Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиеттер
1. Психология: Адамзат ақыл- ойының қазынасы. 10 томдық. - Алматы, 2005.
2. Ерментаева А.Р. Жоғары мектеп психологиясы. - Алматы, 2012.- 492 б.
3. Дьяченко М.И., Кандыбович Л.А. Психология высшей школы. - Минск, 2001.
4. Кулюткин Ю.Н. Психология обучение взрослых. – М.,1985.
5. Психологическая служба в вузе / И.А. Абеуова, Г.А. Дусманбетов, М.Н. Махаманова, Х.Т. Шерьязданова – Алматы, 2004.
6. Жақыпов С.М. Оқыту процесіндегі танымдық іс-әрекет психологиясы. -Алматы, 2008.
7. Жақыпов С.М. Жалпы психология негіздері. - Алматы, 2008.
8. Зеер Э.Ф. Психология профессионального образования. – М.-Воронеж, 2003.
9. Маркова А.К. Психология профессионализма. – М., 1996.
10. Смирнов С.Д. Педагогика и психология высшего образования.- М., 2004.
11. Ляудис В.Я. Методика преподавания психологии. – М., 2000.
12. Фокин Ю.Г. Преподавание и воспитание в высшей школе. – М., 2004.
13. Основы педагогики и психологии высшей школы /Под ред. А.В. Петровского. – М., 1996.
14. Педагогика и психология высшей школы /Отв. ред. М.В. Буланова-Топоркова. – М., 2002.
15. Вербицкий А.А. Активное обучение в высшей школе: контекстный подход. – М.: Высшая школа, 1991.
Осымша әдебиеттер
1. Слободчиков В.И., Исаев Е.И. Психология развития человека. – М., 2000.
2. Современный психологический словарь / Под ред. Б.Г.Мещерякова, В.П.Зинченко. – Владимир: Прайм-ЕВРОЗНАК, 2006.
3. Акопов Г.В. Социальная психология студента как субъекта образовательного процесса. – Самара, 2003.
4. Слуцкий Е.Г. Ювенология в XXI веке. Комплексное междисциплинарное знание о молодом поколении. - М., 2012.
5. Соломатина Т.Б. Социальная адаптация студенческой молодежи в процессе профессионального образования. - М., 2001.
6. Ремшмидт X. Подростковый и юношеский возраст: проблемы становления личности . - М.: Мир, 1994.
7. Щуревич Г.А. и др. Адаптация молодежи к высшей школе / Г.А. Щуревич, А.В. Зинковский, Н.И. Пономарев. - СПб.: Нева, 1994.
8. Ерментаева А.Р. Студенттерді субъект-бағдарлы психологиялық дайындау: методология, теория, практика. - Өскемен: С.Аманжолов ат. ШҚМУ баспасы. – 2008. – 410 б.
9. Посталюк Н.Ю. Педагогика сотрудничество: путь к успеху. – Казань, 1992. – 108 с.
10. Вопросы практической психодиагностики и психологического консультирования в вузе / Под ред. Н.Н. Обозова. - Л., 1984.
11. Журавлев В.И. Основы педагогической конфликтологии. - М., 1995.
12. Зимняя И.А. Педагогическая психология. - М., 1999.
13. Клюева Н.В. Педагогическая психология. - М.: Владос-пресс, 2003.
14. Грехнев В.С. Культура педагогического общения. - М.: Просвещение, 1990.
15. www.mirknig.ru
16. www.kniga.ru
17. www.psi.ru
Оқуды бақылау мен оның нәтижелік бағасы
Бақылау аудиториялық сабақ барысында өткізіледі.
1 Ағымдағы бақылау 20%
2 МӨЖ орындау 20%
3 Аралық бақылау
- коллоквиум 10%
- портфолионың қорғалуы 10%
4 Қорытынды бақылау 40 %
Оқу тәртібінің саясаты.
Әр магистранттың оқу әрекетін бағалау түрлері:
- ағымдық бақылау (дәріске тікелей байланысты);
- МӨЖ-ң және МОӨЖ-ң орындалуын бақылау;
- аралық бақылау;
Орытынды бақылау (емтихан).
