Сатушының нарығы және сатып алушының нарығы. Нарықтың дамуының болжауы
Нарықтың маңызды сипаттамасы осы тауарға ұсыныс пен сұраныс арасындағы ара қатынасы болып табылады. Осыған байланысты «сатушының нарығын» және «сатып алушының нарығын» қарастырады.
«Сатушының нарығында» сатушы өзінің шарттарын айтып отырады. Бұл сонда мүмкін болады, қашан болмыстағы сұраныс бар болған ұсынысты асып түседі. Бұндай жағдайлар кезінде сатушыға маркетингті жүзеге асыруға қаржыны құртудың маңызы жоқ, оның өнімін бәрібір сатып алады.
«Сатып алушының нарығында» сатып алушы өзінің шарттарын айтып отырады. Бұл жағдайда сатушы өзінің тауарын іске асыру бойынша қосымша күш-жігер жұмсауға мәжбүр болады, бұл маркетингті пайдаланудың ынталандырушы факторларының бірі болып табылады.
Нарықта бәсекеге түсетін өндірушілермен ұсынылатын тауарға немесе көрсетілетін қызметтерге нақты сұраныстың міндеттері мен бағалауы және болжауы, компанияның іс-әрекетін жоспарлаған кезде базалық (негізгі) болып табылады. Бұндай бағалаудың құруы компанияның тұрақты дамуын қамтамасыз ететін басқармалық шешімдерді қабылдауға өтуге мүмкіндік береді. Кәзіргі заманда бұл мәселелер түрлі математикалық әдістерді тартуымен шешіледі.
Болжаудың міндеттері екі қойылымда қарастырыла алады:
а) нарықтың немесе жеке компанияның дамуын шұғыл болжау, яғни болжамалы мерзім уақытында нарықта болуы мүмкін маңызды оқиғалар туралы қазіргі кезеңде құралған ғылыми болжамдарын мен дамудың бағытын есепке алғанда, біршама уақытша аралықта олардың жайын болжау;
б) нарықтың немесе компанияның даму потенциалын бағалау, яғни сұраныстың барынша көп деңгейін, бұл кейбір шектеулерде алдағы уақытта жетуі мүмкін (бағалардың барынша жетілетін деңгейі және т.с.).
Сегменттелудің (уақтанып бөліну) дәстүрлі әдістерібір немесе бірнеше белгілері бойынша топтастыру әдісін пайдалануында негізделген.
 | |||||
 | |||||
 | |||||
24 сурет. Фармацевтикалық қызметтер нарығының сегменттелінуі
(Ж. Ламбен бойынша)
Сегменттелудің априорлы (тәжірибесіз жорамал айту) әдістерінпайдаланатын кез, маркетингтік зерттеулердің алдында өтетін сатыда (этапта) зерттеуші базар сегменттелуінің гипотезасын (ғылыми болжамын) ұсына алады. Осы әдісті пайдаланған кезде басында нарық сегментелуінің ғылыми болжамы ұсынылады, сонан соң ол маркетингтік зерттеулер жүрісінде тексеріледі, яғни бұл әдіс нарықтық сегменті «есептеп шығаруға» емес, бірақ оны «жинап алуға» талпынады, және бір уақытта тек бір өлшемді ғана қарастыруға мүмкіндік береді.
Кластерлік талдау әдісінарықтың тиімді және дәл сегменттелуі үшін пайдалынады, қашан топтастыру бір уақытта талданатын белгілері жүйелері бойынша жүргізіледі. Бар болған мәліметтерден және зерттеу мәселелеріне байланысты кластерлі талдауды иерархиялық(көптеген нысаналардың көптеген майда бөліктерге жүйелі бөлінуі) немесебір факторлы (белгілердің бірі бойынша) немесе базардың көп факторлы сегменттелуді (бірнеше белгілері бойынша бір мезгілде) жүргізе, фасетті әдіспен(көптеген нысаналардың бір-бірінен тәуелсіз фасеттерге бөлінуі) жүргізеді. Соның өзінде сегменттеудің 25 суретте келтірілген негізгі белгілерінде негізделінетін суреттеме жақындау пайдалынады.
 |
25 сурет.Нарықтың сегменттелуінің негізгі әдістері
Географиялық қағидалар бойынша сегменттелуінарықтың түрлі географиялық бірліктерге бөлінуін болжап айтады (1 кесте).
1 кесте