Ялы желілер.Ұялы байланыс — радиобайланыстың ұялы желіге негізделген бір түрі.
Оның жалпы қамту аумағы жеке базалық станциялардың қамту аумағымен анықталатын ұяшықтарға бөлінген. Ұяшықтар бір-бірін көмкеріп, желі құрайды. Тегіс және ашық жердегі қамту аумағының базалық станциялары шеңбер пішінді болып келеді, сондықтан олардан құралған желі алты бұрышты ұяшықтардан құралған бал арасының ұяшығына ұқсас болып келеді. Желі бірдей жиілікте жұмыс істейтін, кеңістікте таралатын қабылдағыш-таратқыштардан, қозғалыстағы абоненттердің орнын алдын ала анықтау және оның бір қабылдағыш-таратқыштың қызмет көрсету аумағынан басқа қызмет көрсету аумағына ауысу кезіндегі байланыстың үзіліссіздігін қамтамасыз ететін коммутаторлық жабдықтардан тұрады. Ұялы байланыстың алғашқы жүйелері 1946 ж. АҚШ-тың Сент-Луис қаласында жасалды. Бұл байланыс жүйелері автомобильдерде орнатылып, жеткілікті дәрежеде үлкен аумақты қамтамасыз ететін бірыңғай орталықпен байланыстырылды.
XX ғасырдың 70-жылдарының аяғында Солтүстік Еуропа мемлекеттерінде 450 МГц жиілікте жұмыс істейтін NMT-450 стандарты енгізілді. 1986жылдан жүйеніңабоненттіксыйымдылығынкеңейтетінжәне функционалдық мүмкіндіктерінарттыратын NMT-900 стандарты қолданылабастады. Алғашқытәжірибелі GSM желісі 1990 ж. пайдаболып, 1992 ж. алғашрет Германияда қолданысқаенді. GSM-900 — қозғалмалыбайланысжүйесініңеңкеңтарағантүрі. Оператордың жиілікауқымы 890—960 МГц. GSM-900 стандартыныңбасқастандарттарменсалыстырғандағыбастыартықшылығы телефон аппараттарыөлшемдерініңшағынболуыжәне аккумуляторының зарядталмайұзақуақытбойыжұмысістеуі. GSM операторындаорнықтыбайланысеңжақынбазалықстанциядан (үдеткіштер мен антенналар қолданғанда) 35 км-гедейінжетеді. GSM-900 стандартындабөгдеқосылуданқорғануүшінабоненттіңарнайымодулі — SIM-карта қолданылады. Бұлкартадабелгілі абонент туралынақты ақпаратжазылған микросұлба орнатылады, сондықтан оны GSM стандарттыкезкелгенұялыаппараттақолдануғаболады. Әрбіркартаныңарнайы идентификациялық нөміріболады. SIM картаныңтағыбіржетістігі абонент аппараттыауыстырғандаоныңұялынөміріжәнеондағыбарлықақпараттарсақталады
.
ЕМТИХАН БИЛЕТІ
1 Жылжымалыбайланысты классификация орталығы Сымсыз байланыс жүйелері келесі белгілер бойынша классификацияланады:
Рпақ бойынша: бірінші ұрпақтық аналогтық; екінші ұрпақтық сандық; үшінші ұрпақты әмбебап; төртінші ұрпақты кеңжолақты мультимедиалық; тағайындауы бойынша: ұялық; пикоұялық (сымсыз телефондық); транкингтық; спутниктық; оптикалық; пейджингтік;көпстанциялық рұқсат ету әдістері бойынша: арналарды жиіліктік бөлу арқылы FDMA; арналарды уақыттық бөлу арқылы TDMA; арналарды кодтық бөлу арқылы CDMA; қиыстырылғандар; байланыс каналының ұйымдастыру әдісі бойынша: симплекстік; дуплекстік жартылайдуплекстік.
Сымсыз байланыстағы арналарды бөлу принциптері.Көпстанциялы қатынау тәсілдерінің негізгі үш түрі қарастырылады:FDMA,TDMA,CDMA. FDMA жиіліктік бөлінумен көпшілік қатынау.Барлық рұқсат етілген ауқымнан абонентке өз жиілік жолағы беріледі,бұл жолақты ол уақытының жүз пайызында қолдана алады.Сөйтіп уақыттық фактор емес,тек жиіліктегі айырмашылық абоненттерді бқлуге (дифференциалдауға) қолданылады.Бұндай жолдың артықфшылығы бар:барлық ақпарат «нақ осы уақытта» беріледі,және абонент өзіне берілген сегменттің өткізу жолағын толығымен пайдалануға мүмкіндік алады. TDMA уақыттық бөліну мен көпшілік қатынау.Бұл стандарт қазіргі цифрлық сымсыз байланыс жүйелерінде жиі қолданылуда.Жиіліктік бөліну жүйелеріне қарағанда, TDMA жүйесінің барлық абоненттері бір жиілік ауқымында жұмыс істейді,бірақ әрқайсысы өатынаудың уақыттық шектеулеріне ие. TDMA қолдану жағынан алғанда , тиімдісі , бұл бір жабдық негізінде берілген жиіліктік диапазон шегінде бірнеше пайдаланушыны қосу мүмкіндігі. TDMA де әртүрлі арналар әр түрлі уақытты слоттарды қолданады және станцияда қабылданған уақыты бойынша ерекшеленеді. CDMA қазіргі кезде өндіруші компаниялар Кодалық Бөлінген Көпстанционды Қатынас құруға бой ұсынады немесе оны әлемде CDMA деп атайды,онда шуыл тектес сигналдар кеңейтілген спектрде пайдаланылады. CDMA принципі бастапқы ақпараттық сигналдың спектрін кеңейтуге арналған , ол екі түрлі әдіспен жүргізілуі мүмкін:жиілік бойынша секірістер , тура тізбектілік.
3.Сымсыз жергілікті желі.Қазіргі таңда қолданылып жүрген сымсыз желі стандартының көбісі электроника және радиотехника бойынша инженерлер институтымен өндірілген IEEE 802.11. IEEE стандарттарына төрт ратифицирленген стандарт кіреді.WiFi технологиясы базалық стандарт секілді,
DSSS кеңжолақты сигналды берудің тәсілін қолданады.WWAN ұялы байланыста қолданылады және әрекет ету радиустың қырық километрге дейін үлкендігімен сипатталады;WMAN соңғы тұтынушылардың инфрақұрылымды қол жеткізуін тудыру үшін көбінесе байланыс операторларымен қолданылады,соңғы миль деп аталған әрекет етудің орташа радиусымен сипатталады;WLAN кіші территорияларда қызмет көрсетуде қолданылады,орташа қамту радиусы жүз метр шамасында ;WPAN ұялы телефондардан,орын ауыстырмалы компьютерлерден және тұрмыстық құрылғылардан ақпаратты таратуда қолданылады,әрекет ету радиусы он метрге дейін,мысалы, bluetooth