Көптүк сан – Множественное число

Мисалы: Телевизорду күйгүзсө болобу? – Можно включить телевизор?

Например:

В кыргызском языке выражение просьбы можно использовать с помощью выражения «болобу?».

Мисалы: – Кирсем болобу?

Например: – Можно войти?

Утверждение можно выразить с помощью выражения «болот».

Мисалы: – Ооба, кирсең болот.

Например: – Да, можешь войти.

Отрицание той же формы можно выразить с помощью выражения «болбойт».

Мисалы: – Жок, кирүүгө болбойт.

Например: – Нет, нельзя.

СҮЙЛӨӨ ПРАКТИКАСЫ ПРАКТИКА РЕЧИ

1-көнүгүү:Төмөнкү суроолорду бири-бириңерден сурап жооп бергиле жана ат атоочторду которгула (Задавая друг другу вопросы ответьте на них).

(Я) китеп текчени жылдырсам болобу?

(Ты) светти өчүрсөң болобу?

(Мы) газды өчүрсөк болобу?

(Он) үйгө кирсе болобу?

2-көнүгүү: Үлгүнү карап төмөнкү этиштер менен иштегиле (Исходя из образца поработайте со следующими глаголами):

Үлгү: (Тамак жаса) – Тамак жасасам болобу?

– Ооба, болот.

– Жок, болбойт.

(Душка түш) – =

(Парданы ач) – =

(Терезени жап) – =

(Сыналгыны сай) – =

(Эшикти бекит) – =

3-көнүгүү: Жактама ат атоочторго берилген этиштерди жак мүчөлөрүн туура коюп жазгыла (К личным местоимениям присоедините данные глаголы с аффиксами сказуемости).

ГРАММАТИКА

ЖАТЫШ ЖӨНӨМӨ МЕСТНЫЙ ПАДЕЖ

Жатыш жөндөмө (Местный падеж) образуется при помощи аффикса -да, -та с вариантами. Существительные в жатыш жөндөмө (Местный падеж) обозначают место, время совершения, протекания действия и отвечают на вопросы:

кимде? (у кого?) эмнеде? (у чего?) кайда? (где?)

Мисалы: – Кимде? – У кого?

Например: – Мугалимде китеп бар. – У учителя есть книга.

– Эмнеде? – У чего?

– Китепте эрежелер көп. – В книге много правил.

– Кайда? – Где?

– Үйүмдө төрт бөлмө бар. – В моем доме есть четыре комнаты.

– Канчада? – Во сколько?

– Саат үчтө университеттен – В три выхожу из университета.

чыгам.

СҮЙЛӨШҮҮ ПРАКТИКАСЫ ПРАКТИКА РЕЧИ

4-көнүгүү: Чекиттердин ордуна жатыш жөндөмөсүнүн мүчөлөрүн койгула (Вместо точек вставьте окончания местного падежа):

1) Жер________ килембар.

2) Оң жак______ сыналгы, солжак_______пианино турат.

3)Терезе_______ парда илинип турат.

4) Мен_________ ачкычжок.

5) Ашкана______ пардакооз.

6) Бөлмө_______ чоңкеребеттурат.

7) Балкон______ гүлтурат.

5-көнүгүү: Кашаанын ичиндеги сөздөргө жатыш жөндөмөсүнүн мүчөсүн улапсүйлөмдөрдү бүтүргүлө (Раскрывая скобки к словам, присоедините окончания местного падежа):

1) Мен Чүй (проспектиси) ______жашайм.

2) Менин досум (5-чи кичирайон)______ жашайт.

3) (Мен)______ көп китепбар.

4) Алардын (үйү)_____ чоңкитепканабар.

5) (Москва)________ чоңүйлөр курулуп жатат.

6-көнүгүү: Төмөнкү буюмдар кайсы бөлмөгө таандык экенин айтыпбергиле (Скажите к какой комнате относится следующая бытовая техника):

Муздаткыч

Газ плитасы

Кир жуугуч

Чаң соргуч

7-көнүгүү: Төмөнкү сөздөрдү пайдаланып,сүрөткө карата чакан текст түзгүлө (Используяследующиеслова,исходя из картинки составьте небольшой текст):

Жатак бөлмө –Спальня:

керебет – кровать

терезе – окно

сүрөт – картина

гүлдөр – цветы

лампа – лампа

шып – потолок

саат – часы

килем – ковер

жаздык – подушка

жууркан – одеяло

күзгү – зеркало

Конок бөлмө –Гостиная:

эмерек – мебель

жумшак эмерек – мягкая мебель

сыналгы – телевизор

үстөл – стол

отургуч – стул

парда – шторы

АЛТЫНЧЫ САБАК   ШЕСТОЙ УРОК

6

Текст: Шаарда

В городе

Жаттагыла: 1.Описание местности.

2. Задайте вопросы прохожим.

3. Подробно спросите на каком транспорте можно доехать.

Жаңы сөздөр жана сөз айкаштар:

шаар – город

көчө – улица

унаа – транспорт

аянт – площадь

аялдама – остановка

артында – за, сзади

алдында – перед …

ортосунда – посередине

астында – под…

үстүндо– на…

сыртында – снаружи

бурчунда – в углу

кесилишинде – на пересечении

оңдо – справа

солдо – слева

түз – прямо

жогору – вверху

ылдый – внизу

өт – проходи

жөө бас – идти пешком

бас – иди

бурулуу – повернуть

түш – спускаться

чык – выходить

өткөрүп кой – пропустить

өтүп кетүү – пройти

автобекет – автовокзал

темир жол бекети – железнодорожный вокзал

жол кире – плата за проезд

бул кайсы көчө? – это какая улица?

