Навукова-метадычныя парады
Пасля таго як вучш пазнаём1л1ся з прав1лам1 пастаноук1 знакау прыпынку пры аднародных членах, звязаных бяззлучш-кавай сувяззю, ажыццяуляецца засваенне матэрыялу пра сло-вы-памочн1к1, як1я злучаюць аднародныя члены сказа, i правь
лы пастаноуш знакау прыпынку у канструкцыях з аднарод-ным1 членам! сказа.
Увага да штанавання сказау з аднародным1 членам! сказа i знакау прыпынку у ix дазваляе падвесщ да фармулёук! правда пунктуацыйнага афармлення сказау на nicbMe. Карысна будзе нагадаць пра залежнасць штанацьп i пунктуацьп ад сэнсу выказвання. Пры анал1зе сказау высвятляецца, як яны адрозшваюцца па сэнсе, звяртаецца увага на паузы i ix месца у выказванн1. На аснове наз1рання робщца вывад: перад тым як паставщь пэуны знак прыпынку, неабходна дакладна вызна-чыць будову i сэнс сказау.
Зразумела, што канчатковая мэта вывучэння сштакйчных канструкцый — фарм1раванне навыкау прав1льнага i дарэчнага ужывання ix у мауленш. Таму умение выкарыстоуваць адна-родныя члены сказа ва уласным мауленш замацоуваецца у ходзе стварэння невялшага тэксту i выказванняу на прапана-ваную тэму.
Рэкамендацьм дапрактыкаванняу
Тэма. Словы, якія злучаюць аднародныя члены сказа
Мэты.Фарміраваць уяўленне аб спосабах злучэння аднародных членаў сказа; выпрацоўваць уменні знаходзіць у сказе аднародныя члены сказа, правільна вызначаць спосаб іх злучэння ( з дапамогай слоў і, а, але, ці без іх)
Змест урока
І. Аганізацыйны момант
2. Праверка дамашняга задання.
3. Чыстапісанне
4. На матэрыяле вучэбна-навуковага тэксту на с. 39 ажыццяўляецца знаёмства са словамі i, а, але, якія злучаюць аднародныя члены сказа, звяртаецца увага на ix рускія адпаведнікі
5. Практ. 63дапамагае усвядоміць, як залежыць ужыванне злучнікау i пастаноука знакау прыпынку ад будовы сказа (у сказе ёсць пералічэнне цісупрацьпастауленне). Адказы на пытанні i ілюстрацыя ix уласнымі прыкладамі будуць садзейнічаць засваенню тэарэтычнага матэрыялу i фарміраванню умення прымяняць атрыманыя веды на практыцы.
6.Практ. 64дапаможа удасканаліць уменне інтанаваць апавядальныя i пытальныя сказы з аднароднымі членамі, звязаныя пры дапамозе злучнкаў.
7. На аснове малюнка да практ. 65i вучэбна-навуковага тэксту (с. 41) засвойваецца матэрыял пра пастаноуку знакау прыпынку перад злучнікамі ai але, пунктуацыйнае афармленне сказау з адзіночным злучнікамі і.
Фізкультмінутка.
8. Назіраючы за інтанаваннем сказау з аднароднымі членамі (практ. 66),чацвёртакласнікі адзначаюць, што аднародныя члены сказа чытаюцца з інтанацыяй пералічэння ці супрацьпастаулення, паясняюць адзін i той член сказа, адказваюць на адно i тое пытанне i могуць быць звязаны пры дапамозе злучнікау або без ix.
9. На матэрыяле практ. 67 рэалізуецца прынцып міжпрадметных сувязей: вучні узгадваюць казкі, з якіх узяты сказы для аналізу. Адгадванне беларускіх народных загадак садзейнічае развіццю разумовых здольнасцей вучняў i фарміраванню лінгвакультуралагічнай кампетэнцыі.
10. Д / з. Матэрыял практ. 68 накіраваны на фарміраванне i удасканаленне уменняу ставіць знакі прыпынку пры аднародных членах, звязаных пры дапамозе злучнікавай i бяззлучнікавай сувязі, i абгрунтоуваць ix пастаноуку.
11. Падагульненне вывучанага
12.Рэфлексія
Тэма. Знакі прыпынку ў сказах з аднароднымі членамі
Мэты.Фарміраваць уяўленне пар расстаноўку знакаў прыпынку паміж аднароднымі членамі сказа, калі яны злучаны злучнікамі і, а, але ці без злучнікаў; выпрацоўваць уменне расстаўляць знакі прыпынку ў сказах з аднароднымі членамі сказа; выпрацоўваць уменне будаваць сказы з прапанаваных слоў
Змест урока
І. Аганізацыйны момант
2. Праверка дамашняга задання.
