұстап көргенде жеке-жара, үлкейген аздап қозғалмалы, сәл ауыратын кейде ауырмайтын лимфатикалық түйіндердің бар екені белгілі болады. Олардың үстіндегі тері қабаттары өзгеріссіз. Бұл түйіндердің іріңдеуі өте сирек кездеседі тек алғашқы ошақтың қайта қозу процесі қайталанғанда.
Патологоанотомиялық суретте гиперпластикалық, деструктивтік және іріңді (қозған) созылмалы лимфадениттерді бөлуге болады. Созылмалы лимфадениттер бірте-бірте ұзақ уақыт бойы лимфа түйіндерінің лимфоидтық элементтерінің гиперплазиялануымен сипатталады, кейінірек олар дәнекер тіндермен қоршалады. Лимфа түйіні жиырылып, фиброздық тартпаға айналып дәнекер тіндермен бірігіп кетеді. Созылмалы арнайы емес лимфаденитті созылмалы арнайы туберкулезден, актиномикотикалық және мерезді этиологиясы бар лимфадениттерден ажырату керек.
Науқастарда, туберкулез ауруына тән улану байқалады, Пирке, Манту сынақтары оның дәлелдері бола алады. Жарадан алынған сұйықты микроскоп арқылы тексергенде тек туберкулездік гранулемаға тән клеткаларды көреміз, олар Пирогов-Лангганстың үлкен клеткалары.
Мерезді лимфаденитте бірнеше аймақтың түйіндері қабынады, олар өзара және айналасындағы тіндермен бірігіп жабыспайды, басып көргенде қатты ауырмайды көбінесе моншақ тәрізді орналасады. Ешқашан іріңдемейді. Қабынған түйіндерден алынған сұйықтарды тексергенде бозғылт спирохеталарды көруге болады. Созылмалы арнайы емес лимфадениттерді басқа аурулардан ажырату кезінде қатерсіз ісіктерді, дермоидты-сарысулы ісікті (киста), лимфа түйіндерінің алғашқы қатерлі ісіктерін (лимфогра-нулематоз, лимфа-және ретикулосаркома), қатерлі ісіктердің метастазасын ойдан шығармаған жөн.
Жоғарыда аталып өткен процестерден ажырату нақтамсы-диагнозы үшін түбегейлі жиналған анамнез, жан-жақты клиникалық тексеру өте қажет, бірақ түптеп келгенде цитологиялық және гистологиялық тексерулер шешуші болып табылады.
Созылмалы лимфадениттердің емі.Жедел лимфадениттер сияқты алғашқы ошақты жоюдан басталады, соның әсерінен бірте-бірте лимфатикалық түйіндегі қабыну да жойылады.
Емдеу шараларды мыналарға бағытталған:
1). Ауру организмнің жалпы иммунологиялық қарсыласуын арттыру (толық диета, витаминді емдеу).
2).Жалпы организмдегі иммунды жүйенің функционалдық белсенділігін арттыру (арнайы емес терапия, алоэ экстрактысы, ФИБС, пирогикол, преднизолон салу, УКС).
3). Бет-жақ аймағындағы иммундық қасиетін күшейте отырып, қабыну ошағындаш иммунды процестерді арттыру (УЖЖ, ӨЖЖ, ультрадыбыс, калий йодитімен электрофорез). Егер осы комплексті емдеу шараларынан лимфатикалық түйіндер кішіреймесе оны сылып алып тастау қажет.
Лимфангоиттер
Этиологиясы және патогенезі.Лимфангоит немесе лимфангит - лимфа тамырларының қабынуы. Лимфангоит микрофлораның және олардың токсиндерінің лимфа жолдарына өтуінен пайда болады. Ол периодонтта, периостта жақ сүйектерінің қабыну процесстері кезінде дамиды. Лимфа тамырларына ісік клеткаларының ыдырау өнімдері және де бөгде заттардың енуінен де лимфангоит дамуы мүмкін.
Клиникалық көрінісі. Лимфангоиттар жедел және созылмалы болып бөлінеді. Жедел қабыну процесі беткей немесе терең орналасқан лимфа тамырлар торларында дамиды.