кантип барса болот? – как можно проехать?

айтып коюңузчу – скажите, пожалуйста

жакын – близко

алыс – далеко

орун – место

СҮЙЛӨӨ ПРАКТИКАСЫ ПРАКТИКА РЕЧИ

1-көнүгүү: Диалогду окугула, которгула жана ушу сыяктуу диалог түзгүлө. (Прочитайте, переведите и составьте свой диалог).

а) – Кечиресиз, аялдама кайсы жакта?

– Аялдама бул үйдүн жанында.

– Түз барып солго буруласыз.

б) – Кечиресиз, сиз түшөсүзбү?

– Жок.

– Анда мени өткөрүп коюңузчу.

– Өтүңүз.

– Рахмат.

в) – Кечиресиз, жол кире канча турат?

– Автобустарда жана троллейбустарда

5 сом, маршруттук таксилерде –8 сом.

ГРАММАТИКА

ЖАНДООЧТОР ПОСЛЕЛОГИ

Послелоги– неизменяемые служебные слова, выражающие пространственные, временные, причинные, целевые, направительные и иные отношения между знаменательными словами и, находясь после них, управляют каким-либо падежом.

Мисалы: Бишкекке чейин – до Бишкека (Барыш жондомо + чейин);

(Например) Түштөн кийин – после обеда (Чыгыш жондомо + кийин).

Послелоги, употребляющиеся с чыгыш жондомо:

Послелоги, употребляющиеся с атооч жондомо:

Послелоги, употребляющиеся с барыш жондомо:

2-конүгүү: Сүйлөмдөрдөгү сүрөттү карап керектүү сөздөрдү же жандоочторду коюп бүтүргүлө (Смотрите на картинки и закончите предложения, вставляя нужные слова или послелоги).

Китеп столдун үстүндө …	Жигит бактын …
Мышык креслонун …	Дарбыз столдун …

3-көнүгүү:Сүрөттөрдү карап керектүү буйрук этиштерди колдонуп жазгыла (Посмотрите на картинки и напишите глаголы в повелительном наклонении).

ГРАММАТИКА

Употребление аффиксов принадлежности при названии улиц, бульваров, парков и т.д.

Когда называем улицы, бульвары, парки и т. д. в кыргызском языке употребляются с аффиксами принадлежности -сы с фонетическими вариантами.

Мисалы: Чүй проспектиси – проспект Чуй;

Фрунзе көчөсү – улица Фрунзе.

4-көнүгүү: Үлгүбоюнча жазгыла (Пишите по образцу):

Үлгү: – Бул кайсы көчө? (Это какая улица?)

– Бул Свердлов көчөсү.(Эта улица Свердлова).

а) Бөкөнбаев

б) Тоголок Молдо

в) Чүй

г) Манас

д) Ахунбаев

е) Токтогул

ж) Москва

5-көнүгүү: Досуңуздан керектүү жерге кантип барса болот деп сурап, бири - бириңерге суроо бергиле (Спросите у друга как можно доехать до нужного вам адреса, задавая друг другу вопросы).

Үлгү: – Университетке кантип барам?

– 152 маршруттук таксиге түшүңүз.

Выражения указывающие местонахождения, употребляются в жатыш жөндөмө:
«-нда/-нде, -ндо, -ндө»

Мисалы: көчөсү+ндө, проспектиси+нде

– Сен кайсы көчөдө жашайсың? – На какой улице ты живёшь?

– Мен Москва көчөсүндө жашайм. – Я живу на улице Московской.

6-көнүгүү: Сүрөттү карап, үлгүнү колдонуп досторуңар кайсы көчөдө жашаганын сурап-жооп бергиле(Посмотрите на картину, используя образец, спросите у друга на какой улице она/он живёт):

Үлгү: – Анара кайсы көчөдө жашайт?

– Анара Тынчтык проспектисинде жашайт.

7-көнүгүү: Сүрөттү карап, эмне кайсы жер экенин бири-бириңерге айтып ойногула(Посмотрите на картину, расскажите другдругу чтогде находится):

Келгиле сүйлөшөлү Давайте поговорим

8-көнүгүү: Диалог түзгүлө.

а) Сиз Бишкеке биринчи жолу келдиңиз. Жолдон сиз бир кишиден мейманкана, дүкөн же башка нерселерди сурап сүйлөшүңүз.

б) Сиз Бишкекте жашайсыз. Шаарды жакшы билесиз. Сиз чет өлкөлүк кишиге жолуктуңуз. Ал сизден көчөнүн атын сурап суроолорду берди. Сиз ага жооп берип түшүндүрүп бериңиз.

в) Сиз адашып калдыңыз. Жолдон кишини токтотуп сизге керек көчөнү сураңыз.

г) Сиз соода үйүнөн досуңузга жолуктуңуз. Саламдашып аны конокко чакырыңыз.

ЖЕТИНЧИ САБАК   СЕДЬМОЙ УРОК

7

• ⇐ Предыдущая
• 1
• 2
• 3
• 4
• 5
• 678
• 9
• 10
• 11
• 12
• 13
• 14
• 15
• 16
• Следующая ⇒