Автокөлік еңбек өнiмдiлiк

Еңбек өнiмдiлiкпен жұмыс уақытындағы шығарылған өнiмнiң бiрлiк саны, анықталады, немесе жұмыс уақытының өнiм бiрлiк жұмсаған санымен. АТПда еңбек өнiмдiлiк автомобиль көлiгiнде әр түрлi әдiстермен өлшенедi екi негiзгi түрлерге қарай - қарапайым және аралас.

АТП қарапайым түрінде өнiм аттас болып табылады, мысалы тонна-километр, жолаушы-километр немесе автомобилдiк парктің марка құрамының бірегейлігіне байланысты ақылы километрлер.

Аралас АТП әр атты өнiмi бар кәсiпорын автомобилдiк парктің бiр марка немесе түрлi марка құрамында болып табылады немесе аттас өнiмi бар кәсiпорын, бiрақ автомобилдiк парктің түрлi марка құрамымен.

АТПның қарапайым түрінде еңбек өнiмдiлiк тонна – километрлермен, жолаушы-километр немесе бiр адам-сағат келетiн, бiр адам-күн, бiр орташа сандық жұмыс iстейтiн ақылы километрлер анықталады. Мұндай жағдайда нақтылы қашықтыққа тасылған тонналар немесе жолаушыларының саны жұмыстың маңызды көрсеткiшi есепке алынбайды. Нақты қажеттiк жоқ болса да жүктердiң тасымалдауларын қашықтықты үлкейту автокөлiк кәсiпорындарын қызықтырады өйткенi бұл заттай көрсеткiштердегi тағы басқа қызметкерлердiң жүргiзушiлерiнiң еңбек өнiмдiлiгiн жалған жоғарылатуды бередi.

Аралас АТПда заттай көрсеткiштердегi еңбек өнiмдiлiктi өлшеу мүмкiн емес. Еңбек өнiмдiлiк келтiрiлген тонна – тасымалдаулар көлемi , көлiк жұмысының және (тонналардағы, ақылы тағы басқа бiрлiктердiң жүгiрiстiң ақылы километрлерi, жолаушы-километр) анықтайды.

Еңбек өнiмдiлiктiң екi көрсеткiштерiнiң (тонна - километрлер және тонналар) бiртұтасқа сәйкестендіруге (келтірілген тонна - километрлерге) болады, өйткенi уақыттың шығындары бойынша салыстырылатын орындаулар бұл көрсеткiштердегi 1 ткм көлiк жұмыстың, жүк тиеу және 1 т жүктi түсiруге келеді. Сол сияқты жолаушы-километрлердегi және көлiктің жұмыстағы жолаушылардағы тасымалдаулар көлемi салыстыруға болады. 1 т жүктi тиеу және түсiру үшiн қажеттi уақыт,

 

tп-р1т = tп-р/(qγс).

 

мұндағы tп-р - бiр барысқа жүк тиеумен және жүк түсiрумен тұрып қалған

уақыт, сағ.;

q - жылжымалы құрамның жүк көтеру қабілеті т;

γс- жүк көтеруді қолданудың статикалық коэффициентi.

 

 

Жүкті тиеу және 1 т жүктi түсiруi үшiн қажеттi уақытқа қажеттi Техникалық жылдамдықтың υт дағы жүгiрiстiң қолдану коэффициенттерi β арқылы көлiктің орындай алатын жұмыс, ткм.

 

Рт×км = tп-р/(gγc) υтβqγc = tп-рυтβ.

 

Алынған шама уақыттың жүк тиеуге және 1 т жүктi түсiру үшін және 1 т*км көлiктің жұмысының орындауына қатынасы болады және аудармалық коэффициент ретiнде қабылданған (тонналардың шартты аудармасы тонна - километрлерге).

Сонымен, аударма коэффициенті

 

кауд=

 

Аударма коэффициенті анықталатын құрылым паркінің қозғалмалы құрамының, жол жабынының күйі, тасымалдау процесінің ұйымдастырылуы және жүкті тиеу-түсіру жұмысының механикаландыру дәрежесінің шартты шамасы болып табылады. Бұл факторлардың өзгеруімен қатар аударма коэффициенті де өзгері мүмкін. Аударма коэффициенттерінің бекітілген орташа мағынасытоннаны келтірілген тонно-километрге аудару 6-ға тең. Кез-келген АТП үшін дифференциалданған коэффициентті есептеу негізінде енгізіледі.

Араласқан АТП-да барлық түрдегі көліктік жұмыстардың келтірілген тонно-километрлер ушін аудару коэффициенттері орнатылады. Олардың мағыналарын мыналар құрайды: қалалық маршрутты автобустарда 1 пассажир-километр 0,4; қаланың сыртындағы маршрутты автобустарда 1 пассажир-километр 0,25; жеңіл автомобильдер бойынша такси арқылы 4.

Жоспарлы «үлкейтілген» есептеулер үшін мерзімді сынақ кезіндегі автомобильдің 1 сағаттық жұмысы 0,55т немесе 7т∙км-ге теңестіріледі.

Пассажир-километр санағы кезінде пробег пен сыйымдылық пайдалану коэффициентінің туындысы 0,65 ретінде қабылданады.

Көліктік емес сипаттағы АТП жұмыс орындау жағдайында (көліктік-экспедициялық, тұрмыстық қызмет көрсету және т.б.) келтірілген тонно-километрлерді валдық кіріс теңгесіне аударады. Аудармалы коэффициентті көліктік емес сипаттаға 1 тг валдық кіріс жалақысының келтірілген 1000 т∙км көлікті операциялар жалақысына қатынасымен анықталады.

