Дәріс. Әкімшілік-кеңселік және санитарлы-тұрмыстық бөлмелерді жобалау
Әкімшілік-кеңселік бөлімдердің құрамына кәсіпорынның басқару аппараттық бөлмелері және оның барлық бөлімдері, қызметтері әрі цехтің кеңселері кіреді.
Инженерлік-техникалық жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы мен саны кәсіпорынның полиграфиялық басқару аппаратының құрамдық түрлері мен құрамына қарай анықталады.
Қызметкерлерді басқаруға арналған бөлменің алаңы құрылымдық норма мен ережелерге сәйкес анықталады: кеңсеге бір жұмысшыға 4,0 м2; кабинеттерге – басқарудағы қызметкерлердің санына байланысты. Кабинеттерде қабылдау, арнайы кабинетке арналған аймақ қамтылады.
Кәсіпорындардың полиграфиялық басқару аппараты мен кеңселері ереже бойынша бір ауысымда ғана жұмыс істейді. Орналасу жоспарының жобасы яғни қызметкерлердің ынғайлы жағдайда жұмыс атқаруы өндірістің цехтарымен құрылымдық басқармасы ынғайлы байланыста болып анықталады.
Өндірістің масштабына қарай полиграфиялық кәсіпорындарда ішкі зауыттық қызметтердің әртүрлі түрлері жобаланады.
1-ші топ – тұрақты цехтің мағынасы. Оған күнделікті жұмыс уақытының қорымен есептелген, көбінесе бірнеше рет пайдаланылатын керек-жарақтар (санузелдер, темекі шегетін, жеке әйелдерге арналған бөлме, қол жуатын жерлері және т.б.) жатады. Жұмас орнынан бұл бөлмелердің арақашықтығының радиусі – 75 м-ден артық емес.
2-ші топ – жұмыстан тыс уақытта күнделікті қолдануға арналған цех аралақ немесе цехтік мағына беретін бөлмелер (гардероб, шомылатын жер, асхана, дәрігелік пункт және т.б) жатады.
Қызмет көрсетудің тазалық сақтау мен тұрмыстық мекемесі, құрамы, ауданы мен бөлменің жабдықтауы, олардың архитектуралық-жоспарлы шешім демалу мен еңбек етудің рационалды тартібінің талаптарына сәкес келу керек, уақытты тиімді қолданудың қолайлы шарттарымен қамтамасыз ету керек. Жобалау тазалық сақтау нормаларына, техника қауіпсіздігі мен өндірістік тазалық сақтаудың салалық ережелеріне, құрылыстық норма мен ережелерге сәйкес жүргізіледі.
Түнгі ауысымда жұмыс істейтіндерге кәсіпорындардың газеттерінде демалатын бөлмені алдын ала қарастыру керек.
Тазалық сақтау мен тұрмыстық бөлмелер белгілі уақытта жұмысқа шығатын жұмысшылардың құрамы мен екі ауысымдық тізімге технологиялық тапсырмалар арқылы жобаланады. Тапсырмада өндірістік үрдістің топтары мен ауысымда қызмет ететіндердің саны көрсетіледі. Белгілі уақытта жұмыс істейтіндердің құрамында тазалық-техникалық жабдықтар және құрылым саны жобаланады.
Техникалық-экономикалық талаптар маңызды кейіпімен құрастырудың әртүрлі варианттарын қажет ететін эксплуатациялық және бір жолғы шығындардың ықшамдалуына қиылысады. Ғимараттағы кәсіпорын бөлмешелерінің орны өндірістік үрдістің әр бөлімінде болатын талаптарын қанағаттандыру керек. Өндірісті құрауға ұсынылатын барлық талаптарды есепке алу керек екендігінің мүмкін емес екендігі түсінікті. Сондықтан құрастыру жоспарымен жұмыс істеу белгілі өзара келісімге байланысты, және де ең жайлы шарттарды ең көп жүк ағамы бар цехтерге жасау керек.
Цехтердің орналасуы желдеткіші бар бөлмелерді, ауаны кондицинерлеу жабдықтар, трансформаторлық станциялар мен басқа энергетикалық қызметтерді есепке ала отырып жүзеге асырады. Цехтің сырт пішіні қарапайым болуы керек. Жалпы баспахана қызметшілері мен қоймалар және басқа цехтар әр бөлімшенің орналасуына оның әрқайсысының функционалды байланысының көп болғандықтан жақын болуы керек. Нәтижесінде, тасымалдау шығындар және цех аралық жүкті тасуға кеткен уақытты аз қамтамасыз етеді, және де жүк ағымының цех ішіндегі рационалды сүлбасын жобалануына алдын ала шарт жасайды.
Цехтердің шекарасын анықтағаннан кейін, технологиялық процесстің реттілігін және цехтегі қосалқы жұмыстарды еске алып, әрі олардың қызмет істейтін орнына ұмтылысын қабылдай отырып, олардың алаңына негізігі өндірістік бөлімшелер орналастырылады. Тұрмыстық орындар мынадай кейіпте, яғни олардың алыстығы жұмыс істейтін орнынан 75 м-ден асып кетпейтіндей орнығуы керек. Көп кездерде өндірістік цехтер ғимараттың барлық кеңістігін алады, және ғимараттың екі жақ бойынан табиғи жарық орналасуын көрсетеді. Егер кәсіпорындарда шағын цехтер ужымдастырылса, олардың бөлімшелері кіреберістің екі жағында орналасады.
Өндірістік жүйенің соңғы құрылымы материалдық пен ақпараттық және энергетикалық ағымның жұмысының аяқталуымен жобалаудың соңғы кезеңінде болады – жоспарлау кезіңде, яғни ғимаратты құрудың және өндірістік жүйенің барлық элементтерінің келісті орналасуында орындалады.
Элемент арасындағы өлшемді байланыстың қойылу кезінде кеңістіктегі өндірістік жүйенің орнауы, материалды, ақпараттық және энергетикалық ағымдардың бастапқыда қалыптасқан жүйесіне әсер етеді. Мысалға алғанда, материалды ағымның күші материалдық объектілерінің арасындағы арақашықтыққа байланысты, өйткені үлкен арақашықтыққа энергия, ақпарат, материал беретін өндірістік жүйе элементерінің саны өседі. Энергетикалық ағымның күші материалдық объектілірдің арасындағы арақашықтыққа байланысты, өйткені өндірістік жүйе сандарының өсуі мен олардық арасындағы арақашықтықта өндірістің энергетикалық күш те өседі.
Экономикалық пікірден мақсатқа сәйкес критерия ретінде кеңістікте өндірістік жүйенің құрылуы кезінде шағын жүк ағымының күшін таңдау, өйткені өндірістің материалды объектілерінің ауысуы ақпарат пен энергияның берілуінен қарағанда кәдімгідей үлкен шығын шығарады. Материалды ағымдардың жүйесін жасау жолдардың орналасуын, тасымалдау құрал санын, оларды басқарудың стратегиясы, негізгі жабдықтардың жүктеу коэффициентін анықтауға ерік береді.
Негізгі: 3[85-86];
Қосымша: 3[54-58]