Созылмалы лимфангоиттар жедел қабыну процесінің созылмалыға өтуінен дамиды, ол организмнің қорғағыштық қасиетінің төмендеуінен немесе антибиотиктерді дұрыс қабылдамау әсерінен дамуы мүмкін.
Жедел лимфангоит қамтылған тамырлар топографиясына сәйкес торлы (ретикулярлы) және тармақты (турункулярлы) болып бөлінеді.
Ретикулярлы немесе торлы лимфангоитжара, шиқан, көршиқан айналасындағы беткей орналасқан лимфа тамыр торларының қабынуымен ерекшеленеді. Нәтижесінде тілмелік қабынуға ұқсас клиникалық көрініс береді. Қызару және ауру сезімі байқалады, кейіннен инфекциялық ошақтан лимфа түйіндеріне бағытталған жіңішке қызыл жолақтар пайда болады. Дене қызуы 38-39°С дейін көтеріліп, қалтырау және уланудың басқа да көріністері байқалады (құрғак, тіл, бас ауруы, тәбеттің болмауы).
Турункулярлы немесе тармаңтың лимфангоитірі лимфа тамыр-ларын қамтиды, тері бетінде біріншілік инфекциялық ошақтан аймақтық лимфа түйіндеріне бағытталған 1-2 ашық-қызыл жолақ байқалады. Бұл жолақтар лимфа тамырлары қабырғаларының қабыну әсерінен қызаруынан пайда болады. Алғашқыда жолақ бойымен сыздаған ауыру сезімі анықталады. Кейіннен тығыз, басып тексергенде ауыру сезімі бар жолақтар, ал олардың айналасындағы тіндерді ісіну және кернеу пайда болады. Лимфа тамырларынан қабыну процестерінің оны қоршаған тіндерге өтуі (перилимфангоит) терідегі қызару көлемінің ұлғаюы, бет және мойын жұмсақ тіндерінің ісінуімен суреттеледі және төменгі жақасты немесе мойын аймақтарының лимфадениттеріне ауысады.
Терең орналасқан лимфа тамырларының қабынуы негізінен, беткей лимфа тамырларының қабынулары әсерінен дамиды.
Нақтамасы-диагнозы.Торлы лимфангоиттардың нақтамасы-диагнос- тикасы көп қиындық тудырмайды, тек түгел бет терісінің қызаруы кезінде тілме қабынуы көрінісіне ұқсайды. Тармақты лимфангоит кезінде көлемді ісінудің дамуы- флебит, флегмона сияқты қате нақтама-диагноз қоюға себеп болуы мүмкін.
Емдеу шаралары негізінен біріншілік инфекциялық ошақты жоюға бағытталуы керек. Жергілікті хирургиялық емдеумен қатар, антибио-тиктер, сульфаниламидтер және т.б. тағайындалуы тиіс.
Алдын алу.Біріншілік инфекциялық ошақтарды дер кезінде тоқтату (периодонтиттер, периоститтер, остеомиелиттер, гаймориттер т.б.).
Тұжырым:Бет-жақ аймағындағы қабыну аурулары өзінің келіп шығуы және өту кезеңдерінің әртүрлілігіменерекше орын алады.Сол себептен нау-қасты медициналық және зертханалық тексеру кезінде өте жауапты түрде жандасу керек. Бұл науқастар көпшілік жағдайда жедел жәрдем көмегімен өте ауыр халде ауруханаға жеткізіледі-түседі, сондықтан аурудың тарихын зерттеу мен зертханалық шараларды жедел өткізуге тура келеді. Міне осындай кезде қателіктерге жол бермеу керек. Науқасқа дер кезінде сапалы да білікті арнайы медициналық көмек көрсету үшін дәрігер әрқашан дайын болуы керек. Дәрігер күнделікті өмірде өз-өзімен көп жұмыс жүргізуі шарт: медицинаның соңғы жаңалықтарын, енгізіліп жатқан тиімді әдістерді, жаңадан енгізілген дәрі-дәрмектердің аңдатпаларын оқып біліп және өз өмірінде жинаған бай тәжірибесін науқасты емдеуде қолдана білгені жөн.
Тапсырманы қайталауға арналған естемелік жаттығу сұрақтары:
1.Остеомиелитдегеніміз .........