Қатынастық көрсеткіштегі жұмыс өнімділігі келтірілген тонно- километрдің жүргізушілер санына немесе қызметкерлердің тізім бойынша орташа санына( қай жұмыскерлер тобы бойынша санақ өткізілетініне байланысты) қатынасымен анықталады.

Жұмыс өнімділігін ақшалай түрде анықтау көп тараған. Бұл әдістің артықшылығы кез-келген кәсіпорын жұмыскерлерінің жұмыс өнімділігін анықтауда қолданылады және жеке саладағы, жалпы халық шаруашылығының жұмыс өнімділігіне баға беруге мүмкіндік береді. Жалпы АТП бойынша жылдық жұмыс өнімділігін ақшалай түрдегі көліктік өнім көлемінің әртүрлі тасымалдауларда жұмыс істейтін жұмыскерлерінің жалпы санына қатынасымен анықтайды.

Жеке категориялы жұмыскерлердің жұмыс өнімділігін анықтау үшін мөлшерленген уақыт әдісі қолданылады. Осы кезде жұмыс өнімділігі нормо-сағатпен көрсетілген өнімнің осы кезеңде жұмыс істелген адам-сағатқа , % қатынасымен анықталады.

 

 

Мөлшерленген уақыт әдісін автокөліктік және автожөндеулік жұмыс учаскелерінде қолдануға болады.

Жеке категориялы жұмыскерлердің жұмыс өнімділігін бағалау үшін орындалған жұмысты толығырақ сипаттайтын жұмыс өнімділігінің дербес көрсеткішін қабылдайды. Осылайша, жүргізушілердің жұмыс өнімділігі тоннамен және тонно-километрмен бағалануы мүмкін, жүк тиеушінікі ( қолмен тиеу кезінде) – жүк тоннасымен, жөндеу қызметін қөрсететін жұмыскерлердікі- автокөлік пробегімен.

Жұмыс өнімділігінің ∆П-нің АТП-ға өсімін келесі көрсеткіштер арқылы анықтауға болады: бір жұмыскердің өнім өндіруі, жұмыскерлер санын үнемдеу, жұмыс көлемін азайту, жұмыс қабілеттілігінің ұзақтығын көбейту.

Жұмыскерлер санының жұмыс өнімділігі өскендегі үнемделу,%.

 

∆

 

мұндағы - жұмыскерлердің санын үнемдеу, адам,

- жұмыскерлердің тізім бойынша орташа саны.

 

Жұмыс өнімділігінің жұмыс көлемін азайтқандағы өсімі,%.

 

 

мұндағы - шарадан бұрын және кейін жұмыс көлемі, нормо- сағат.

 

Жұмыс жағдайының жақсаруынан кейінгі жұмыс қабілеттілігінің ұзақтығының өсімі кезіндегі жұмыс өнімділігінің өсуі,%.

 

,

 

мұндағы, р, р, - еңбек шартының енгізілуіне дейінгі және енгізілуінен кейінгі

жалпы қордың жұмыс уақытысындағы жоғарылатылған

жұмысикемділіктің ұзақтылық фазасы;

kn – адам ағзасының функционалдық күйіне тәуелді түзетілетін

коффициент,

kn =0,2.

 

Автокөлікте жұмысикемділік фазасының уақыт нормативы жоқ болғандықтан, тұрақты жұмысикемділіктің ұзақтылық фазасының артуы кезінде жұмыс өнімділігін есептеуге арналған бастапқы шарттар хронометраж, кинобейне және фотосуреттер дайындағанда АКӨ-дан алынуы мүмкін.

Жалпы АКӨ-дағы өнімділікті арттыру және жұмыс уақытын ұйымдастыру кезіндегі жұмыс өнімділігінің артуы, %

 

,

 

мұндағы, - салыстырмалы түрде жұмыскерлер санын үнемдеу саны;

n – іс-шаралар саны.

 

Автокөліктің жұмыс өнімділігінің артуы жаңа техниканы енгізу және бастапқы техниканы дұрыс қолдана алу арқылы пайда болады. Жүккөтергіштігі және жылдамдығы жоғары техниканың жаңа типтерін және модельдерін өндіру АКӨ-дегі барлық жұмыскерлердің жұмыс өнімділігін арттыруына ықпал етеді. Көлік техникасын жөндеу және қызмет көрсету процесін механизациялау жөндеу және қызмет көрсету саласындағы жұмыскерлердің жұмыс өнімділігінің артуына ықпал етеді, ал жүк тиеу және түсіру жұмыстарын механизациялау – жүргізушілер мен жұмыскерлердің жұмыс өнімділігін арттырады. Жүк тасымалын ұйымдастыруда алдыңғы қатарлы әдістерді енгізу, жүк тиеу және түсіру уақытын қысқарту, жүк тасымалын маршруттау жұмыс өнімділігінің артувна ықпал етеді.

Жұмыс ақысы – маңызды экономикалық фактор. Жұмыс ақысын беру процесін жетілдіру, жұмыскерлердің өз жалақысына жеке қызуғышылығы жұмыс өнімділігінің артуына маңызды рөл атқарады.

Жұмыс өнімділігін арттыру әр автокөліктік және автожөндеу кәсіпорнында жүргізіледі.