Падагогикалық процестің заңдылықтары мен принциптері.
Педагогикалық процестің зандылықтары «ұстаздар — оқушылар» жүйе байланысының бейнесі: жүйенің өзінің ішіндегі кейбір жеке қосымша жүйелердің және сыртқы басқа одан жоғары сатыдағы жүйелер байланысы (мектепті қоршаған әлеуметтік орта, қоғам). Көрсетілген себеп бойынша педагогикалық процестің қызмет істеуінің ерекшелігін (жағдай, байланыс, қатынас көрсететін процестің қасиеті мен оның сапасын), бейнелейтін заңдылықтар анықталады.
Сондықтанда педагогикалық процестін негізгі мынадай зандылықтары болады:
– оқу орнының педагогикалық процесі қоғамның әлеуметтік
экономикалық қажеттілігіне сай болады;
- педагогикалық процестің мақсатқа бағыттылығы қоғамның мақсатын
көрсетеді, ол әлеуметтік тапсырыс ретінде, білім беру заңдары
арқылы талап етіледі;
- педагогикалық процесс екі жақгы процесс, ол ұстаздармен
оқушылардың, тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің өзара әрекетімен
байланысты, міндетті түрдегі екі жақты іс -әрекет;
- оқушылардың творчестволық белсенділігі мұғалімнің мұқият
ойластырған және ұйымдастырылған іс – әрекетінің нәтижесі;
- педагогикалық процестің қызметі оның жасалуымен ұйымдастырлуы
оқушылар коллективі, соньгмен катар жеке оқушьшардың жас
ерекшеліктері мен даму деңгейлеріне сай келуіне байланысты;
- педагогикалық процесс бөліктерінің мағынасы маңыздылығы әртүрлі,
олардың бір – біріне бағыныштылығы (иерархия) мен бір — біріне
әсері бар;
- педагогикалық процесс бір қас қағым сәттік емес ұзақ мерзімге
бағытталған;
- педагогикалық процестің ішіндегі қосымша жүйелердің
ортасы мен
өзара қиылысқан бағыттарының әсері көптеген факторларды
тудырады,соның ықпалы негізінде ең ақырғы нәтиже қальштасады.
Заңцылықгар педагогикалық процестің ішкі және сыртқы байланыстарын көрсетеді, олар өз арасында жеткілікті дәрежедегі күрделі байланыстарын құрайды. Сондықтан, егер ұстаз нақтылы педагогикалық процессті негізгі жағдайда заңдар мен зандылықтарды ескермей ұйымдастырса, бұл ең ақырында оку-тәрбие жұмысының сапасынан төмендеуіне әкеледі.
Барлық педагогикалық процестің зандары мен заңдылықтарын айқындалғандарын ескере отырып, баланың түлға ретінде дамуының тиімді жағдайын нақгьшы әлеуметтік — экономикалық жағдайларда өзіндік дамыту және өз орнын таба алу кдбілетін қамтамасыз еткізетін мұғалімнін басшылыққа алуға тиісті принциптерінде тұжырымдарға мүмкін болды.
Принциптер мұғалімнің іс- әрекетін ұйымдастыруға қойған негізгі талаптар болып есептеледі, олар тұрақты нысаналар болып және педагогикалық процестің қызмет істеуінде творчестволық түрде көрінеді. Негізінен принциптерде педагогикалық процестің заңдары мен зандылықтары жүзеге асады. Бұл мұғалімнің теориядан практикалық әрекетке көшуі болады:
- педагогикалық процестің ізеттілігі, тұлғалық нысандық
бағыттылығы;
- іс – әрекеттің санамен мінез – құлық бірлігін қалыптастыруға
бағыттылығы;
- педагогикалық процестегі іс – әрекеттерді оқушылар тұлғасын
дамытудың көкейкесті қажеттілігін ескере отырып ұйымдастыру;
- педагогикалық талап қоюшылықты окушының көзқарасын оны
адамдарға, құбылыстарға, процестерге қарым -қатынасын сыйлаумен
ұйымдастыру;
- оқушы мен ұжымның дамуында жеке даралықты
(индивидуалдық) психологиялық физиологиялық жас ерекшелік
пен ұлттық ерекшеліктерді ескеру;
- педагогакалық басшылықгы оқушылардың инциативасымен,
қайраткерлігімен ұластыру;
- оқушылардың іс- әрекеттерде тиімді нәтижелерге жетуге көмектесу;
- ұстаздардың, оқушьшар ұжымының және отбасыларының
оқушыларға қоятын талаптарының үйлесімділігі;
- әрбір бала үшін тиімді психологиялық ахуалдың әлеуметтік
қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
- оқушы тұлғасы мен ұжымның дамуыңдағы жаңа құрылымды
үздіксіз бақылау.
Заңдар, заңдылықтар және педагогикалық процесті ұйымдастыру принциптері озара байланыста болуы мүмкін. Бұл өзара байланыстылық процестің мәнінен оған қатысушылардың практикалық әрекеттерінен көрінеді, ал педагогикалық процестегі мұғалімдер мен оқушылардың іс- әрекеттерін ұйымдастыру моделі ретінде ұсынылуы мүмкін.
Суретте тілдің екі бағыты керсетілген. Сағат тілі бойынша оқушьшардьщ іс-әрекетінің үйымдастьфылуы керсетілген, керісінше бағытта педагогикалық процесте жанылысқан жерін тауып алу үшін қозғалыс.