Негізгі сөздер. · заттың рентабельділігі
· Реттеуші қызмет
· заттың рентабельділігі
· еңбек өнімділігі
Өлшеуші, есептік қызмет
Баға өлшеуші қызметті атқарады. Баға тауарды жүзеге асырудың айналымына қызмет етеді, сол себепті тауарлық айналымның жеке қатысушыларының экономикалық қызығушылықтарына қызмет көрсетеді: өндіруші-делдал -тұтгынушы. Бұл жағдайда ол тауар немесе қызмет көрсету бірлігіне алынатын және төленетін ақша мөлшері (немесе басқа тауар мен қызмет) ретінде сипатталады. Бағаның арқасында сатып алушы төлейтін, ал сатушы сатылған тауарүшін алынатын ақшаның мөлшерін анықтап, өлшеуге болады. Әр түтрлі тауарлардың бағасын салыстыру арқылы оларды қымбат және арзан деп бөлуге болады. Егер бағалар қажеттілікті ескерсе, онда бұндай бағалардың қатынасы арқылы әр түтрлі тауарлардың қажеттілігі туралы сөз қозғауға болады.
Көрсетілген фактілер бағаның әр түтрлі тауарлардың құнын салыстыруға болатын салыстармалы қызметін атқаратындығын көрсетеді.
Баға есептік қызметті жүзеге асырады. Бағаның көмегімен оның есептік функциясында макро және микродеңгейдегі барлық құндық көрсеткіштер есептеледі: ішкі жалпы өнім, үлттық табыс, тауар айналымының көлемі, өнеркәсіптің, жеке саланың өндірілген және жүзеге асырылған өнімінің көлемі. Баға өндіріс және заттың рентабельділігі, еңбек өнімділігі сияқты сапалық кьрсеткіштердің есептеу құалы ретінде де көрсетіледі.
Реттеуші қызмет.
Баға экономикалық процестердің реттеуші құралы ретінде сипатталады, Сұраныс пен ұсынысты өндіруші мен тұттынушының ақша-төлемдік қабілетімен байланыстыра теңестіреді. Шектелмеген бәсекелестік нарығында теңестіру бағасы (ұсыныс пен сұраныс теңесуі болатын және ұсыныс пен сұраныс көлемі, баға мөлшері өзгермейтін баға) ұсыныс пен сұраныстың стихиялық әсерлесу нәтижесінде тағайындалады. Тауарландыру жағдайында өндіруші монополист бағаны түтсірмей, байырғы бағасын сақтап, тауардың ұсынысын өзгерте алады. Тауардың жетіспеушілігі жағдайында ол ұсынысты өсірмей, бағасын көтере алады. Нәтижесінде баға өзінің сапасын сұраныс пен ұсыныстың сихиялық Ісұшінің нәтижесі ретінде жоғалтады. Оның деңгейі монополиялық бөлік арқылы өндірушімен немесе монополиялық тұттынушымен, әлде болмаса мемлекетпен жұргізілетін реттеу әлементтерімен анықталады.
Өндіруші ресурс бағасы өндірушілерді қоғамдық масштабтағы арзан өндіріс ресурстарды қолдануға бағыттайды, яғни баға өндіруші ресурстарды бөлуде реттеуші рольді атқарады.
Стимулдаушы функция
Бағаның стимулдаушы функциясы оның әр түтрлі тауарларды өндіру мен тұттынуға әсер етуімен сипатталады. Баға өндірушіні оның түтсімдік деңгейге стимулдайды. Нәтижесінде баға тауарларды тұтлыну мен шығарудың өсуіне жағдай жасайды немесе кедергі келтіреді. Бағалардың көмегімен ғылыми техникалық прогресті болдыртуға, шығындарды азайтуды қамтамасыз етуге, өнімнің сапасын арттыруға, өндіріс пен тұттыну құралымын өзгертуге болады. Стимулдау бағадағы түтсім деңгейін, қосылымдарды, микс баға-жеңілдіктерді варьерлеу жолымен қамтамасыз етіледі.
Бөлумен қайта бөлу қызметі.
Бағаның бұл қызметі оның құнының нарықтық факторлар әрекетінің шеңберінде кері қайтарылуымен байланысты. Баға ұлттық табысты аймақ, экономика салалары, оның секторлары, меншіктің әр түтрлі формасы, жинау мен тұттыну қоры, әр түтрлі халықтың әлеуметтік топтары арасында бөлу және қайта бөлу құралы ретінде сипатталады.
Қорытынды. Бағаның бул қызметі тауарлардың белгілі топтарына акциз, қосылған құдға салық және бюджетке түтсетін салықтық сипаттағы алымдардың басқа түтрлері ретінде жүзеге асады. Бағаның көмегімен өндіруші мен тұттынушы арасындағы, қоғамның жеке топтары арасындағы құрылатын құн қайта бөлінеді. Ерекше түтрде бұл қызмет мемлекетпен реттелетін бағада көрінеді.