А) жақ сүйегінің инфекциялы-аллергиялық іріңдеп өлеттеніп қабынуы.
Б) инфекциялы, медикаментозды
В) аллергиялық, оқты
Г) инфекциялы, оқсыз
Д) іріңдеп өлеттеніп, улану
2. Инфекция көзі мен таралу жолына қарай ........ деп бөлінеді.
А) одонтогенді, одонтогенді емес
Б) одонтогенді емес, арнайы
В) одонтогенді, арнайы,
Г) одонтогенді емес, арнайы емес
Д) одонтогенді, арнайы емес
3. Қоздырғыштар түріне қарай ........ болып бөлінеді.
А) арнайы, арнайы емес
Б) арнайы емес, одонтогенді
В) арнайы, одонтогенді
Г) арнайы емес, одонтогенді емес
Д) арнайы, одонтогенді емес
4.Периодонтит дегеніміз ...... жүретін қабыну ауруы.
А) тіс ұяшығы, тіс түбірі арасындағы жұмсақ тіндерде
Б) тіс түбірі арасындағы жұмсақ тіндерде, сүйек тінінде
В) тіс ұяшығы, буын өсіндісінде
Г) тіс түбірі арасындағы жұмсақ тіндерде, маңдай өсіндісінде
Д) тіс ұяшығы, құлақ маңы аймағында
5.И. Г. Лукомский (1958) периодонтиттің клиникалық көрінісі, таралу дәрежесі, патологиялық сипатына қарай ...... түрін ажыратады.
А) Жедел (эксудативті), созылмалы (пролиферативті), созылмалы периодонтиттің өршуі.
Б) Жедел (эксудативті), аралық, жеке-дара
В) созылмалы (пролиферативті), біріккен, аралық,
Г) созылмалы периодонтиттің өршуі, қосалқы, біріккен
Д) Жедел (эксудативті),жанама, жеке-дара
6.Созылмалы гранулематозды периодонтиттің рентген суретінде ...... дейін ыдыраған жерін көруге болады.
А) сүйек тіні дөңгелек, жиегі тегіс, көлемі дәннен ас бұршағына
Б) жиегі тегіс, жұмыртқа, сүйек тіні бөлінген
В) көлемі дәннен ас бұршағына, төртбұрышты, сопақша
Г) сүйек тіні дөңгелек, төртбұрышты, сопақша
Д) жұмыртқа, сүйек тіні бөлінген, төртбұрышты, сопақша
7. Созылмалы гранулденген периодонтиттің рентген суретінде ...... ошағын көруге болады.
А) тіс түбірі ұшының сүйек тінінде шекарасы анық емес, шеттері тегіс емес, бүлінуі-деструкция
Б) бүлінуі-деструкция, сорылу, қайта біту
В) шеттері тегіс емес, дөңгелек анық, төртбұрышты
Г) шекарасы анық емес, сопақша, иірілген
Д) шеттері тегіс емес, түзу, ойық-ойық
8. Клиникалық көрініске ие болған теріасты одонтогенді гранулемасы ........ белгі-симптоммен сипатталады:
А) бұзылған тіс, ұйыспаға-инфильтратқа созылған таспа (тяж), гранулема.
Б) бұзылған тіс, бүлінуі-деструкция, жиегі тегіс
В) ұйыспа, жиегі тегіс, сүйек тіні дөңгелек
Г) созылған таспа, бүлінуі-деструкция, сүйек тіні дөңгелек
Д) гранулема, жиегі тегіс, сүйек тіні дөңгелек
9. Теріасты гранулемасына тән ........... белгі-симптом болады.
А) ауру тіс, таспа, гранулема
Б) таспа, дәнекер тін, гранулема
В) гранулема, дәнекер тін, ауру тіс
Г) фиброзды тін, дәнекер тін, гранулема
Д) дәнекер тін, ауру тіс, фиброзды тін
10. Беттің одонтогенді теріасты гранулемасының даму кезеңдерінің ....... клиникалық түрі бар
А) біріншілік, стационарлық, жылжымалы, іріңдеуіш
Б) стационарлық, іріңдеуіш, қозғалмалы, түрін өзгертетін
В) жылжымалы, емханалық, қозғалмалы, екіншілік
Г) іріңдеуіш, қозғалмалы, түрін өзгертетін, екіншілік,
Д) екіншілік, емханалық, қозғалмалы, түрін өзгертетін
11. Одонтогенді жақ сүйек периоститі дегеніміз......... жедел ағымды іріңдеп қабынуын айтады.