3. Чыстапісанне
4. Практ. 69 мае на мэце вырашыць комплексную задачу — удасканаліць уменне узнауляць дэфармаваны тэкст, падбіраць да яго загаловак, спісваць тэкст у адпаведнасці з нормамі беларускай мовы, выяуляць у iм аднародныя выказнікі i даданыя члены сказа, развіваць уменне ставіць пытанні ад галоуных да залежных слоу у словазлучэнні.
5. Пісьмо па памяці (практ. 70) дапаможа замацаваць набытыя веды, уменні i навыкі, будзе садзейнічаць развіццю інтэлектуальных здольнасцей вучняу, пунктуацыйнай i арфаграфічнай пісьменнасці.
6. Падчас выканання практ. 71 замацоуваюцца веды пра аднародныя члены сказа i правілы пастаноукі знакау прыпынку пры ix, удасканальваецца уменне тлумачыць напісанне арфаграм, афармляць сказы у адпаведнасці з пунктуацыйнымі нормамі
Фізкультмінутка.
7. Практ. 72 накіравана на замацаванне ведау пра тыпы тэксту (прапанаваны тэкст-апавяданне), выпрацоуку умення знаходзіць у тэксце сказы з аднароднымі членамі сказа, ставіць знакі прыпынку у ix, абгрунтоуваць напісанне арфаграм.
8. Мэта практ. 73 — удасканаліць уменне выкарыстоуваць у мауленні аднародныя члены сказа, звязаныя інтанацыяй пералічэння i супрацьпастаулення i злучнікамі i, а, але.
9. Даказаць, што у прапанаваным для аналізу тэксце (практ. 74) ёсць аднародныя члены сказа, дапаможа інтанаванне сказа, тлумачэнне сэнсавай залежнасці слоу i вызначэнне сродкау ix сувязі.
10. Уменне прымяняць атрыманыя веды на практыцы рэалізуецца пры складанні радоў аднародных членаў сказа i тлумачэнне пастаноўкі знакаў прыпынку у сказах (практ. 75).
11. Прапанаванае для дамашняга задання практ. 80 таксама садзейнічае замацаванню ведау пра галоуныя члены сказа, удасканаленню умення вызначаць аднародныя выказнікі, тлумачыць знакі прыпынку. Выпісваюцца дзейнікі i выказнікі, засяроджваецца увага на спалучэнні дзейніка з двума аднароднымі выказнікамі (сняжынка растала, упала; пралеска прачнулася, убачыла; пралеска паднялася і зьрнула), сродках сувязі (або толькі пры дапамозе інтанацыі, або інтанацыі i злучніка) i знакау прыпынку пры аднародных членах сказа.
12. Падагульненне вывучанага
13.Рэфлексія
Матэрыял практ. 76 можна выкарыстаць для тлумачальнай дыктоукь Разам з граматычнай задачай (фарлнраванне умения ставщь знаю прыпынку пры аднародных членах сказа, абгрун-тоуваць нашсанне арфаграм, вызначаць галоуныя члены сказа) вырашаецца i стьипстычная: разглядаецца, як аднародныя члены сказа выкарыстоуваюцца у мастащах тэкстах з мэтай ства-рэння карщн прыроды, абгрунтоуваецца мэтазгоднасць ужывання.
Мэта практ. 77 — удасканальваць умение складаць сказы з прапанаваных слоу i словазлучэнняу з увагай да парадку слоу у сказе i пастаноую знакау прыпынку пры аднародных членах сказа. Падчас выканання практыкавання засвойваецца слоушкавае слова балерина.
Удасканалщь навык! выразнага чытання, умение ставщь знак! прыпынку у сказах з аднародным1 членам!, абгрунтоу-ваць свой выбар дапамогуць практ. 78 i 79. Пры выкананш практ. 78 узбагачаецца слоуншавы запас вучняу новым1 словам!, разв1ваюцца вымауленчыя навык!, арфаграф!чная шсь-меннасць. У ходзе працы над практ. 79 замацоуваюцца веды пра тэму i асноуную думку тэксту, удасканальваецца умение падб!раць да яго загаловак («Дзщны госць» ).