Курсты оқу барысында әр магистранттың білімі оның белсенділікпен сұрақтарға жауап беруі (жазбаша немесе ауызша), тестке жауаптары, жеке хабарламалары, сынақ тапсыру сияқты бақылау әдістері арқылы бағаланады. Бұл – ағымдық бақылау.
Аралық бақылау оқу жоспары бойынша 8-аптада және 15-аптада коллоквиум және портфолионы қорғау түрінде жүргізіледі.
Қорытынды бақылау – 3 сұрақтан тұратын билетке жауап беру арқылы ауызша емтихан түрінде болады.
Р магистрант оқу әрекетінің субъектісі ретінде белсенділік, жауапкершілік танытуы қажет!
ГЛОССАРИЙ
Ассоциация –психикалық құбылыстардың белгілі заңдалақтарға байланысты болуы .
Аффект – (лат. affectus – жан толқынысы, құмарлық) – адамның көңіл күйінің кенеттен өзгеріп, зор қарқынмен сыртқа тебуі (долдану, үрейі ұшу, торығу, т.б.). Бұл адамның психологиялық күйініш, сүйініш сезімдері үстіндегі көңіл-күйінің айқын көрінісі. Бұрқ етіп бір сәтті сананың бақылауынан шығып кететін күй.
Әлеуметтік қызығушылық – жеке мақсат үшін емес қоғам игілігі үшін өзгелерге деген қатынас пен ынтымақтастық түрінде көрінетін адамзатқа қатысты алынған эмпатия сезімі. А.Адлер бойынша әлеуметтік қызығушылық психикалық критериі болып табылады.
Әлеуметтік психология – адамдардың әлеуметтік топтарға қосылуынан туындаған мінез құлық және қарекет заңдылықтарын, сондай-ақ осы топтардың өздерінің психологиялық сипаттамаларын зерттейтін психология саласы.
Әрекет – белгілі мақсатты орындауға бағытталған оңашаланған қимыл. Ол қимыл-қозғалыс арқылы орындалатын сыртқы және ақыл-оймен орындалатын ішкі әрекет.
Бейімделу (адаптация; лат. adaptatio - бейімделу) – организмнің сыртқы ортаның әр түрлі жағдайына бейімделу қабілеттілігі. Бейімделу негізіне ішкі ортасының (гомеостаз деп аталатын) тұрақтылығын сақтауға бағытталған организм реакциясы жатады.
Бихевиоризм – психология ғылымында ХХ ғасырдың басында АҚШ-та қалыптаса бастаған теориялық және тәжірибелік бағыт. Адамды мінез-құлқына қатысты бақастыруды негіз етеді.
Гештальтпсихология – Германияда ХХ ғасырда дүниеге келген идеалисчтік бағыт. Сананың алғашқы бөлшектері тұтас түрдегі «гештальттар» (психологиялық құрылымдар) деп санайды.
Дағды – санасыз қайталау нәтижесінде қалыптасатын іс-әрекет түрі. Соның нәтижесінде ол автоматтандырылған әрекетке айналып, оңай, шапшаң орындалады. Дағдының физиологиялық негізі – динамикалық стериотип болады.
Деструктивтілік – бұл жатырқаушылықтың белсенді формасы; басқаның тұлғасына нұқсан келтіру қажеттілігі сол адамның талқандай алу мінез-құлқынан қорқыныш негізінде пайда болады. Бұл жатырқаушылықтан қарағанда өнімділіктің өте күшті және аса жалпылай қамтитын қарсылықтарының нәтижелері.
Детерминизм принципі – философиялық және методологиялық ұстаным бойынша табиғат пен психологиялық құбылыстардың барлығы материалдық себептер мен заңдылықтардың әсер етуінен пайда болады. Детерменизм адамның тіршілігі мен іс-әрекетінің бәрі қоғамның тарихи-дамуының нақты жағдайларымен байланысты, әрбір құбылыс бірлігі себептерінен туындайды деп қарайды.
Интроверт пен экстроверт – кейбір адамдардың тұйық өзімен-өзі болып, өзінің ой-пікірлерін іштей талдайтын мінез ерекшеліктері – интроверттер делінеді. Ал өзге адамдар ішкі дүние сырымен тұйықталып қалмай, жан-дүние сырын ашық-жарқын түрде өзге адамдарға білдіріп отыратындар – экстроверттер.
