Технологиялық процесс
Екі дақылды бірнеше айналымға жүргізу көшеттердің өсу процесінің негізгі дақылдардан тәуелсіздігін қамтамасыз ету үшін оқшауланған көшет отырғызу бөлімін талап етеді. Сондықтан жылыжай жобасына көшеттерді суарудың келуі-тартылуымен стеллажды гидропонды қондырғылары бар көшет отырғызу бөлімдері қосылған.
Көшет отырғызу бөлімі микро климатты тәуелсіз қолдай отырып және суландырудың тәуелсіз жүйесімен дербес технологиялық бірлік ретінде әртүрлі дақылдар айналымындағы көшеттерді конвейерлі өсіруді қалпына келтіруге, сондай-ақ қажет болған жағдайда көшеттердің отырғызу кезеңі емес уақытта ас көк өсіруге мүмкіндік береді.
Агро техникада томат пен қияр өсірудің негізіне тамшылатып суаруды қолдана отырып минерал мақталы субстраттағы аз көлемді технология алдынды. Қазіргі уақытта минералды мақта субстрат мақтасының химиялық инерттілігі мен ерекше ылғалды ұстаушы ерекшелігінің арқасында шағын көлемділер үшін мінсіз субстрат болып табылады. Минералды мақта стандартты мөлшерлі матқа тығыздалған және жарық түспейтін пленкамен – ішінен қара және ақ, сыртынан жарық көрсететіндей оралған. Матар полимерлі жабындысы бар тат басудан қорғалған бірдей темір аспалы науашықтардан жасалады. Науашықтар науашықтардың остері арасындағы 1,6 метр қашықтықпен 5-тен 8 метр аралықта орналасады. Науашықтардың еңісі жылыжайдың сыртындағы жолдан дренаждің дренажды коллекторға өтуін қамтамасыз етеді.
Томатты қорғалған топырақта өсіру технологиясы
Томатты өсіру үшін топырақ белгілі бір талаптарға жауап беруі тиіс: жоғары бос топырқа (65-75%), ылғал сыйымдылығы барынша аз 45-50%, ауа сыйымдылығы 20-25%, тығыздығы - 0,4-0,6 г/см2. Сондықтан топырақтың құрамында барынша бос және су өткізгішке ие құрамдауыштар енеді.
Әдетте, жылыжай топырақтарында құрамдауыштардың мынадай қатынастарын қолданады:
- жеңіл құмды немесе суқұмды топырақтар - 20...30 % көлемді
- торф - 50...60 % көлемді
- көң компост - 20...30 % көлемі.
Өсіруді бастамас бұрын қорғаныс іс-шараларын – жылыжайлар мен себу материалдарын залалсыздандыруды жүргізіледі. Бактериялар мен саңырауқұлақтарды залалсыздандыру үшін тұқымдарды биологиялық препарат фитолавинмен (тұқымды себуден бұрын 0,2%-ға 2 сағат суландыру) өңдейді.
Томатты отырғызу бірінші нақты бет фазасында жүргізеді (екіншіден кейінгі үшінші тұқым үлесі). Түбірін отырғызу кезінде үштен біріне қысқартады, ол тармақталу жүйесінің қалыптасуын белсендіреді.
Отырғызу кезінде көшеттер горшоктарға немесе торфяные кубиктерге отырғызылады.
Отырғызылғаннан 18-20 күн өткен соң көшеттерді таратып отырғызу жүргізіледі. Егер көшет тығыз тұрса және күн тек төбесінен ғана түссе, онда үстінен ғана өсу байқалады, көшет ұзара береді де әлсіз болады. Өсімдікті тек үстінен ғана емес жанына да жарақтандырған кезде тіндерде сабақ пен көшеттің ұзаруын туындататын гормондар бөлінеді, биік емес және мықты болады. Сондықтан ара қашықтық қажет. 1 м2 20-28 өсімдік орналастырылады.
Көшетті тұрақты орынға көлденең, сабағын баспай отырғызылады.
Қиярды қорғалған топырақта өсіру технологиясы
1 га жылыжайға 15-16 мың дана көшет талап етіледі (ұзын тұқымды сорттары үшін) 18-20 мыңға дейін (қысқа тұқымды сорттар үшін). Тұқым тиісінше 600-ден 850 г дейін талап етіледі.
Себу тереңдігі 2-3 см. Қиярдың көшеті жерге егілмей, 8х8 см горшоктарда өсіріледі.
Өскін пайда болған кезде электр жарық жүйесін қосады:
- өскіндер - 240 Вт/м2, 2-3 күн тәулігіне - 24 сағат, одан кейін 10-12 күн тәулігіне - 16 сағат,
- көшеттерді таратып орналастырғаннан кейін - 120 Вт/м2, 10-12 күн тәулігіне - 14 сағат, одан кейін 10-12 күн тәулігіне - 12 сағат.
Температура режим:
- өскін болғанға дейін +27 °С,
- Өскін пайда болған +21…23 °С күн түсіп тұрған күні, +19…20 °С бұлтты күні және түнде +18…19 °С.
Ауаның ылғалдығы 70-75% құрауы тиіс.
Көшетті жылы сумен (+25…28 °С), горшоктардың ылғалдылығын 75-80 %НВ дейін жеткізе отырып жаудыру жүйесі арқылы суарады.
Өскін пайда болғаннан кейін 12-14 күн өткен соң, өсімдіктер қатары бір-біріне жанасқанға дейін көшеттер бөлек отырғызылады ( бір –бірінен 20...28 өскіннен).
Көшеттерді 30 күннен кейін тұрақты орындарына отырғызады, осыдан кейін өскін тез өседі және сапасы төмендейді. Өскінді отырғызар кезде оның 5-6 жапырағы, дамыған тамыр жүйесі, 25-30 см биіктігі, жер үстіндегі салмағы 35-40 г болуы тиіс.