Бақылау сұрақтары. Екі қүралас бөлікті жүйеге сырттан температура әсер еткен кезде екі фазадағы еркіндік дәрежесі неге тең?
Екі қүралас бөлікті жүйеге сырттан температура әсер еткен кезде екі фазадағы еркіндік дәрежесі неге тең?
Екі қүралас бөлікті жүйеге сырттан температура әсер еткен кезде үш фазадағы еркіндік дәрежесі неге тең?
Компонент саны біреу, сырттан қысым мен температура әсер еткендегі, ал фазалар саны үшке тең болса еркіндік дәрежесі неге тең?
Идеал ерітінділер деп қандай ерітінділерді айтамыз?
Таралу коэффициенті дегеніміз не?
Эвтектикалық нүкте деп қандай нүктені айтады?
Жоғарғы критикалық нүкте деп қай нүктені айтамыз?
Ликвидус қисығы деп нені айтамыз?
Солидус сызығы.
Агрегаттық түрлену.
Конленсацияланған күйлер.
Лекция
Атты зат-сұйық ерітінді тепе-теңдігі
Жоспар
1. Ерітінділерден қатты еріткішті бөлу. Криоскопия. Идеал еріткіштерден ауытқу.
2. Қатты заттардың температураға байланысты ерігіштігі. Осмотикалық қысым. Осмостық физикалық негізі.
3. Вант-Гофф жұмысы. Изотоникалық ерітінділер. Өзара араласпайтын екі сұйықтықта, үшінші компоненттің таралуы. Таралу заңы.
Реакция ретін анықтау оның механизмін анықтауға мүмкіншілік береді. реакция реті жеке және жалпы болып бөлінеді. Реакцияға түсетін заттың біреуінің концентрациясының өзгерісімен сипатталатын реакция ретін реакцияның жеке реті деп атайды. Реакцияның жеке реттерінің суммасы реакцияның жалпы ретін береді.
Реакцияның ретін анықтауда негізінен екі әдіс: интегралдық және дифференционалдық әдістер қолданылады.
Интегралдық әдіс, орнына қою әдісі - реакция басталғаннан бастап, әр түрлі уақыт аралығында зат концентрациясын эксперимент жүзінде анықтау болып табылады. Берілген мәндер бойынша бірінші, екінші, үшінші ретті реакциялар үшін & -қ константаларының мәндері есептеледі. Қайсы есептеу бойынша 
-қ константасының мәні аз өзгереді ±∆, сол реакцияның ретін көрсетеді.
Графиктік әдіс - реакция басталғаннан бастап, эксперимент жүзінде зат концентрациясын анықтап, мынадай тәуелділікте график түрғызылады lnС, 1/С, 1/С2 - уақыт, содан соң қай тәуелділікте түзу сызық болса, реакция сол ретті болады.
Жартылай ыдырау периоды арқылы - бірінші ретті реакция үшін t1/2 -әрекеттесуші заттың бастапқы концентрациясына тәуелді болмайды, екінші ретті реакция үшін бастапқы концентрацияға кері пропорционал болады, үшінші ретті реакциялар үшін бастапқы концентрацияның квадратына кері пропорционал болады.
Оставльд - Нойес әдісі
(1)
С0,1; С0,2 – t’½; t’’½ - сәйкес келетін бастапқы концентрациялар.
Дифференциялдық әдіс. Вант - Гафф әдісі.
Егер n-ші ретті реакция жүретін болса, онда оның -ғы мына теңдеумен өрнектеледі.
= RС" (2)
Бұл өрнекті логариф десек
lg = lg R + n lg с (3)
Әрекеттесуші заттардың әр түрлі концентрациясында реакция -ғы
анықталып, мен lg арасында график түрғызып, алынған түзудің
көлбеулігін анықтайды, ол концентрациясы өзгерген заттың зат бойынша
салыстырғанда ретін көрсетеді. lg осін қиып өтетін кесінді lg R мәнін
көрсетеді.
ni = (lg l - lg 2) (lgС0,1 – lgС0,2) (4)
1, 2 - бастапқы концентрацияларға сәйкес келетін реакцияның -тары ni - компонент бойынша жеке реті.
Реакция -ң температураға тәуелділігі химиялық реакция -ғы (және -қ константасы) температураға тәуелді, яғни т-ра өскен сайын -қ та артады. Кейбір 3-ретті реакцияларда ғана сәйкессіздік болады. Жуықтап бұл тәуелділік -қ R-ң
Т-га тәуелділігі Вант - Гофф ережесімен өрнектеледі, ол бойынша Т-ны 100-қа арттырғанда реакцияның R-ы 2 - 4 есе артады.
Бұл ереже жоғары Т-да қолданылмайды, онда γ - температуралдық коэфициент тұрақты болмай бірге жуықтайды.
Бұл тәуелділікті анығырақ көрсететін Аррениус теңдеуі
ln R = В – А/Т (5)
мұндағы R - хим. реакция -қ константасы
А1, В - сол реакцияны сипаттайтын жеке эмпирикалык константалар.
- Еа/(RТ) (6)
lg α = А, Z0 - предэкспонанциальды көбейткіш
е - натурал логарифмнің негізі
Еа - активация энергиясы
R - универсаль газ тұрақтысы
Т - абсолюттік температура
Молекулалық (химиялық) кинетика
Молекулалық кинетика пәні химиялық реакциялардың механизмін түсіндіріп оны үйрену болып табылады. Негізгі бағыты элементар актілердің жүру заңдылықтарын үйрену. Бөлшектердің (молекулалардың, радикалдардың, иондар мен атомдардың) бірлік актіде әсерлесу немесе айналуының нәтижесінде реакция өнімдерінің жаңа бөлшектері немесе аралык қосылыстың түзілуін элементар химиялық акт деп атайды.
Элементар реакциялар теориясы дамуының негізгі багыттарының бірі активті согылу теориясы, оның негізін қалаған Аррениус - оның теориясы бойынша элементар химиялық реакция активті молекулалар түзілу арқылы жүреді.
А + В → өнім
А + В А* + В* → реакция өнімдері
Катализ
Зат - катализаторлар қатысуымен реакция -ң өзгеру құбылысын катализ деп атайды.
Әрекеттесуші заттар молекуласымен әрекеттесіп, химиялық реакция -н өзгертіп, келесі стадияларында химиялық өзгермей шығатын затты – катализатор деп атайды.
Каталитикалық процесстер өндірісте кеңінен қолданылады. Азот, Н2SО4, NН3, синтет. каучук өндірісі катализаторсыз жүрмейді. Мп (IV), Nі, Со, Ғе, НСl3, ТеС13.
Катализатор және әрекеттесуші заттар бірден бір жалпы фазаны құрайтын болса оны гомогенді катлиз деп атайды.
Шекаралық фазада жүретін қ-г; қ-с каталитикалық процесстерді гетерогенді катализ деп атайды.
Бұл өнеркэсіпте кеңінен қолданылады, себебі, оны газ сүйық ортадан
бөліп алу оңай реакторларда.