А) ұяшықты-альвеольды өсіндінің, жақ сүйегі сыртқы қабығының
Б) жақ сүйегі сыртқы қабығының, біріншілік
В) ұяшықты-альвеольды өсіндінің, жылжымалы
Г) жақ сүйегі сыртқы қабығының, түрін өзгертетін
Д) ұяшықты-альвеольды өсіндінің, қозғалмалы
12.Актиномикоздың қоздырғышын ............. атаңыз
А) сәулелі саңырауқұлақ.
Б) Кохтың микобактериясы
В) Трелл дәнешігі
Г) Пирогов үшбұрышы
Д)Жонеско қабаты
13.Шиқан (фурункул) деп ............. атаймыз
А) Түкқапшықтары, май бездерінің қабынуы.
Б) Түкқапшықтары, дәнекер тіндер
В) май бездерінің қабынуы, сүйек тінінің
Г) Түкқапшықтары, сүйек тінінің
Д) май бездерінің қабынуы, дәнекер тіндер
14. Төменгі жақ сүйегінде периоститтің пайда болуына cебепкер...тіс
А) бірінші үлкен азу тіс
Б) бірінші кіші азу тіс
В) екінші үлкен азу тіс
Г) екінші кіші азу тіс
Д) үшінші үлкен азу тіс
15. Жақ бұлшықеттерінің қарысуы .....түрлерін атаңыз
А) 3 түрі
Б) 2 түрі
В) 4 түрі
Г) 7 түрі
Д) 1 түрі
16.Реплантация дегеніміз ................
А) тісті жұлып өңдегеннен кейін ұясына қайта отырғызу.
Б) тісті кесіп тастау
В) тісті қайта өңдеу
Г) тісті жұлып алу
Д) тісті дәрі-дәрмекпен емдеу
17.Реплантацияәдісін бірінші рет ұсынған ғалым және жылы
А) Амбруаз Паре, 1794 жылы
Б) Эйнгорн, 1885 жылы
В) Эскулап, 1788 жылы
Г) Гиппократ, 1537 жылы
Д) Пирогов, 1893 жылы
18. В. А. Козловтың (1962) пікірінше өз ұясына отырғызылған тіс пен сүйектің өзара байланысы ................... түрде болады
А) периодонтты, остеоидты, аралас немесе фиброзды
Б) остеоидты, дәнекер тінді, бұлшықетті
В) аралас немесе фиброзды, дәнекер тінді, бұлшықетті
Г) периодонтты, дәнекер тінді, бұлшықетті
Д) остеоидты, периодонтты, дәнекер тінді
19. гематогенді остеомиелиттің инфекциялы-эмболиялық теориясын ұсынған ғалымдардың аты және жылы .
А) Э. Лексер (1884), А.А.Бобров (1889)
Б) Дерижанов (1905)
В) Снежко (1953)
Г) Бойко (1958)
Д) Смирнов (1983)
20. остеомиелиттің келіп шығуында нейротрофикалық бұзылыстар теориясын ұсынған ғалымның аты және жылы .
А) Г.И.Семенченко (1956)
Б) В.К.Поленичкин (1987)
В) С.В.Черненко (1977)
Г) В.П.Карманов (1985)
Д) А.В.Федоров (1988)
21. М М. Соловьев (1969), Т. К. Супиев (1983) мәліметтері бойынша .......... бүйрекүсті безі қыртысының гармондары әсерінен жүретінін және остеомиелиттің келіп шығуында аса маңызды рөл ойнайтынын дәлелдеген..
А) жергілікті иммунитеттің төмендеуі, созылмалы одонтогенді инфекция ошағының көшуі
Б) созылмалы одонтогенді инфекция ошағының көшуі, қан кету
В) жергілікті иммунитеттің төмендеуі, естен тану
Г) созылмалы одонтогенді инфекция ошағының көшуі, біріншілік
Д) жергілікті иммунитеттің төмендеуі, екіншілік
22. Жақ сүйектерінің остеомиелиті .......... болып бөлінеді.