Интроверсия (лат. intro – ішке, ішіне және versio - өзгеріс) – ішке үңілу. Тұлға теориясында әлеуметтік қарым-қатынастан қашып, өз ойымен өзі болуға ұмтылушылықты белгілеуге қолданылады.
Қажеттілік – адам мен жануарлардың тіршілік етуі мен қажеттіліктерін қанағаттандырудағы белсенді іс-әрекеті мен қимыл-қозғалысына байланысты. Бұл – ағзаның ішкі жағдайы мен күйін сақтауы.
Мінездің өнімділік типі – Э.Фромм теориясында – тұтас, сүюші және шығармашыл индивидуум. Адам дамуында идеалды соңғы мақсатты көрсетеді.
Мен шығармашылығы – әрбір адамның өз дара тұлғасын белсенді қалыптастыруға мүмкіндігі бар екенін көрсетуге арналған А.Адлер тұжырымдамасы.
Өнімділік – бұл эмоционалдық және психикалық ақауы жоқ кезкелген адамның қатынасқа деген қабілеті.
Өзара тәуелділік – Эриксон бұл терминді әр ұрпақтың қажеттіліктері мен қабілеттерінің өзара байланыста екендігін көрсету үшін қолданады.
Өнімді бағдарлануға барлық күштері, тырысулары бағынатын мақсаты ретінде адамның түгелдей потенцияларының өсуі мен дамуы байқалатын тип ерекшеліктері енеді.
Өнімсіз белсенділіктің - мазасыздыққа, гипнозға, беделге негізделеді.
Өмірлік стиль – жеке бас ерекшеліктері, түрткі, когнитивті стиль және шындықты иелену әдістерінің ерекше конфигурациясы. Ол дара тұлға мінезіне сай болып, осы мінездің тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Пессимизм (лат. pessimus – ең жаман) – дүниенің игілігіне, болашаққа сенбеу. Ең бірінші неміс философы А.Шопенгауэр (1788-1860) өзінің ілімін пессимизм деп атады.
Психоәлеуметтік дағдарыс – индивидуум өміріндегі физиологиялық даму және әлеуметтік талаптармен негізделетін дағдарыс кезеңі; позитивті де, негативті де аяқталуы ықтимал.
Психоәлеуметтік мораторий – кеш жеткіншек жастағы индивидуумның ересектердің рөлдері мен жауапкершілігін қабылдауында біраз уақыт кейін шегеруге мүмкіндік беру кезеңі.
Регрессия – психикалық дамудың төменгі сатысына, бұрынғы жетілмеген түріне оралуын білдіретін ұғым. Регрессияның түрі түйсіктік құмарлықтың тәсіліне, «Меннің» қызметіне, индивидке тән мұрат пен ардың көрінісіне орай қалыптасады және бөлінеді.
Репродуктивті қатынас – бұл әрқашанда шындықты таспаға түсірілген материалдардың әр бөліктерін үздіксіз қайта жаңғырта отыратын фильм тәрізді қайталанбалы бір образда қабылдау.
Рефлексия (лат. reflexio – бейнелеп көрсету) – субъектінің психикалық актылар мен күйлерді өзінше талдау және тану процесі. Адам санасының өзін-өзі білуге, ішкі жан-дүниесін, психикалық жай-күйін тануға бағытталуы.
Рецептивті бағдар - бір топтың екіншісін эксплуатациялауы қатал заңмен бекітілген қоғамдарда жиі кездеседі. Эксплуатацияға ұшырағандар өз жағдайларын өзгертулеріне не ешқандай күштері жоқ, не тіпті ойлары да жоқ, өйткені оларда біртіндеп өмірлік қажетті нәрселердің барлығын иелерінен алуға болады деген көзқарас қалыптасады. Бейімделу және ұнау қажеттілігі дәрменсіздік сезімін туындатады, ол қазіргі адамның әрең байқалатын рецептивтілік көзіне айналады. Рецептивтіктің жасырын, алайда кең таралған бұл формасы қазіргі «фольклорда», әсіресе жарнамалық орындалуда тіпті қисынсыз форма қабылдайды.