На матэрыяле практ. 81 фарм!руецца умение складаць сказы па апорных словах i словазлучэннях паводле cepbii малюн-кау, аб'ядноуваць ix у тэкст. Прычым настаунш засяроджва-ецца на усведамлент дзецьм! таго, што створаны iMi тэкст будзе тэкстам-апавяданнем. Асабл!вая увага пры складанн! сказау звяртаецца на прамы парадак слоу, як! характерны для
б ларускай мовы, аднародныя члены сказа, злучаныя пры дапа-мозе злучншау i, але. Тэкст можа атрымацца таш:
Кощк ратавауся ад сабаш на гал1нцы клёна. Стасш iiuoy у школу • "бачыу на дрэве кощка. Хлопчык вырашыу пазабауляцца перад noKaMi i шнуу у кощка берэтам. Аднак берэт naeic на галшцы. Стасш апынууся у смешным станов1шчы i збянтэжана глядзеу на берэт. Недалёка праходз1у дзядуля з шёчкам. Ён усё зразумеу, але пашкадавау хлопчыка i дастау тем берэт. 3 ycix ног Стасж пабег у школу, але усё роуна спазшуся.
Падчас вуснага паведамлення ажыццяуляецца знаёмства са слоушкавым словам берэт. Зап1сваецца некальк1 сказау, дзе слова берэт ужываецца у розных формах, звяртаецца увага на натсанне е у першым складзе перад нащскам.
Пры анал1зе матэрыялу практ. 82 вучш звяртаюць увагу на штанаванне сказау i пастаноуку знакау прыпынку у залеж-насщ ад мэты выказвання (вылучаюцца апавядальныя i адз1н пытальны сказ: Чым нас новы год спаткае i парадуе нас чым?) i адносш да яго (сцвярджаецца, што сярод прапанаваных пададзены кл1чныя сказы (Колькь зор на небе! Як блгшчаць яны!). Належнай увап патрабуе удасканаленне умения ставщь знак1 прыпынку пры аднародных членах сказа, звязаных злучншавай i бяззлучн1кавай сувяззю.
На матэрыяле практ. 83 (дамашняе задание) замацоуваецца умение сшсваць тэкст у адпаведнасщ з арфаграф1чным1 i пунктуацыйным1 нормам!, тлумачыць пастаноуку знакау прыпынку i нап1санне арфаграм, вызначаць тып тэксту. Прапа-нуецца anicau,b на аснове малюнка, як выглядае удод, засяро-дз1ушыся на яго апярэнш, дзюбе, галауным уборы i шш.
Практ. 84 мае на мэце разв1ваць умение вусна пераказваць тэкст паводле прапанаванага плана. Падчас працы вызначаецца тэма тэксту, падб1раецца да яго загаловак, вылучаюцца сэн-савыя частк1, суадносяцца з пунктам! плана. 3 мэтай засваення матэрыялу пра апорныя словы i словазлучэнн1 прапануецца зашсаць ix i выкарыстаць пры пераказе.
Адказы на пытанн1 рубрыт «Што мы ведаем?» дапамогуць падрыхтавацца да кантрольнай работы па тэме.
КАНТРОЛЬНАЯ РАБОТА ПА ТЭМЕ «СКАЗ»
Мэта — праверыць ступень сфарміраванасці ведаў, уменняў і навыкаў па вывучаным матэрыяле.
1.Прачытайце тэкст. Спішыце. Пастаўце неабходныя знакі прыпынку.
2.Падкрэсліце ў тэксце аднародныя члены сказа. Пастаўце да іх пытанні.
3.Вызначце, у якім сказе з тэксту адзін дзейнік і два выказнікі.
4.Абвядзіце ў тэксце кружком словы-памочнікі, якія злучаюць аднародныя члены сказа.
1 варыянт
У Беларусі многа маленькіх але прыгожых рачулак. Многа і вялікіх рэк. Маленькія ручайкі зліваюцца і ўтвараюць рэкі. Яны ўпадаюць у
моры і акіяны. Дажджы снягі крыніцы папаўняюць рэкі вадой.
2 варыянт
У кастрычніку бываюць сонечныя і цёплыя дні. Нават павучкі на павуцінцы лятаюць і павісаюць на дрэвах. Матылькі вылазяць са сваіх маленькіх але ўтульных схованак. Цвітуць вяргіні астры настуркі.
Тэма. Значымыя часткі слова
Мэты:актуалізаваць веды вучняў пра значымыя часткі слова: корань, прыстаўку, суфікс, канчатак; практыкаваць у вызначэнні частак слоў, у падборы аднакаранёвых слоў.
Ход урока
І. Аганізацыйны момант
ІI. Праверка дамашняга задання
1) Выкліканыя вучні выконваюць разбор запісаных на дошцы сказаў па членах сказа:
Сказ 1: Шуміць за сцяной вецер, гойдае прамёрзлае голле, гудзе ў коміне.