А) одонтогенді, жарақат-травмалық, гематогенді, арнайы
Б) әлсіздік, одонтогенді, жарақат-травмалық,
В) жарақат-травмалық, гематогенді, қан кету
Г) қан кету,одонтогенді, жарақат-травмалық,
Д) жарақат-травмалық, гематогенді, естен тану
23. Жақ сүйектерінің остеомиелиті ......... фазада өтеді:
А) жедел ағымды, жеделдеу, созылмалы.
Б) жеделдеу, созылмалы, қарқынды, әлсіз
В) созылмалы, жедел ағымды,баяу, қан кету
Г) созылмалы, жедел ағымды, қарқынды, әлсіз
Д) жеделдеу, созылмалы, баяу, қан кету
24. Созылмалы остеомиелит жақ сүйектерінің жарақаттану тереңдігі мен таралуына байланысты .......... топтарға бөлінеді:
А)Созылмалы шектелген, жайылмалы остеомиелит.
Б) жайылмалы, қарқынды, әлсіз
В) шектелген,сопақ, бүйір тармақтар
Г) жайылмалы, сопақ, бүйір тармақтар
Д) шектелген, қарқынды, әлсіз
25. Төменгі жақтағы созылмалы остеомиелит кезіндегі продуктивті өзгерістің күштілігі рентгенограммада ..... қайта құрылуымен сипатталады.
А) сүйектің эндостальды және периостальды
Б) периостальды, дәнекер тін
В) сүйектің эндостальды, бұлшық еттік
Г) периостальды, төртбұрышты
Д) сүйектің эндостальды, үшбұрышты
26.Абсцесс бұл ....... іріңдіқабынуы.
А) тері, теріасты май қабатының шектелген
Б) теріасты,бұлшықеттер, жайылмалы
В) теріасты май қабатының, фасциялар арасындағы клетчаткалардың
Г) фасциялар арасындағы клетчаткалардың жайылмалы
Д) фасциялар арасындағы клетчаткалардың шектелген
27. Флегмона бұл ....... іріңдеп қабынуы.
А) теріасты,бұлшықеттер, фасциялар арасындағы клетчаткалардың (шелдің) жайылмалы
Б) тері, теріасты май қабатының шектелген
В) теріасты,бұлшықеттер, шектелген
Г) фасциялар арасындағы клетчаткалардың шектелген
Д) теріасты май қабатының, шектелген
28. Бет және мойын аймақтарының абсцесстері мен флегмоналарын қоздыратын микробтарға ......... микробтар жатады.
А) стрептококктар, стафилококктар, диплококктар, пневмококктар, ішек таяқшасы микробы, анаэробты
Б) стрептококктар, стафилококктар, Кохтың микобактериясы
В) Кохтың микобактериясы, диплококктар, пневмококктар
Г) ішек таяқшасы микробы, сәулелі саңырауқұлақ
Д) анаэробты, Кохтың микобактериясы сәулелі саңырауқұлақ,
29.Аденофлегмона бұл ....... пайда болады.
А) лимфа түйіндері іріңдегенде, қоршаған жұмсақ тіндерге жарып шыққанда
Б) қоршаған жұмсақ тіндерге жарып шыққанда, сәулелі саңырауқұлақ
В) лимфа түйіндері іріңдегенде, Кохтың микобактериясы,
Г) қоршаған жұмсақ тіндерге жарып шыққанда, стрептококктар,
Д) лимфа түйіндері іріңдегенде, сәулелі саңырауқұлақ
30.Самай аймағында ......... қабатты клетчаткалы кеңістіктер бар:
А) теріасты шелі, самай бұлшықеті, апоневроздың арасында, самай бұлшықетінің астында (самай сүйегі бетінде), ең тереңі.
Б) апоневроздың арасында, стрептококктар, стафилококктар,
В) теріасты шелі, Кохтың микобактериясы
Г) самай бұлшықеті, диплококктар, пневмококктар
Д) самай бұлшықетінің астында, ең тереңі, сәулелі саңырауқұлақ
ІХ ТАРАУ