Сана – психиканың тек адамға ғана тән ең жоғарғы формасы, объективті шындықтың адам миындағы бейнесі.
Сәйкестік диффузиясы – бозбала не бойжеткен мамандықты не идеологиялық сенімдерді таңдауға байланысты сәйкестік дағдарысынан өтуі не өтпеуі мүмкін, сөйте тұра ол нақты таңдау әлі жасамаған немесе таңдау жасаудан тым алшақ тұратын эго-сәйкестік статусы.
Сәйкестікке жету – мамандық не идеологиялық сенім таңдауға байланысты дағдарыстан өтіп, нәтижесінде нақты таңдау жасалынатын эго-сәйкестік статусы.
Сәйкестікке қажеттілік – Э.Фромм бойынша адамның өзін басқалардан өзгеше қабылдауға ерекше қажеттілігі.
Темперамент (тemperament) – жоғарғы жүйке қызметінің типтік ерекшеліктеріне сәйкес адамның даралық сипатын білдіретін психологиялық ерекшелік. Т. адам мінезінің табиғи негізін анықтайды. Жоғарғы жүйке жүйесі қызметінің типінің күшіне, теңдігіне, ауысу ерекшелігіне сәйкес темпераменттің төрт түрі сипатталады, ол: холерик, флегматик, сангвиник, меланхолик. Т.Олпорт бойынша – тұлға қалыптасатын бастапқы материал (интеллект және физикалық көрсеткіштер).
Толымсыздық кешені – басқа адамдармен салыстырғанда өзіндік толымсыз терең толық бойлайтын сезім. Үнемі дефектілі, қате ұстанымдармен және мінез-құлықтарымен бейнеленеді.
Фрейдизм – ХХ ғасырда психологияда кеңінен тараған ағым. З.Фрейд есімімен байланысты. Ағым – мінез-құлықтың негізгі реттеуші күші, қозғаушы факторы – жыныстық еліктеу дейді. Мұндай еліктеу мен сезім әректі санадан тыс табиғи қажеттілік деп саналады.
Функционды финализм – А.Адлер ұсынған, адам мінезі ойдан шығарылған, жалған мақсаттармен бағытталатынын, іс жүзінде дәлелдейтенбейтінін тексеруге келмейтінін көрсететін термин.
Ұнамдылық – жақсылық ойлауда, сәлемдесуінде, қарым-қатынас кезінде туындайтын таңқалушылығында, көңіл аудару, көмектесу және тағы басқа әлеуметтік көріністері немесе топтары, адамның басқа адамдарға тұрақты қолдаулы эмоциялық қатынасы.
Үстемділік кешені – А.Адлер теориясында өзіндегі толымсыз сезімін жою үшін, өзінің мәнділігін үлкен етіп көрсету тенденциясы.
Үстемділікке ұмтылу – өзінің жеке кемшіліктерін жеңуге, өзіндік потенциалын толық ашуға ұмтылу. А.Адлер оны адам мінезі негізінде жатқан орасан қуатты қозғаушы күш ретінде қарастырады.
Эго-психология – адам тәртібін түсіндірудің басқа да жолдарын, бағыттарын қарастыратын, өз бастауын З.Фрейд тұжырымдамасынан алатын тұлға жайлы психоаналитикалық теорияға негізделетін теориялық ілім. Эго-психологияда адам тәртібі мен қызметінің фундаменті ретінде идтен қарағанда эго басымырақ қарастырылады.
Эпигенетикалық тип – адамның өз дамуында өзгермейтін бірізді кезеңдерден өтуі. Әр кезең биологиялық дамумен және әлеуметтік талаптармен негізделетін дағдарыстармен ерекшеленеді.
Эмоция (франц. emation, лат. enoveo - толғану) – адам мен жануарлардың сыртқы және ішкі тітіркендіргіштер әсеріне реакциясы; қоршаған ортамен қарым – қатынас негізінде пайда болатын көңіл – күй.
Эмпатия - өзге адамның жан-дүниесінің сыры мен күй-жайын білу қабілеттілігі және оған жанашырлық білдіру т.б. ұғымдар. Эмпатияны алғаш американдық психолог Э.Титченер ашып көрсетті.