Сказ 2: Мароз намаляваў на шыбах дзівосныя ўзоры, рассыпаў вясёлыя агеньчыкі.
2) Пра каго гаворыцца ў тэксце дамашняга практыкавання? Апішыце ўдода, выкарыстоўваючы малюнак. У чым адметнасць гэтай птушкі? Дзе яго можна су-стрэць?
— Прачытайце словы з прапушчанымі літарамі, растлумачце іх правапіс.
— Прачытайце сказы з аднароднымі членамі, дзе былі прапушчаны коскі. Растлумачце пастаноўку знакаў прыпынку. Калі трэба ставіць коску паміж аднароднымі членамі?
3) Праверка выканання заданняў ля дошкі.
— Прачытайце сказ. Пастаўце пытанні і назавіце дзейнік і выказнік. Якія члены сказа аднародныя? На якое пытанне яны адказваюць? Растлумачце пастаноўку знакаў прыпынку паміж аднароднымі членамі сказа. Растлумачце правапіс слоў сказа.
ІІІ. Чыстапісанне
IV. Новы матэрыял
1) Заданне вучням 1-га рада: прачытайце літары і складзіце з іх слова:
а, р, з, а, к, м, і, а, з.
Заданне вучням 2-га рада: прачытайце склады і складзіце з іх слова: кі, за, раз, ма.
Заданне вучням 3-га рада: прачытайце часткі і складзіце з іх слова: прыстаўка за-,корань -мараз-, суфікс -к-, канчатак -і.
— Якое слова атрымалася? Якімі спосабамі яго ўтваралі?
— 3 чаго можа складацца слова? Якія значымыя часткі слова вы ведаеце? Якую ролю яны выконваюць у слове? Як яны абазначаюцца?
2) Практыкаванне 1.
— Прачытайце верш. Якія словы паказваюць замілаванасць аўтара роднай прыродай? Знайдзіце і выпішыце роднасныя словы. Якая ў іх агульная частка? Абазначце ў выпісаных словах корань.
Травачкі,
Траўкі,
Травінкі,
Тонкі
Зялёны мурог.
Траўку
Пакрыюць расінкі —
Водар стаіць
Ля дарог. А. Дзеружынскі.
3) Практыкаванне 2.
— Паслухайце тэкст. Пра якую пару года ў ім гаворыцца? Што пра гэта сведчыць? (Запіс тэксту пад дыктоўку настаўніка з каментаваннем.)
— Знайдзіце і падкрэсліце роднасныя словы. Выдзеліце корань. Якія яшчэ значымыя часткі ў іх маюцца?
Жнівень багаты грыбамі. Цёплыя кароткія дажджы спрыяюць росту грыбоў. Таму такія дажджы называюць грыбнымі. Грыбнікоў вабяць і малады сасоннік, і сівы бор. Асабліва вабіць лес, калі кранаецца ў рост кароль «грыбнога царства» — баравік.
Паводле В. Стома.
Фізкультмінутка.
4) Практыкаванне 3.
— Прачытайце верш, запісаны на дошцы. Пра што гэты верш? У якія поры года гэта з'ява адбываецца? Устаўце прапушчаныя літары. Растлумачце. Вывучыце і запішыце па памяці.
— Вызначце часткі выдзеленых слоў. (Пад кіраўніцтвам настаўніка вучні тлумачаць спосаб вылучэння кожнай часткі слова і прыгадваюць яе схематычнае абазначэнне. Узор: каб вызначыць канчатак, неабходна змяніць слова «маленькіх»: «маленькія», «маленькае». Канчатак -іх. Каб вызначыць корань, падбіраем роднасныя словы: «маленькіх»: «малы», «малеча». Корань -мал-.Суфікс -еньк-.)
Дождж
На маленькіхтонкіх ножках
Па сц..жынках-д..рожках
Да в..сковых наш..х стрэх
Дожджыкдробненькі прыбег.
К. Цвірка.
5) Практыкаванне 4.
— Размяркуйце і запішыце словы ў адпаведнасці са схемамі.
 |
Мароз, восеньскі, прыдарожны, узлесак, прызімак, галінкі.
V. Вынік урока
— 3 якіх значымых частак можа складацца слова? Якую ролю выконваюць у слове корань, канчатак, прыстаўка і суфікс?
VІ. Дамашняе заданне
Утварыць 4 роднасныя словы ад кораня -холад-. Запісаць, вызначыць часткі слова.
VІІ.Рэфлексія